Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη είναι το κείμενο ορόσημο για τη μεταπολιτευτική πορεία της Ελλάδας. Κατάφερε να αποτυπώσει, τις συλλογικές προσδοκίες και να εκφράσει τα σωρευμένα κοινωνικά και πολιτικά αιτήματα της εποχής που άνοιξε η πτώση της χούντας, μιας εποχής κατά την οποία όλα ήταν ρευστά.
Άμεσες προτεραιότητες για το νεοσύστατο τότε κόμμα ήταν η τιμωρία των ενόχων της επταετίας, της σφαγής του Πολυτεχνείου και της κυπριακής τραγωδίας, η κάθαρση του κρατικού μηχανισμού και η πλήρης αποκατάσταση των θυμάτων της Κατοχής, ενώ για πρώτη φορά γίνεται λόγος για την ενεργό συμμετοχή του πολίτη, την ισότητα των δύο φύλων, το διαχωρισμό του Κράτους από την Εκκλησία, την προστασία του περιβάλλοντος. Τα μηνύματα όμως που απετέλεσαν την αιχμή του δόρατος για την άνοδο του κινήματος στην εξουσία και ενέπνευσαν την ελληνική κοινωνία ήταν έννοιες όπως η εθνική ανεξαρτησία, η λαϊκή κυριαρχία και η κοινωνική δικαιοσύνη. Δε θα αναφερθώ στη συμβολή που είχε το ΠΑΣΟΚ στην εδραίωση της ουσιαστικής δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, καθώς και στα άλλα καθοριστικά επιτεύγματα που έχει να επιδείξει, αλλά θα καταθέσω την οπτική ενός σύγχρονου νεολαίου και τα μηνύματα που απορρέουν τόσο στην κοινωνία όσο και στο εσωτερικό του κόμματος σήμερα.
Το γενέθλιο αυτό κείμενο του ΠΑΣΟΚ θεωρούμε ότι και σήμερα διατηρεί ακέραια την αξία και τη σημασία του, καθώς διεκδικεί διαχρονικά σαν κεντρικό ακροατήριο την νεολαία. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ο ίδιος ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, λίγες ώρες πριν το ξημέρωμα της 3ης του Σεπτέμβρη, απευθυνόμενος στο νεαρό τότε Θανάση Τσούρα, που ήταν γραμματέας της Νεολαίας του ΠΑΚ εσωτερικού, του λέει για την επόμενη μέρα τα εξής:
«Είμαι διατεθειμένος να ξεκινήσω μόνο με τους νεολαίους. Θα προχωρήσω μόνο με σας, μόνο με τη νεολαία, με κανέναν άλλο. Άρα λοιπόν θα πας στο ξενοδοχείο το πρωί, μία ώρα πριν ξεκινήσει η εκδήλωση, και θα επιβλέψεις ώστε, έρθουν δεν έρθουν οι παλιότεροι, η πρώτη θέση θα γεμίσει με νεολαίους. Εγώ σ’ αυτούς θα μιλήσω, γιατί αυτούς θέλει ο ελληνικός λαός.»
Σήμερα στο ερώτημα αν τα παραπάνω λόγια χαρακτηρίζουν και σε ποιο βαθμό τη λειτουργία του ΠΑΣΟΚ διαχρονικά, η απάντηση είναι όχι στο βαθμό που θα θέλαμε. Δεν προβληματίζει μόνο η φυσική απουσία της νεολαίας, αλλά κυρίως η απουσία της δυναμικής και της γενεσιουργού δύναμης που τη συνοδεύει. Με αυτή την έννοια διαπιστώνουμε ότι σε κάθε κοινωνία οι προοδευτικές δυνάμεις, που τις κρίσιμες στιγμές κάνουν τις ιστορικές υπερβάσεις, θα πρέπει να αφουγκράζονται τις σύγχρονες ανάγκες της εποχής. Η δυναμική και όχι η στατική λειτουργία με πολιτική πυξίδα το ρεαλιστικό ριζοσπαστισμό της διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη, αποτελεί μονόδρομο. Και αν κάποιες φόρες συναισθηματικά αναζητούμε τις δομές και τις πολιτικές του περασμένου ΠΑΣΟΚ και επικαλούμαστε επιστροφή στις ρίζες μας, τότε θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι η 35χρονη αδιάλειπτη λειτουργία του ΠΑΣΟΚ οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι μπόρεσε να αλλάξει και να εξυπηρετήσει τις εκάστοτε ιστορικές ανάγκες. Η Ελλάδα δεν είναι ίδια με τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 και ούτε αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα. Τότε χρειαζόταν η οργάνωση και η δημιουργία ενός ισχυρού δημοσίου τομέα, σήμερα η υπερδιόγκωσή του και η δυσλειτουργία του αποτελούν πρόβλημα. Τότε η ελληνική κοινωνία ήταν συντηρητική και η νέα γενιά πολιτικοποιημένη, σήμερα η ελληνική κοινωνία είναι φοβική και η νέα γενιά αποστρέφεται την πολιτική.
Έτσι οφείλουμε όλοι να επικαιροποιήσουμε τις αρχές της διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη και να φανούμε συνεπείς με αυτές, προσφέροντας λύσεις στην ελληνική κοινωνία.
Με αισιοδοξία το ΠΑΣΟΚ συνεχίζει τη μεγάλη πορεία του με τις επιτυχίες του, αλλά και με τις αποτυχίες του με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κώστα Σημίτη και σήμερα με το Γιώργο Παπανδρέου. Το ΠΑΣΟΚ 35 χρόνια μέσα από τη συνεχή εσωτερική αλλαγή διεκδικεί την αλλαγή της κοινωνίας. Και αν σήμερα αντιμετωπίζεται από μερίδα των πολιτών ως τμήμα του παλιού, είναι ίσως γιατί λησμονήσαμε το παρακάτω απόσπασμα από την ίδια την διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη:
«Έχει ο Λαός μας πικρή πείρα από τους κομματικούς σχηματισμούς του παρελθόντος που στηρίζονταν στη φεουδαρχική σχέση ανάμεσα σε ηγέτες και βουλευτές, ανάμεσα σε βουλευτές και κομματάρχες, ανάμεσα σε κομματάρχες και ψηφοφόρους.»
Η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη καθόρισε το μεταπολιτευτικό μέλλον της Ελλάδας. Τώρα που ο κύκλος της μεταπολίτευσης έκλεισε, για μας την νεολαία αποτελεί την πολιτική μας πυξίδα απαραίτητη στο μεγάλο ταξίδι του μέλλοντός μας.

* Ο Γεώργιος Φισφίνης είναι μέλος της Ν.Ε. Λέσβου του ΠΑΣΟΚ.