Η οικονομική κρίση στο νησί είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού της διεθνούς κρίσης, της εθνικής δημοσιονομικής και διαρθρωτικής κρίσης, αλλά και των αδυναμιών και διαχρονικών υστερήσεων της τοπικής οικονομίας. Εν όψει αυτής της κρίσης, το σύνηθες ερώτημα είναι: η κρίση σε μια περιοχή της περιφέρειας όπως η Λέσβος θα είναι ηπιότερη, λόγω της απόστασης από το κέντρο των οικονομικών εξελίξεων, ή ισχυρότερη, λόγω ακριβώς του σωρευμένου αντίκτυπου από τη διεθνή και εθνική κρίση;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έχει πλέον δοθεί με δραματικό τρόπο. Όπως προκύπτει από τα δημοσιευμένα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το τρίτο τρίμηνο μεταξύ των ετών 2009 και 2010, η ανεργία αυξήθηκε κατά 72%, τη στιγμή που το αντίστοιχο εθνικό ποσοστό κυμαίνεται στο 33%. Μάλιστα, αυτή η επιδείνωση είναι η χειρότερη σε όλη τη χώρα.
Ουσιαστικά τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι η κρίση στην περιφέρεια μπορεί να καθυστέρησε λίγο, όμως έχει χαρακτηριστικά λαίλαπας. Και αυτό γιατί το οικονομικό εποικοδόμημα στο νησί ήταν σαθρό και ανίκανο να αντέξει τις συνέπειες μιας τέτοιας κρίσης. Οικονομικές δραστηριότητες εντάσεως εργασίας που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις δημόσιες δαπάνες (αριθμό δημοσίων υπαλλήλων, κρατικές παροχές κ.λπ.) και την ιδιαίτερη βαρύτητα του τομέα των κατασκευών, επλήγησαν άμεσα.
Αποτέλεσμα: κατακόρυφη μείωση της ζήτησης, μείωση της παραγωγής, ακόμα μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης, απολύσεις και ανεργία. Την ίδια στιγμή, η σχεδόν μηδενική βιομηχανοποίηση της αγροτικής παραγωγής που περιορίζεται σε ελαιοτριβεία και σφαγεία αδυνατεί να απορροφήσει το πλεονάζον εργατικό δυναμικό.
Πού είναι, όμως, οι μονάδες τυποποίησης λαδιού, πού είναι οι μονάδες επεξεργασίας και εμπλουτισμού του με γεύσεις που καταλήγουν σε ποικιλία προϊόντων γύρω από το λάδι, διατηρώντας τη δυναμικότητά του στις διεθνείς αγορές, ακόμα και σε συνθήκες μειωμένης ζήτησης; Πού είναι οι αντίστοιχες μονάδες τυποποίησης κρέατος ή άλλων αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων; Πού είναι τα τυροκομεία να εκμεταλλευτούν και να εδραιώσουν τα προϊόντα του νησιού, επενδύοντας ώστε να εξασφαλίζουν μια σταθερή ποιότητα και το «όνομα» της λεσβιακής προέλευσης στις αγορές, γεγονός που θα περιόριζε τις επιπτώσεις από την ύφεση και θα δημιουργούσε προοπτικές για νέες γραμμές παραγωγής;
Ακόμα και στον τομέα του τουρισμού, ο εγκλωβισμός των υποδομών σε εξυπηρέτηση τουριστών χαμηλών εισοδημάτων δεν κατάφερε παρά να ανασχέσει σχετικά τις αφίξεις, αλλά με μειωμένο κύκλο εργασιών.
Ο «βασιλιάς είναι γυμνός». Και στην ώρα του απολογισμού πληρώνουμε όλα τα λάθη του παρελθόντος. Τις επιλογές για τους εύκολους δρόμους των επιδοτήσεων χωρίς μέριμνα για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Τους ανέξοδους πολιτικαντισμούς, τις αρπαχτές και τα βολέματα μιας κρατικοδίαιτης ανάπτυξης, με ρουσφέτια και σπατάλες από το δημόσιο κορβανά. Τη μη μέριμνα για το «αύριο», για τη συνέχεια της οικονομίας με δημιουργία υποδομών και παραγωγικών δομών.
Πού είναι τώρα όλοι αυτοί οι «εκπρόσωποι», σε όλες τις εκφάνσεις της οργανωμένης οικονομικής και πολιτικής ζωής του τόπου, που μαζί με τους μηχανισμούς τους θώπευαν τα αυτιά και διεκπεραίωναν τις «ανάγκες» των πολιτών χωρίς σχέδιο και πρόγραμμα;
Πού είναι όλοι αυτοί οι «εκπρόσωποι» και οι μηχανισμοί τους, που εμπνεύστηκαν, υλοποίησαν και υπηρέτησαν αυτό το αποτυχημένο μοντέλο του βραχυχρόνιου ευδαιμονισμού σε βάρος της συγκροτημένης και εργώδους, μακρόπνοης στρατηγικής ανάπτυξης;
Πού είναι αυτοί οι «εκπρόσωποι» και οι μηχανισμοί τους, που θα πρέπει να μπουν μπροστά στον αγώνα για να ξεπεράσουμε την κρίση και να δημιουργήσουμε μια άλλη πραγματικότητα για την οικονομία και την κοινωνία;
Άραγε, θα πρωτοστατήσουν αναζητώντας προτάσεις, προσκαλώντας επενδύσεις και επενδυτές από το εξωτερικό, ενεργοποιώντας κάθε δυνατότητα για παραγωγικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις; Ή θα ακολουθήσουν το γνωστό δρόμο των καφενόβιων καταγγελιών του αθηνοκεντρικού κράτους; Θα ηγηθούν με δημιουργικές πρωτοβουλίες, θα δώσουν δουλειά στις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους και όραμα ανάπτυξης και διεξόδου ή θα προσπαθήσουν να αποποιηθούν των ευθυνών τους με κραυγές αλληλεγγύης, όπως οι μοιρολογίστρες γύρω από το νεκρό που περιμένουν να τελειώσει η τελετή για να γυρίσουν σπίτι τους;
Οι καιροί ου μενετοί, κύριοι. Αναλάβετε τις ευθύνες σας τώρα. Κάντε έργο τώρα. Δώστε διέξοδο τώρα. Δώστε προοπτική τώρα. Δώστε πρόγραμμα με προτεραιότητες τώρα. Αλλιώς, φύγετε τώρα.

Ανεργία (%) ανά περιφέρεια

	2009 (%)	2010 (%)	Ρυθμός αύξησης (%)
Σύνολο χώρας	9,30	12,4	33
Ανατολική Μακεδονία & Θράκη	11,00	13,20	20
Κεντρική Μακεδονία	10,30	13,50	31
Δυτική Μακεδονία	11,40	14,80	30
Ήπειρος	10,70	12,40	16
Θεσσαλία	9,90	12,40	25
Ιόνιοι Νήσοι	5,10	8,10	5
Δυτική Ελλάδα	9,50	12,50	32
Στερεά Ελλάδα	10,10	12,60	25
Αττική	9,40	12,80	36
Πελοπόννησος	7,50	10,00	33
Βόρειο Αιγαίο	5,40	9,30	72
Νότιο Αιγαίο	6,60	9,90	50
Κρήτη	6,40	9,80	53

 Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, Δελτίο Τύπου, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Γ΄ τρίμηνο 2010, επεξεργασία συγγραφέα.

* Ο Γιάννης Τσαμουργκέλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, καθηγητής Διεθνούς Οικονομικής στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.