Με αφορμή μια νέα έκδοση που μας ξεναγεί στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους

Η Λέσβος μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως το νησί των μουσείων λόγω του μεγάλου αριθμού αξιόλογων μουσείων που διαθέτει και τα οποία αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς πόλους ενδιαφέροντος. Μια  από τις πιο σημαντικές λειτουργίες ενός μουσείου, αποτελεί χωρίς αμφιβολία, η εκπαιδευτική του αποστολή μέσα από την οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων και προγραμμάτων.
Η κυκλοφορία του νέου Λευκώματος «Οδηγός των εκθέσεων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους» αποτελεί αφορμή για να ασχοληθούμε ιδιαίτερα  πάνω στη  σχέση των νέων με τα μουσεία και ιδιαίτερα των παιδιών που ασχολούνται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Κάθε έκθεμα μάς δίνει την ευκαιρία να διηγηθούμε μια ιστορία, που παρουσιάζεται με σύντομα αλλά τεκμηριωμένα κείμενα και φωτογραφίες. Στην έκδοση του βιβλίου, συνέβαλλαν οι Ν. Ζούρος, Κ. Βασιλειάδου, Η. Βαλιάκος και Κ. Μπεντάνα ενώ οι φωτογραφίες είναι του Δ. Ταλιάνη, που αναδεικνύουν τα εκθέματα αλλά και τους χώρους του Μουσείου.
Η νέα έκδοση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, απευθύνει μια πρόσκληση στους νέους να γνωρίσουν ένα ιδιαίτερο μουσείο, που διηγείται την ιστορία της γης και διασώζει τεκμήρια της εξέλιξης της ζωής στο Αιγαίο εδώ και 20 εκατομμύρια χρόνια.
Ο αναγνώστης περιπλανιέται ανάμεσα στα απολιθωμένα δένδρα και τα προϊστορικά δεινοθήρια της Λέσβου, συναντά εντυπωσιακά ορυκτά και ηφαιστειακά πετρώματα, γνωρίζει μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις και σεισμικές δονήσεις που διαμόρφωσαν το σημερινό Ελληνικό Αρχιπέλαγος, και διαπιστώνει την εμφάνιση του ανθρώπου και τα πρώτα τεκμήρια της παρουσίας του εδώ.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν απευθύνεται ειδικά σε παιδιά. Γράφτηκε όμως με τη σκέψη ότι μπορεί να αποτελέσει ένα κίνητρο για τους νέους προκειμένου να γνωρίσουν το Μουσείο, να το αγαπήσουν και να θελήσουν να ξεκινήσουν ένα διάλογο μαζί του. Ένα διάλογο με νέους που αγαπούν τα βιβλία, αγαπούν τη φύση, αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα για το φυσικό κόσμο που μας περιβάλει, για το περιβάλλον και το μέλλον του πλανήτη μας.
Το βιβλίο - Οδηγός των εκθέσεων, δεν περιορίζεται μόνο στο να ανοίξει τις προθήκες του μουσείου και να προτρέψει μικρούς και μεγάλους να γνωρίσουν τους σπάνιους θησαυρούς που φιλοξενεί. Το βιβλίο επεκτείνεται παράλληλα στην περιγραφή των δράσεων και των λειτουργιών του Μουσείου, που δεν είναι ορατές αλλά είναι απαραίτητες προκειμένου το Μουσείο να είναι σε θέση να προσφέρει ενημέρωση, διαπαιδαγώγηση και ψυχαγωγία.
Το βιβλίο αποτελεί ένα σημαντικό βοήθημα στις εκπαιδευτικές δράσεις του Μουσείου, που αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους πυλώνες της δραστηριότητας του. Η παιδαγωγική αντίληψη «παίζω και μαθαίνω με τα εκθέματα του μουσείου», είναι η κεντρική ιδέα που διαπερνά όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις που πραγματοποιούνται από μαθητές στο χώρο του Μουσείου και αποτελούν το πρώτο ευχάριστο βήμα των παιδιών προς τη μουσειακή εκπαίδευση.
Το βιβλίο φιλοδοξεί να βοηθήσει τα παιδιά να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το Μουσείο. Με πυξίδα τα εκθέματα που παρουσιάζονται στις σελίδες του, τα παιδιά προσεγγίζουν τις συλλογές και τα εκθέματα του Μουσείου, με μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Το βιβλίο γίνεται με αυτόν τον τρόπο, ένα κίνητρο για να επισκεφθεί το μουσείο ένα παιδί, μια οικογένεια, μια σχολική τάξη και προσθέτει μια διαφορετική οπτική στη σχέση του μουσείου με το παιδί και την καθημερινότητά του. Ενισχύει λοιπόν την άποψη των παιδαγωγών που υπηρετούν τη μουσειακή εκπαίδευση ότι το μουσείο μπορεί να είναι το σχολείο του μέλλοντος.
Το Μουσείο αναζητά συνεχώς τους πιο πρόσφορους τρόπους για να πλησιάσουν τα παιδιά, τα μουσειακά εκθέματα. Μετά από μια δεκαετία εμπειρίας στον τομέα αυτό, καταλήξαμε ότι μόνο μέσα από το εκπαιδευτικό παιχνίδι και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες στις οποίες τα ίδια συμμετέχουν, τα παιδιά προσεγγίζουν και συνδέονται με τα μουσεία. Το παιχνίδι συμβάλλει στην ανάπτυξη των παιδιών, γιατί δημιουργεί ένα χώρο μέσα στον οποίο μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να πάρουν ρίσκα, χωρίς το φόβο μιας αποτυχίας. Μέσω του παιχνιδιού, μπορούν να εξερευνήσουν, να ανακαλύψουν προβλήματα και να προσπαθήσουν να τα λύσουν, να αξιοποιήσουν την περιέργεια και τη δημιουργικότητά τους, να κάνουν επιλογές. Με αυτόν τον τρόπο, γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους και αποκτούν εμπειρίες, οι οποίες, όταν επαναλαμβάνονται και αφομοιώνονται, γίνονται γνώση.
Τα παιδιά δείχνουν να πλησιάζουν με ευκολία ό,τι τους κεντρίζει το ενδιαφέρον. Η φύση και το περιβάλλον αποτελούν θέματα που από μόνα τους, διαθέτουν μια ιδιαίτερη δύναμη και προκαλούν έλξη. Πιστεύω ότι μέσα από το Μουσείο, μπορούμε ευκολότερα να περάσουμε στα παιδιά κάποια μηνύματα και να τα καθοδηγήσουμε σε ένα πλήθος μαθησιακών διαδρομών. Οι σελίδες του βιβλίου, παρουσιάζουν εκθέματα, αναπαραστάσεις, χάρτες, κατασκευές, μακέτες και προπλάσματα, προσφέροντας στα παιδιά τη δυνατότητα να γνωρίσουν άγνωστους και γοητευτικούς θησαυρούς.
Μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ποικιλία των θεματικών ενοτήτων, εκθεμάτων, αναπαραστάσεων και προπλασμάτων που συναντάμε στο Μουσείο και να επιλέξουμε αντικείμενα με τη σκέψη ότι στοιχεία από το καθένα μπορεί να αποτελέσουν αφορμή για συζήτηση. Αφετηρία, λοιπόν, για τη γνωριμία με ένα απολίθωμα, ένα ορυκτό, ένα πέτρωμα, ένα φυτό ή ένα ζώο, μπορεί να γίνει η εικόνα του στις σελίδες του Λευκώματος - Οδηγού των εκθέσεων του Μουσείου.
Τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν, να παρατηρήσουν, να συγκρίνουν, να ρωτήσουν και τελικά να αγαπήσουν τα εκθέματα και μέσα από αυτά το ίδιο το Μουσείο. Να προβληματισθούν για τη σχέση του ανθρώπου με τον πλανήτη που τον φιλοξενεί, να γνωρίσουν τη σχέση των σύγχρονων οικοσυστημάτων με τα οικοσυστήματα του παρελθόντος που επηρεάστηκαν ή εξαφανίστηκαν από μεγάλες κλιματικές μεταβολές.

* Ο Νίκος Ζούρος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Διευθυντής Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.