Πριν δύο μήνες δημοσιεύτηκε μια πρόταση για την προστασία του φυσικού πλούτου της Λέσβου. Όπως και πριν - πολλά πλέον - χρόνια προτάθηκε η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για τη διαχείριση και προστασία του κόλπου της Καλλονής χαρακτηρισμένου ως περιοχή Natura. Δε θα μιλήσω για την αυθύπαρκτη και πλέον αυτονόητη υποχρέωση και αναγκαιότητα να προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, ή γιατί θα πρέπει τα πουλιά να συνεχίσουν να πετάνε πάνω από τη Λέσβο. Αφήνοντας όλες τις εθνικές και διεθνείς πολιτικές και νομοθεσίες που επιβάλλουν την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, θα αναφερθώ μόνο στην καθαρά ωφελιμιστική όψη της διατήρησης της φύσης.
Έτσι, μιλώντας με οικονομικούς και μόνο όρους, έχουμε αξιολογήσει άραγε τις επιπτώσεις της καταστροφής του περιβάλλοντος και συνάμα τα διαφεύγοντα κέρδη από τη μη προστασία του; Έχουμε σκεφτεί για παράδειγμα τα χρήματα που χάνουν οι αγρότες της Καλλονής από επιδοτήσεις που δίνονται σε περιοχές Natura, επειδή τόσα χρόνια τώρα δεν έχουμε καταφέρει να ολοκληρώσουμε την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που απαιτείται για τη θεσμοθέτηση και λειτουργία του; Σε άρθρο του Νίκου Μανάβη(1) υπολογίστηκαν για την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου σε 8.000.000€ οι επιδοτήσεις που χάνουν οι γεωργοί και κτηνοτρόφοι επειδή δεν έχουν θεσμοθετηθεί οι περιοχές Natura.
Η προστασία της φύσης αποτελεί τη βάση για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Η αρχή για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού, που προγραμματικά φαίνεται να θέλει να προωθήσει η Λέσβος, έχει γίνει. Εδώ και μια δεκαετία η Λέσβος άρχισε να αναφέρεται ως ένας από τους καλύτερους προορισμούς στην Ευρώπη για παρατήρηση πουλιών. Αυτό δεν έγινε τυχαία, όπως πολλοί νομίζουν. Απλά έγινε χωρίς εμάς, για εμάς. Έγινε από ιδιώτες και φορείς - κυρίως του εξωτερικού - χωρίς τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αφορά τουρισμό υψηλής ποιότητας που αναπτύσσεται εκτός της καλοκαιρινής περιόδου. Ο τζίρος της δραστηριότητας αυτής υπολογίζεται να είναι πάνω από πέντε εκατομμύρια ευρώ το χρόνο.
Τι θα έκανε λοιπόν μια μικρή κοινωνία που δε βλέπει πολλές άλλες εναλλακτικές ανάπτυξης μπροστά σε ένα τέτοιο δώρο; Θα άρπαζε την ευκαιρία, θα προστάτευε τον πόρο αυτό σαν τα μάτια της, θα επένδυε στην περιβαλλοντική έρευνα για τη μελέτη και διαχείριση των φυσικών πόρων της, θα δημιουργούσε όλες τις απαραίτητες δομές για ανάπτυξη αυτού του είδους βασιζόμενη στην περιβαλλοντική γνώση και την εμπειρία άλλων περιοχών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και θα εκμεταλλευόταν στο έπακρο την πρώτη στην Ελλάδα Σχολή Περιβάλλοντος, την οποία έχει την τύχη να φιλοξενεί.
Η Λέσβος όμως έκανε ελάχιστα από αυτά. Δέκα χρόνια τώρα δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) ώστε να ανοίξει ο δρόμος για προστασία και πραγματικά βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Διάφοροι είναι οι λόγοι που συνετέλεσαν σε αυτό. Προφανώς η τοπική αυτοδιοίκηση δεν ήταν έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη αυτή από την κεντρική διοίκηση. Αλλά κυρίως δεν προνόησε, πέρα από την ανάθεση της μελέτης, να επενδύσει στην ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας. Έτσι κυριάρχησε η παραπληροφόρηση από ιδιώτες με συμφέρον από τη μη τήρηση των νόμων. Αρκεί να αναφέρουμε μόνο ότι η «Επιτροπή αγώνα κατά του Natura» συστάθηκε με βασικό στόχο μεταξύ των άλλων «να μην επιτρέψει την απαλλοτρίωση των περιουσιών και χωραφιών του κόσμου για ένα ευρώ το στρέμμα όπως προβλέπει η ΕΠΜ» (sic!). Και κανένας δε βρέθηκε να δώσει ένα τέλος σε αυτό και να ενημερώσει για το ότι δεν υπάρχει ούτε μια περιοχή στον κόσμο όπου η προστασία της φύσης δεν ευνόησε την τοπική κοινωνία και οικονομία.
Απουσία οποιασδήποτε προστασίας και διαχείρισης, ο φυσικός πλούτος της Λέσβου καθημερινά υποβαθμίζεται από τη ρύπανση, τις εκχερσώσεις, την οικοπεδοποίηση κ.ά., που δεν είναι τίποτα παραπάνω από τις πιο καταστροφικές δράσεις μιας κοινωνίας η οποία δεν έχει την παιδεία και τη συνείδηση για να αντιληφθεί τη σημασία, να σεβαστεί και να προστατέψει το φυσικό πλούτο που διαθέτει.
Και αρνείται επίμονα να το αντιληφθεί ακόμα και μετά τις προειδοποιήσεις επιστημονικών φορέων, τις καταγγελίες ντόπιων και ξένων, τις συλλογές υπογραφών, αλλά και τις προειδοποιήσεις από ξένες οργανώσεις προστασίας και παρατήρησης των πουλιών ότι θα σταματήσουν να επισκέπτονται τη Λέσβο λόγω της τραγικής κατάστασης των υγροτόπων. Είναι πράγματι λυπηρό κάτοικοι του εξωτερικού να πασχίζουν για την προστασία της λεσβιακής φύσης και να προσφεύγουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της ελληνικής διοίκησης για την ανεπάρκειά της να προστατέψει το φυσικό περιβάλλον της.
Έτσι μια ολόκληρη κοινωνία γίνεται θύμα του ατομικού και του παράνομου μικροσυμφέροντος ελαχίστων που εκμεταλλευόμενοι την άγνοια και τη λαϊκίστικη νοοτροπία ορισμένων πολιτικών της, δεν επιτρέπουν την ανάπτυξή της.
Όλα αυτά τα χρόνια άλλες περιοχές της Ελλάδας έχουν προχωρήσει. Η Δαδιά, που μέχρι πριν λίγα χρόνια η οικονομία της βασιζόταν αποκλειστικά στον πρωτογενή τομέα και τη φθίνουσα ξυλοπαραγωγή, την επισκέπτονται σήμερα 50.000 άτομα ετησίως και αποτελεί μια από τις ελάχιστες περιοχές της ελληνικής περιφέρειας της οποίας ο πληθυσμός δε φθίνει. Στην Τήλο, με τη δημιουργία του «Πάρκου της Τήλου», η επισκεψιμότητα έχει αυξηθεί κατά 30.000 άτομα ετησίως, ο πληθυσμός του νησιού τριπλασιάστηκε και το σχολείο που ήταν έτοιμο να κλείσει, έχει σήμερα 60 παιδιά. Και εκεί υπήρχαν έντονες αντιδράσεις όταν χρειάστηκε να απαγορευτεί το κυνήγι. Σήμερα οι ίδιοι που αντιδρούσαν, τρίβουν τα χέρια τους. Είναι πράγματι παράδοξο πώς ένα τόσο μικρό νησί διαθέτει την τεχνογνωσία και τους ανθρώπους να κάνει κάτι τέτοιο μέσα σε ελάχιστα χρόνια και η Λέσβος με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου να αδυνατεί να κάνει το παραμικρό.
Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με το WWF(2), «η Λέσβος πλεονεκτεί σημαντικά σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου και μπορεί να αποτελέσει πρότυπο οικοτουριστικού νησιωτικού προορισμού. Ο εξωραϊσμός, η αποκατάσταση, και η διατήρηση των υγροτόπων του νησιού αλλά και η συστηματική εθνική και διεθνής προβολή του ως το “νησί των υγροτόπων” θα συμβάλει τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη με παράλληλα σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη».

* Ο Μπάμπης Πέτσικος είναι εκπρόσωπος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Amegilla.

(1) Νίκος Μανάβης «Ούτε ευρώ επιδότησης στο Βόρειο Αιγαίο από την επιδότηση για τις περιοχές Natura 2000. Χάνουμε εκατομμύρια ευρώ λόγω αδιαφορίας» (Εμπρός 1/2/2008).
(2) WWF Ελλάς, «Προστασία των υγροτόπων του Αιγαίου. Οι υγρότοποι της Λέσβου» Ενημερωτικό Δελτίο. Ιανουάριος 2007.


Αύριο, η συνέχεια του θέματος με το δεύτερο μέρος του άρθρου με τίτλο «Ανάπτυξη… με το τουφέκι», που διαπραγματεύεται την υπόθεση με τα ΚΑΖ, αλλά και το πώς λαμβάνονται (ή δε λαμβάνονται) οι αποφάσεις και πώς λειτουργεί το πολιτικό μας σύστημα.