Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Έκτωρ Ουίλλιαμς. Μιλά στο «Ε» ο «Καναδός» αρχαιολόγος, που έσκαψε μέσα κι έξω από το Κάστρο της Μυτιλήνης
Τον είχαμε γνωρίσει πέρυσι, στο Κάστρο της Μυτιλήνης, όπου μαζί με φοιτητές του πραγματοποιούσε ανασκαφές στην εκκλησία των Γατελούζων και σε οθωμανική οικία. Το «Ε» σήμερα κουβεντιάζει με τον καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας και Κλασσικών Γλωσσών στο Πανεπιστήμιο Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ, Έκτωρ Ουίλλιαμς, πρώτο διευθυντή του Καναδικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα, που από το 1982 έρχεται ανελλιπώς κάθε χρόνο στη Μυτιλήνη και είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν καλύτερα την ιστορία των μνημείων της, έχοντας πραγματοποιήσει πλήθος ανασκαφών. Μαθαίνουμε, ακόμα, για τη συνεργασία του με τους τοπικούς φορείς, για τα σημαντικότερα ευρήματα που έχει φέρει στο φως, αλλά και για τη διάλεξη που πρόκειται να δώσει την ερχόμενη Δευτέρα στο αμφιθέατρο του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου και για τα σχέδιά του για το μέλλον.
Κύριε Ουίλλιαμς, έρχεστε στη Λέσβο ανελλιπώς εδώ και πολλά χρόνια. Θυμίστε μας λίγο, πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με τους τοπικούς φορείς στον τομέα των ανασκαφών και της μελέτης του παρελθόντος;
«Ήρθα στη Μυτιλήνη για πρώτη φορά το 1982, ύστερα από πρόσκληση του Δημοτικού Συμβουλίου και του τότε δημάρχου Στρατή Πάλλη, καθώς και των αρμοδίων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Μαζί με ένα συνεργάτη μου αρχιτέκτονα από τον Καναδά πραγματοποιήσαμε τότε επισκέψεις σε όλο το νησί. Έκτοτε έρχομαι ανελλιπώς, εδώ και 28 χρόνια, με φοιτητές μου που κάνουν εδώ την πρακτική τους άσκηση, αλλά και συναδέλφους μου αρχαιολόγους, πάντα με την άδεια φυσικά και σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.»
Πόσο έχει αλλάξει στα μάτια σας η Μυτιλήνη όλα αυτά τα χρόνια;
«Έχει αλλάξει πολύ, όταν πρωτοήρθα πριν 28 χρόνια δεν υπήρχε το Πανεπιστήμιο ούτε το υπουργείο Αιγαίου, τα αυτοκίνητα ήταν λιγότερα και η ζωή πιο απλή. Είναι, όμως, ένας τόπος που μου αρέσει πολύ και πολλές φορές έχω σκεφτεί πως ήταν κρίμα που δεν έχω ένα δικό μου σπίτι εδώ.»
Για τις ανασκαφές
Σε ποιες εποχές ανήκουν τα ευρήματα που έχετε φέρει στο φως και ποια από αυτές θεωρείτε την πιο σημαντική για την ιστορία της Λέσβου;
«Έχω κάνει ανασκαφές από την εποχή της Σαπφούς, την αρχαϊκή εποχή του 600 π.Χ., μέχρι και την πρώιμη βυζαντινή εποχή και την Τουρκοκρατία. Αναμφισβήτητα η πιο σημαντική περίοδος είναι αυτή της κλασσικής αρχαιότητας, όταν τέθηκαν τα θεμέλια των νόμων, των επιστημών, της λογοτεχνίας, του θεάτρου κ.λπ.. Η Λέσβος έχει ως σημαντική κληρονομιά τα ποιήματα της Σαπφούς, τα πρώτα ποιήματα της αγάπης, που μεταφράστηκαν στις γλώσσες της Ευρώπης.»
Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα, κατά τη γνώμη σας, που έχει φέρει στο φως η δουλειά σας;
«Το Ιερό της Δήμητρας, στο οποίο δουλεύαμε από το 1984 έως το 1990, αφού πριν τις ανασκαφές δεν ξέραμε πως ήταν ένας βωμός. Υπήρχαν λείψανα και ευρήματα, από τα οποία ξέρουμε σήμερα για τη ζωή των γυναικών της αρχαίας Μυτιλήνης και ό,τι είχε σχέση με τη γονιμότητα. Σημαντική ήταν και η εκκλησία των Γατελούζων, με τους δυστυχώς συλημένους τάφους. Από τη χημική ανάλυση των 14 σκελετών ατόμων από ενός έτους έως 60 χρονών που βρήκαμε - μέθοδο που μόνο σχετικά πρόσφατα άρχισε να εφαρμόζεται στην αρχαιολογία -, μπορέσαμε να συμπεράνουμε τα στοιχεία που αποτελούσαν τη βασική τους διατροφή, καθώς και πως όλοι πέθαναν από πείνα, άσχετα από την ηλικία ή την κοινωνική τους τάξη.»
Και ο… «βρικόλακας»;
«Βρέθηκε μέσα σε μια κρύπτη στην Επάνω Σκάλα, μέσα σε μια ξύλινη σαρκοφάγο σε οθωμανικό νεκροταφείο. Είχε καρφιά στο κεφάλι, την κοιλιά και τα πόδια του, συνήθεια που επικρατούσε σε όλο το βαλκανικό χώρο για ανθρώπους που θεωρούνταν πως έφεραν τα χαρακτηριστικά των βρικολάκων. Δεν είναι κάτι σπουδαίο, αλλά δείχνει ότι οι μουσουλμάνοι έμαθαν μάλλον το έθιμο αυτό από τους Έλληνες, αφού οι ίδιοι δεν πίστευαν στους βρικόλακες.»
Με τη βοήθεια των φοιτητών
Συνοδεύεστε πάντα από φοιτητές σας. Πόσο σημαντικές είναι οι γνώσεις που παίρνουν;
«Είχα φτάσει να έχω μαζί μου στις ανασκαφές της Μυτιλήνης έως και 30 άτομα· φέτος δυστυχώς έχω μόνο ένα φοιτητή, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Για τους ίδιους είναι, πάντως, πολύ σημαντική εμπειρία, αφού δεν μπορούν να πάρουν το πτυχίο τους χωρίς πείρα στην αρχαιολογία της Ελλάδας. Επί ένα μήνα δουλεύουν σκληρά, έξι μέρες την εβδομάδα, οκτώ ώρες τη μέρα, ενώ κάθε χρόνο επισκέπτονται και την Πέργαμο. Εγώ, δεν είχα την ευκαιρία να έρθω στην Ελλάδα μέχρι και το διδακτορικό μου.»
Πέρυσι πραγματοποιούσατε εργασίες στην εκκλησία των Γατελούζων, καθώς και σε οθωμανική οικία στην περιοχή του Μεσαίου Κάστρου. Φέτος ποια είναι η δουλειά σας;
«Φέτος δε σκάβω, αφού οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν πέρυσι. Τώρα έχουμε άφθονα χρήματα και… 14 τόνους κεραμικά για ανάλυση! Βλέπετε, οι ανασκαφές είναι το ένα κομμάτι. Δουλεύεις κάθε μέρα, βρίσκεις πράγματα και τα βάζεις σε μια αποθήκη, αλλά το δύσκολο είναι η μελέτη των ευρημάτων που ακολουθεί. Χάρη σε αυτή, ξέρουμε πλέον καλύτερα την ιστορία της Μυτιλήνης από τον 7ο αιώνα π.Χ., αφού έχουμε βρει κεραμικά από την Κόρινθο, τη Ρόδο, την Αθήνα κ.λπ.. Αντίστοιχα κεραμικά από εδώ, από τη σημαντική εποχή της Σαπφούς, έχουν βρεθεί στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Έχουμε έρθει συνολικά έξι άτομα, από διάφορες χώρες. Ευτυχώς είμαστε πολύ τυχεροί, έχουμε πάντα τη βοήθεια και την υποστήριξη των τοπικών φορέων, που μας παραχώρησαν και χώρους στο Μουσείο για μελέτες, καθώς και τις αποθήκες για τα ευρήματα, ενώ οι συντηρήτριες του νησιού βοηθούν από κάθε πλευρά.»
Άμεσα και απώτερα σχέδια
«Θεές, Ιερόδουλοι, Μονομάχοι και Αρχαιολόγοι»: Ο τίτλος της διάλεξης που θα δώσετε την ερχόμενη Δευτέρα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Σε τι θα αφορά η ομιλία;
«Θα παρουσιάσουμε τα ευρήματα που έχουμε φέρει στο φως: το Ιερό της Δήμητρας, το αρχαίο Πορνείο στην Επάνω Σκάλα, τις επιγραφές και τα εντοιχισμένα αγάλματα στους τοίχους, που δείχνουν πως υπήρχε σχολή μονομάχων τον 1ο αιώνα της Ρωμαϊκής Εποχής. Η διάλεξη θα περιοριστεί, ωστόσο, μόνο στην κλασσική αρχαιότητα.»
Ποια είναι τα σχέδιά σας για φέτος και για τις επόμενες χρονιές; Θα συνεχίσετε να έρχεστε στη Λέσβο;
«Θα βρίσκομαι στη Μυτιλήνη μέχρι τις 20 Ιουνίου, συνολικά ένα μήνα δηλαδή. Στη συνέχεια θα πάω στη Στυμφαλία και μετά στον Καναδά, όπου στήνουμε ένα μουσείο και έχω οργανώσει την ελληνική έκθεση. Και του χρόνου, πάντως, θα συνεχίσω τη μελέτη των ευρημάτων εδώ, αφού τα αποτελέσματα χρειάζονται ακόμη πολύ καιρό. Προς το παρόν ετοιμάζουμε ένα βιβλίο για το Ιερό της Δήμητρας. Σε δύο με τρία χρόνια θα βγω στη σύνταξη και ελπίζω κάποιος φοιτητής μου να συνεχίσει τη δουλειά μου εδώ…»
Τον είχαμε γνωρίσει πέρυσι, στο Κάστρο της Μυτιλήνης, όπου μαζί με φοιτητές του πραγματοποιούσε ανασκαφές στην εκκλησία των Γατελούζων και σε οθωμανική οικία. Το «Ε» σήμερα κουβεντιάζει με τον καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας και Κλασσικών Γλωσσών στο Πανεπιστήμιο Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ, Έκτωρ Ουίλλιαμς, πρώτο διευθυντή του Καναδικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα, που από το 1982 έρχεται ανελλιπώς κάθε χρόνο στη Μυτιλήνη και είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν καλύτερα την ιστορία των μνημείων της, έχοντας πραγματοποιήσει πλήθος ανασκαφών. Μαθαίνουμε, ακόμα, για τη συνεργασία του με τους τοπικούς φορείς, για τα σημαντικότερα ευρήματα που έχει φέρει στο φως, αλλά και για τη διάλεξη που πρόκειται να δώσει την ερχόμενη Δευτέρα στο αμφιθέατρο του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου και για τα σχέδιά του για το μέλλον.
Κύριε Ουίλλιαμς, έρχεστε στη Λέσβο ανελλιπώς εδώ και πολλά χρόνια. Θυμίστε μας λίγο, πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με τους τοπικούς φορείς στον τομέα των ανασκαφών και της μελέτης του παρελθόντος;
«Ήρθα στη Μυτιλήνη για πρώτη φορά το 1982, ύστερα από πρόσκληση του Δημοτικού Συμβουλίου και του τότε δημάρχου Στρατή Πάλλη, καθώς και των αρμοδίων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Μαζί με ένα συνεργάτη μου αρχιτέκτονα από τον Καναδά πραγματοποιήσαμε τότε επισκέψεις σε όλο το νησί. Έκτοτε έρχομαι ανελλιπώς, εδώ και 28 χρόνια, με φοιτητές μου που κάνουν εδώ την πρακτική τους άσκηση, αλλά και συναδέλφους μου αρχαιολόγους, πάντα με την άδεια φυσικά και σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.»
Πόσο έχει αλλάξει στα μάτια σας η Μυτιλήνη όλα αυτά τα χρόνια;
«Έχει αλλάξει πολύ, όταν πρωτοήρθα πριν 28 χρόνια δεν υπήρχε το Πανεπιστήμιο ούτε το υπουργείο Αιγαίου, τα αυτοκίνητα ήταν λιγότερα και η ζωή πιο απλή. Είναι, όμως, ένας τόπος που μου αρέσει πολύ και πολλές φορές έχω σκεφτεί πως ήταν κρίμα που δεν έχω ένα δικό μου σπίτι εδώ.»
Για τις ανασκαφές
Σε ποιες εποχές ανήκουν τα ευρήματα που έχετε φέρει στο φως και ποια από αυτές θεωρείτε την πιο σημαντική για την ιστορία της Λέσβου;
«Έχω κάνει ανασκαφές από την εποχή της Σαπφούς, την αρχαϊκή εποχή του 600 π.Χ., μέχρι και την πρώιμη βυζαντινή εποχή και την Τουρκοκρατία. Αναμφισβήτητα η πιο σημαντική περίοδος είναι αυτή της κλασσικής αρχαιότητας, όταν τέθηκαν τα θεμέλια των νόμων, των επιστημών, της λογοτεχνίας, του θεάτρου κ.λπ.. Η Λέσβος έχει ως σημαντική κληρονομιά τα ποιήματα της Σαπφούς, τα πρώτα ποιήματα της αγάπης, που μεταφράστηκαν στις γλώσσες της Ευρώπης.»
Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα, κατά τη γνώμη σας, που έχει φέρει στο φως η δουλειά σας;
«Το Ιερό της Δήμητρας, στο οποίο δουλεύαμε από το 1984 έως το 1990, αφού πριν τις ανασκαφές δεν ξέραμε πως ήταν ένας βωμός. Υπήρχαν λείψανα και ευρήματα, από τα οποία ξέρουμε σήμερα για τη ζωή των γυναικών της αρχαίας Μυτιλήνης και ό,τι είχε σχέση με τη γονιμότητα. Σημαντική ήταν και η εκκλησία των Γατελούζων, με τους δυστυχώς συλημένους τάφους. Από τη χημική ανάλυση των 14 σκελετών ατόμων από ενός έτους έως 60 χρονών που βρήκαμε - μέθοδο που μόνο σχετικά πρόσφατα άρχισε να εφαρμόζεται στην αρχαιολογία -, μπορέσαμε να συμπεράνουμε τα στοιχεία που αποτελούσαν τη βασική τους διατροφή, καθώς και πως όλοι πέθαναν από πείνα, άσχετα από την ηλικία ή την κοινωνική τους τάξη.»
Και ο… «βρικόλακας»;
«Βρέθηκε μέσα σε μια κρύπτη στην Επάνω Σκάλα, μέσα σε μια ξύλινη σαρκοφάγο σε οθωμανικό νεκροταφείο. Είχε καρφιά στο κεφάλι, την κοιλιά και τα πόδια του, συνήθεια που επικρατούσε σε όλο το βαλκανικό χώρο για ανθρώπους που θεωρούνταν πως έφεραν τα χαρακτηριστικά των βρικολάκων. Δεν είναι κάτι σπουδαίο, αλλά δείχνει ότι οι μουσουλμάνοι έμαθαν μάλλον το έθιμο αυτό από τους Έλληνες, αφού οι ίδιοι δεν πίστευαν στους βρικόλακες.»
Με τη βοήθεια των φοιτητών
Συνοδεύεστε πάντα από φοιτητές σας. Πόσο σημαντικές είναι οι γνώσεις που παίρνουν;
«Είχα φτάσει να έχω μαζί μου στις ανασκαφές της Μυτιλήνης έως και 30 άτομα· φέτος δυστυχώς έχω μόνο ένα φοιτητή, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Για τους ίδιους είναι, πάντως, πολύ σημαντική εμπειρία, αφού δεν μπορούν να πάρουν το πτυχίο τους χωρίς πείρα στην αρχαιολογία της Ελλάδας. Επί ένα μήνα δουλεύουν σκληρά, έξι μέρες την εβδομάδα, οκτώ ώρες τη μέρα, ενώ κάθε χρόνο επισκέπτονται και την Πέργαμο. Εγώ, δεν είχα την ευκαιρία να έρθω στην Ελλάδα μέχρι και το διδακτορικό μου.»
Πέρυσι πραγματοποιούσατε εργασίες στην εκκλησία των Γατελούζων, καθώς και σε οθωμανική οικία στην περιοχή του Μεσαίου Κάστρου. Φέτος ποια είναι η δουλειά σας;
«Φέτος δε σκάβω, αφού οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν πέρυσι. Τώρα έχουμε άφθονα χρήματα και… 14 τόνους κεραμικά για ανάλυση! Βλέπετε, οι ανασκαφές είναι το ένα κομμάτι. Δουλεύεις κάθε μέρα, βρίσκεις πράγματα και τα βάζεις σε μια αποθήκη, αλλά το δύσκολο είναι η μελέτη των ευρημάτων που ακολουθεί. Χάρη σε αυτή, ξέρουμε πλέον καλύτερα την ιστορία της Μυτιλήνης από τον 7ο αιώνα π.Χ., αφού έχουμε βρει κεραμικά από την Κόρινθο, τη Ρόδο, την Αθήνα κ.λπ.. Αντίστοιχα κεραμικά από εδώ, από τη σημαντική εποχή της Σαπφούς, έχουν βρεθεί στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Έχουμε έρθει συνολικά έξι άτομα, από διάφορες χώρες. Ευτυχώς είμαστε πολύ τυχεροί, έχουμε πάντα τη βοήθεια και την υποστήριξη των τοπικών φορέων, που μας παραχώρησαν και χώρους στο Μουσείο για μελέτες, καθώς και τις αποθήκες για τα ευρήματα, ενώ οι συντηρήτριες του νησιού βοηθούν από κάθε πλευρά.»
Άμεσα και απώτερα σχέδια
«Θεές, Ιερόδουλοι, Μονομάχοι και Αρχαιολόγοι»: Ο τίτλος της διάλεξης που θα δώσετε την ερχόμενη Δευτέρα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Σε τι θα αφορά η ομιλία;
«Θα παρουσιάσουμε τα ευρήματα που έχουμε φέρει στο φως: το Ιερό της Δήμητρας, το αρχαίο Πορνείο στην Επάνω Σκάλα, τις επιγραφές και τα εντοιχισμένα αγάλματα στους τοίχους, που δείχνουν πως υπήρχε σχολή μονομάχων τον 1ο αιώνα της Ρωμαϊκής Εποχής. Η διάλεξη θα περιοριστεί, ωστόσο, μόνο στην κλασσική αρχαιότητα.»
Ποια είναι τα σχέδιά σας για φέτος και για τις επόμενες χρονιές; Θα συνεχίσετε να έρχεστε στη Λέσβο;
«Θα βρίσκομαι στη Μυτιλήνη μέχρι τις 20 Ιουνίου, συνολικά ένα μήνα δηλαδή. Στη συνέχεια θα πάω στη Στυμφαλία και μετά στον Καναδά, όπου στήνουμε ένα μουσείο και έχω οργανώσει την ελληνική έκθεση. Και του χρόνου, πάντως, θα συνεχίσω τη μελέτη των ευρημάτων εδώ, αφού τα αποτελέσματα χρειάζονται ακόμη πολύ καιρό. Προς το παρόν ετοιμάζουμε ένα βιβλίο για το Ιερό της Δήμητρας. Σε δύο με τρία χρόνια θα βγω στη σύνταξη και ελπίζω κάποιος φοιτητής μου να συνεχίσει τη δουλειά μου εδώ…»