«είναι κάθε πράξη ή απειλή πράξης βίας που συνδέεται με το φύλο και οδηγεί ή ενδέχεται να οδηγήσει σε σωματικές, σεξουαλικές, ψυχολογικές βλάβες ή σε ταλαιπωρία της γυναίκας. Θύματα βίας γίνονται γυναίκες διαφόρων ηλικιών, φυλών, μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Η ανοχή στην άσκηση βίας ή την απειλή βίας πλήττει το βιοτικό επίπεδο, την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια των γυναικών.»
4η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τη Γυναίκα, Πεκίνο, 1995)

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας χαρακτηρίζει τη βία κατά των γυναικών ως έναν από τους μεγαλύτερους και σοβαρότερους κινδύνους της υγείας των γυναικών παγκοσμίως. Τα δύο τρίτα των πράξεων βίας κατά των γυναικών συμβαίνουν σε στενό κοινωνικό περιβάλλον, δηλαδή στο γάμο και στη συμβίωση. Βία ασκεί ο άντρας-δράστης και θύμα είναι η γυναίκα και τα παιδιά της.
Συνήθως δε βιώνεται σε μια και μοναδική μορφή. Η βία μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Η σωματική βία εκδηλώνεται με χτυπήματα, κλοτσιές, χαστούκια, μαχαιριές, σπρωξίματα, τράβηγμα μαλλιών, σκίσιμο ρούχων, στέρηση φαγητού ή νερού, κλείδωμα στο σπίτι ή κλείδωμα έξω από το σπίτι, δέσιμο, πρόκληση πόνου με κάθε μέσο, σύμφωνα με την αναφορά του συλλόγου «Γυναίκες βοηθούν γυναίκες» (Frauen helfen Frauen e.V. 1998) της Γερμανίας. Η βία μπορεί να πάρει τη μορφή της σεξουαλικής βίας με βιασμό ή εξαναγκασμό σε σεξουαλική πράξη. Μπορεί να πάρει ακόμα και τη μορφή της λεκτικής βίας, με εξύβριση, απειλές, προσβολές και ταπεινωτικές εκφράσεις.
Ο όρος ενδοοικογενειακή βία προσδιορίζει καθαρά ότι η βία είναι μια καθημερινή πραγματικότητα, η οποία δεν περιορίζεται σε μια και μοναδική ενέργεια, αλλά εμφανίζεται με επανάληψη και δρα συσσωρευτικά στον ψυχισμό της γυναίκας. Η συστηματική καταστροφή της αυτοπεποίθησης της γυναίκας μέσω της κακοποίησης και της ταπείνωσης, αποδυναμώνει τη διάθεση για ενέργεια και αντίσταση κατά της βίας που υφίσταται. Για το λόγο αυτό οι γυναίκες αυτές έχουν ανάγκη από στήριξη, συμπαράσταση και βοήθεια.
Στη χώρα μας, τα στοιχεία για τη βία κατά των γυναικών, σύμφωνα με τα Κέντρα Αθήνας και Πειραιά της γενικής γραμματείας Ισότητας, επισημαίνουν ότι μία στις πέντε γυναίκες έχει πέσει θύμα ξυλοδαρμού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της από τον άνδρα ή το σύντροφό της, ενώ κάθε χρόνο στην Ελλάδα διαπράττονται 4.500 βιασμοί. Τα θύματα σε ποσοστό 36,5% είναι ηλικίας κάτω των 18 ετών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ποσοτική ανάλυση στοιχείων για τις γυναίκες θύματα βίας στην οικογένεια, που απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα (Αθήνας - Πειραιά) της γενικής γραμματείας Ισότητας, για το χρονικό διάστημα 2002 - 2006:
- Το 67% των γυναικών που υπέστησαν κακοποίηση είναι έγγαμες και μία στις πέντε διαζευγμένη ή σε διάσταση.
- Τρεις στις πέντε γυναίκες ανέφεραν ότι είχαν υποστεί ψυχολογική και σωματική βία.
- Μία στις τρεις παντρεύτηκε το δράστη ενώ είχε δείγματα βίαιης συμπεριφοράς.
- Δύο στις τρεις βρίσκονται σε αυτήν τη σχέση περισσότερο από 10 έτη.
- Δράστης στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ο σύζυγος (82%) και ο σύντροφος (12%). Μικρότερα τα ποσοστά κακοποίησης από άλλο μέλος της οικογένειας (πατέρας, αδελφός κ.λπ.).
- Αποτελεί μύθο ότι τα θύματα βίας είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Επτά στις δέκα γυναίκες που κακοποιούνται είναι απόφοιτες λυκείου, ΤΕΙ, ΑΕΙ. Τρεις στις δέκα γυναίκες-θύματα είναι απόφοιτες ΤΕΙ και ΑΕΙ.
- Έξι στις δέκα βρίσκονται σε μέτρια ή καλή οικονομική κατάσταση.
- Έξι στους δέκα δράστες δεν κάνουν χρήση ουσιών π.χ. ναρκωτικά, αλκοόλ κ.ά.. Η εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς δε σημαίνει ότι οφείλεται στη χρήση κάποιων ουσιών. Το γεγονός όμως αυτό της χρήσης δεν αναιρεί και το ενδεχόμενο έμμεσης επίδρασης της συμπεριφοράς του δράστη.
Ερχόμαστε, λοιπόν, εδώ, καθαρά αντιμέτωποι με τους τρεις μύθους που κυριαρχούν στα μυαλά των ανθρώπων όταν μιλάμε για το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Joachim Lempert, του Ινστιτούτου Lempert του Αμβούργου, επικρατούν συνήθως τρεις μύθοι.
Μύθος πρώτος: Ο άνδρας που δέρνει είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και συνήθως άνεργος ή και αλκοολικός. Ο μύθος του «άνδρα-τέρατος». Τα στοιχεία λένε, όμως, πως είναι πολύ συχνά μορφωμένος, εργατικός, σωστός οικογενειάρχης και υπεράνω πάσης υποψίας. Γι’ αυτό είναι και τόσο δύσκολο για τον άντρα να παραδεχτεί την πράξη του. Επειδή πασχίζει καθημερινά να είναι καλός σε όλους τους ρόλους του. «Η βία δεν είναι σημάδι της δύναμης του άντρα, αλλά υπηρετεί στη διατήρηση της αυτοεικόνας του», λέει ο Lempert.
Μύθος δεύτερος: Η βία όταν εμφανίζεται στον καβγά δεν είναι άξια λόγου. Δηλαδή δεν έγινε και τίποτε αν πέσει και κανένα χαστούκι στη διάρκεια ενός καβγά. Ήταν η κακιά στιγμή. Ακριβώς, όμως, κάτω από συνθήκες συναισθηματικής φόρτισης φαίνεται αν μπορεί κανείς να ελέγξει τα συναισθήματά του. Το πρόβλημα του έλεγχου των συναισθημάτων είναι, σύμφωνα με το Lempert, το πρόβλημα της έκρηξης βίας των ανδρών.
Μύθος τρίτος: Η γυναίκα το θέλει το χαστούκι της. Εδώ πρόκειται για ένα μύθο πολύ γνωστό στον ελληνικό χώρο, ο οποίος γαλουχήθηκε και καλλιεργήθηκε για χρόνια και από τον παλιό καλό κινηματογράφο, όπου η πρωταγωνίστρια έτρωγε το χαστούκι της για να αντιληφθεί το λάθος της ή να καταλάβει ότι το παλληκάρι δεν έπαιζε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι όλες οι μορφές βίας είναι μορφές άσκησης της εξουσίας και προβολής της εξουσίας των αντρών, με τις οποίες κατασκευάζεται και διατηρείται το συναίσθημα της μειονεκτικότητας των γυναικών.
Είναι καιρός να ζήσουμε σε μια κοινωνία χωρίς μύθους, όπου τα προβλήματα της βίας να αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα και υπευθυνότητα από όλους και όχι σαν κάτι το οποίο δε μας αφορά, αφού γίνεται «κεκλεισμένων των θυρών», μέσα στους ασφαλείς τοίχους της οικογενειακής ζωής. Το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών είναι κοινωνικό πρόβλημα και όχι ατομικό. Η σιωπή δε βοηθά κανέναν. Ούτε το θύμα, ούτε το θύτη, αλλά ούτε και την ευρύτερη κοινωνία που το υποθάλπει.
Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει οι δομές, που θα ιδρύσει μια κοινωνία για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να αγκαλιάζουν το θέμα από δύο πλευρές:
- Από τη μια να προσφέρουν προστασία και στήριξη πρακτική και ψυχολογική στο θύμα, όπως είναι τα σπίτια γυναικών και οι συμβουλευτικοί σταθμοί. Τέτοια λειτουργούν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας υπό την αιγίδα της γενικής γραμματείας Ισότητας αλλά και της Εκκλησίας. Στην πόλη της Μυτιλήνης λειτούργησε για δυο χρόνια η μη κυβερνητική οργάνωση «Άπολις», προσφέροντας, με την οικονομική προσφορά της Εκκλησίας, προσωρινή στέγη σε γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Δυστυχώς, όμως, η οργάνωση δεν μπόρεσε να συνεχίσει τη δράση της στηριζόμενη μόνο στην εθελοντική εργασία των μελών της.
- Από την άλλη πρέπει να υπάρχουν κέντρα βοήθειας και στήριξης του θύτη. Στόχος αυτών των δομών είναι να αναγνωρίσει ο άντρας το πρόβλημά του, να έρθει αντιμέτωπος με αυτό και να πεισθεί να θελήσει τη θεραπεία. Αυτή η πρακτική στα κράτη όπου εφαρμόστηκε, είχε επιτυχία, γιατί αντιμετωπίζει το πρόβλημα στη ρίζα του.
Γιατί το πρόβλημα είναι ο άντρας που ασκεί βία. Αν μπορέσουμε να θεραπεύσουμε αυτόν, έχουμε λύσει το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών.
Σύμφωνα με το Lempert, μόνο ο ίδιος ο δράστης μπορεί να κάνει κάτι για να σταματήσει η βία. Γι’ αυτό το λόγο το Ινστιτούτο Lempert στο Αμβούργο ίδρυσε το 1988 συμβουλευτικό σταθμό για άντρες. Σ’ αυτόν εργάζονται άντρες ψυχολόγοι, προσφέροντας βοήθεια σε άντρες που έχουν βίαιη συμπεριφορά και θέλουν να θεραπευτούν.
Επειδή βίαια δε συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, σύμφωνα με το Lempert, αλλά οι άντρες, αυτό αποτελεί τη βάση της θεραπείας. Αν ο άντρας παραδεχθεί και αποδεχθεί ότι έχει βίαιη συμπεριφορά και δεν ελέγχει το θυμό του, αυτό είναι το πρώτο βήμα προς τη θεραπεία. Θεραπεία με το δράστη σημαίνει κατά πρώτον, σύμφωνα με τις αρχές της θεραπείας της βίας και της παιδαγωγικής της βίας, να δει ο άντρας στον καθρέφτη τον εαυτό του, να βοηθηθεί να ξεπεράσει το σοκ, γιατί μόνος του αποφεύγει να δει τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα και μόνο με τη βοήθεια της «συνοδείας» με το θεραπευτή μπορεί αυτό το σοκ της συνειδητοποίησης να γίνει εξέλιξη και θεραπευτική ανόρθωση.
Η θεραπεία του δράστη οδηγεί στην καλύτερη προστασία του θύματος από νέες επιθέσεις βίας. Η προσέγγιση του θεραπευμένου στηρίζεται σε τρεις άξονες.
- Υποστήριξη του θεραπευομένου στην αντιμετώπιση της βίαιης συμπεριφοράς του
- Η θεραπεία αντιμετωπίζεται με τη διάσταση του φύλου. Άντρες υποστηρίζουν και θεραπεύουν άντρες
- Θετική εικόνα: ο θεραπευόμενος βιώνει τι κερδίζει θεραπεύοντας τη βίαιη συμπεριφορά
Οι θεραπευτές γνωρίζουν ότι η αναζήτηση βοήθειας είναι ενάντια στην αντρική αυτοεικόνα. Έτσι από το πρώτο τηλεφώνημα υποστηρίζουν τον άντρα, ώστε να αντιμετωπίσει το πρώτο δύσκολο διάστημα μετά την κακοποίηση που έπραξε. Γι’ αυτό, μέσα στην πρώτη βδομάδα μετά το τηλεφώνημα, πραγματοποιείται η πρώτη συνάντηση με το θεραπευτή. Επίσης έχει τη δυνατότητα σ’ αυτούς τους συμβουλευτικούς σταθμούς να πάρει μέρος σε ομάδες θεραπείας, για να ανακαλύψει τους μηχανισμούς οι οποίοι οδηγούν στη βίαιη συμπεριφορά.
Η βία κατά των γυναικών για πολλά χρόνια αποτελούσε ένα καλά φυλαγμένο μυστικό εντός του οίκου, το οποίο δημοσιοποιήθηκε σχετικά πρόσφατα, χάριν των γυναικείων κινημάτων που πάλεψαν για την ισότητα και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
Ας σπάσουμε πια τη σιωπή. Ας μιλάμε πια ανοιχτά για ένα πρόβλημα το οποίο υπάρχει. Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι πια ένα προσωπικό ζήτημα. Είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους.