Η Ευδοκία Τόβα - Νοικοκύρη έμαθε την τέχνη του κεντήματος σε Κέντρο Εργαζόμενης Νεότητας (ΚΕΝΕ) της Αθήνας, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Η μεσοτοπίτικης καταγωγής τεχνίτρια του κεντήματος έχει ζήσει όλα τα μέχρι τώρα χρόνια της στην πρωτεύουσα, παίρνοντας ερεθίσματα πάνω στην τέχνη που από μικρή αγάπησε. Ποτέ, όμως, δεν ξεχνά τον τόπο όπου γεννήθηκαν οι γονείς της και που η ίδια έχει επισκεφτεί πολλές φορές, ενώ σύντομα σκοπεύει να μεταδημοτεύσει μόνιμα στο Μεσότοπο, μαζί με τον επίσης μεσοτοπίτικης καταγωγής σύζυγό της.

Μέσα στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Λέσβου, όπου η ΠΟΛΙΑΝΑ διοργάνωνε τον περασμένο Ιούνιο έκθεση καλλιτεχνών, τα έργα της Ευδοκίας Τόβα - Νοικοκύρη ξεχώριζαν. Ήταν τα μόνα εργόχειρα, τα μόνα που έδιναν μια νότα «παλιού» και «γιαγιάς», μέσα σε ένα χώρο που κατά κύριο λόγο κοσμούσαν σύγχρονες δημιουργίες, εμπνευσμένες από νεώτερους ως επί το πλείστον καλλιτέχνες.
Λίγους μήνες μετά, ήρθαμε ξανά σε επαφή με την Ευδοκία Νοικοκύρη. Θέλαμε να μάθουμε περισσότερα για την τέχνη της, που στη συγκεκριμένη έκθεση εκπροσωπούσε μια σειρά από πραγματικά εντυπωσιακά έργα.

Μεταδίδοντας την τέχνη
«Σχεδιάζω μόνη μου κάποια κομμάτια. Βρίσκω, βέβαια, σχέδια σε βιβλία, υπάρχουν πάρα πολλά σχέδια από παλιά. Όταν όμως το σχεδιάσεις μόνος σου, έχεις την ικανοποίηση ότι το έκανες με το δικό σου γούστο», μας είπε η ίδια για τα σχέδια που χρησιμοποιεί. Μικρά και μεγάλα ανθάκια, συνθέσεις που συνδυάζουν διάφορα χρώματα, κοσμούν τραπεζομάντηλα, κουρτίνες, σεμεδάκια, λαμπατέρ και καθρέφτες. Τα δύο τελευταία είναι και η «προτεραιότητά της», όπως μας λέει. «Δίνω περισσότερο βάρος στα αμπαζούρ και τους καθρέφτες, γιατί είναι κομμάτια που σπανίζουν και είναι σχεδιασμένα αποκλειστικά από εμένα.»
Επί 25 χρόνια, η Ευδοκία Τόβα - Νοικοκύρη δίδαξε την τέχνη της σε κέντρα νεότητας στην Αθήνα, εκεί όπου τη διδάχθηκε και η ίδια, ενώ στη συνέχεια μετέφερε τις γνώσεις της και στη Λέσβο, με την επιστροφή της στο νησί και τη συνεργασία της με τη ΝΕΛΕ, μέσω επιμορφωτικών μαθημάτων για ενήλικες πάνω στο κέντημα μηχανής με τελάρο, «κάτι που ο καθένας μπορεί να μάθει», όπως λέει η ίδια χαρακτηριστικά.
«Αγαπώ πολύ ό,τι έχει σχέση με την τέχνη και τη χειροτεχνία. Είμαι λάτρης τους, δίνω μεγάλη σημασία σε ό,τι φτιάχνουν τα χέρια», προσθέτει. «Κατά τη γνώμη μου, αν μπορεί κανείς να συνδυάσει τη μόρφωση με την τέχνη, είναι ό,τι καλύτερο. Γι’ αυτό λέω ότι, αν σου μείνει χρόνος μετά τη μόρφωση, πρέπει να ασχοληθείς με την τέχνη. Αυτό πρέπει να μεταδώσουμε και εμείς οι “παλιότεροι”. Ο χαλκός, η λαδομπογιά, το πλέξιμο, το κέντημα, είναι τέχνες που τείνουν να σβήσουν και δεν πρέπει. Ευτυχώς υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη σχολές στη Μυτιλήνη, όπου γίνεται καλή δουλειά. Έχω βγει στη σύνταξη και μπορώ ακόμη να διδάξω, να δείξω αυτά που έχω μάθει κι εγώ, αφιλοκερδώς. Αυτό που θέλω, είναι να μη χαθεί αυτή η τέχνη.»


Χαρακτηριστικά δείγματα της δουλειάς της Ευδοκίας Τόβα - Νοικοκύρη. Αμπαζούρ και καθρέφτες, η ειδικότητά της (αριστερά). «Στο Μεσότοπο είναι οι ρίζες μου και εκεί πρέπει να δώσω», λέει η Ευδοκία Τόβα - Νοικοκύρη (δεξιά)

Η «υποχρέωση» στη γενέτειρα
Παρ’ όλο που έχει συνταξιοδοτηθεί τα τελευταία χρόνια, η κ. Νοικοκύρη συνεχίζει να φτιάχνει εργόχειρα, λιγότερα όμως από παλιά. «Έχω κάνει πλέον τον κύκλο μου», λέει, για να προσθέσει με νοσταλγία: «Πρόσφατα είχα πάει στα Γιάννενα, βρέθηκα στη Ροζάριο Σχολή, όπου διδάσκουν κέντημα. Ξαναγεννήθηκα και η ίδια όσο έβλεπα τις μαθήτριες, γιατί εγώ πλέον δεν κεντώ τόσο.»
Έχει αρχίσει, όμως, να εκθέτει τις δημιουργίες της, που είναι πλέον πάρα πολλές, σε διάφορα σημεία του νησιού. Το καλοκαίρι τού 2009 εξέθεσε τα έργα της στην Ερεσό, με την υποστήριξη του Δήμου, ενώ το καλοκαίρι που μας πέρασε συμμετείχε σε άλλες δύο εκθέσεις: αυτή στο Επιμελητήριο με την ΠΟΛΙΑΝΑ και άλλη μια στο Λουτρό Καλλονής. Της είναι δύσκολο να αποχωριστεί τα έργα της, αλλά το κάνει. «Κάποια κομμάτια μπορεί να τα αγαπάς, να είναι τα παιδιά σου, αλλά κάποια στιγμή λες “να αποχωριστώ κάτι”, παρ’ όλο που κάθε φορά πονάει.» Ως μέλος του Συλλόγου Μεσοτοπιτών Αθήνας, μάλιστα, στο παρελθόν είχε συνδράμει και η ίδια στη διοργάνωση μιας έκθεσης, με καλλιτέχνες και τεχνίτες του Μεσοτόπου.
Αυτήν τη στιγμή, όλα τα έργα της Ευδοκίας Τόβα - Νοικοκύρη βρίσκονται στο σπίτι της στο Μεσότοπο. Εκεί θέλει, εξάλλου, να πάει για να μείνει μόνιμα, σύντομα, εκεί να συνεχίσει να μεταδίδει και την τέχνη της. «Στο Μεσότοπο είναι οι ρίζες μου και εκεί πρέπει πρώτα να δώσεις», λέει. «Αγαπώ πολύ τον τόπο μου, υπάρχουν πολλές παραδόσεις στο χωριό. Μπορεί να ακούγεται… πομπώδες, αλλά κατά τη γνώμη μου ο Μεσότοπος έχει καλλιτεχνική φλέβα. Και εγώ νομίζω πως απλά βάζω ένα μικρό λιθαράκι σε όσα κάνουν σήμερα οι Μεσοτοπίτισσες και οι Μεσοτοπίτες. Αφού δεν έδωσα στα νιάτα μου, δίνω στα γεράματα…»