Πολλές φορές αισθανόμαστε την ανάγκη να βρούμε έναν πραγματικό δάσκαλο. Κάποιον να στηριχτούμε πάνω του και να εμπιστευτούμε πως έχει πράγματα να μας μάθει. Όσοι έχουν τα μάτια τους ανοιχτά, ξέρουν καλά το διαχωρισμό: άλλο Άγιος και άλλο ένας άνθρωπος που θα μας μάθει κάποια πράγματα. Γιατί, ξέρετε, στη σκέψη της Ανατολής γενικότερα, ο δάσκαλος είναι και άγιος. Μόνο που άγιοι δεν υπάρχουν, οι φιλόσοφοι έχουν κι αυτοί τις ανθρώπινες αδυναμίες τους, οι συγγραφείς, όσο κι αν θέλουμε να τους σκεφτόμαστε έτσι, δεν είναι υπερκόσμια όντα δίχως πάθη.
Όχι, δε θέλω να πω κάτι τρομερό για το χαρακτήρα του Στέλιου Ράμφου, το φιλόσοφο που τελευταία βλέπω πως έχει πραγματικά κάτι να μας πει για τη νεώτερη ιστορία μας, για τη νεώτερη νοοτροπία μας. Ο Στέλιος Ράμφος, δίχως μεσσιανισμούς και υποσχέσεις «αγίων», παρακάμπτει το υπερβατικό. Μιλάει με ενάργεια για ένα στατικό και ταυτόχρονα διηνεκές «τώρα», με βάση την ορθόδοξη αντιμετώπιση του χρόνου ως μόρφωμα με αρχή, μέση και τέλος, μια ιδιαίτερη ψυχολογική αντιμετώπιση του κόσμου, χαρακτηριστική της αναβλητικότητας και της απαισιοδοξίας του Έλληνα.
Στη χώρα μας αυτή η σχέση με το χρόνο εξηγεί την αδυναμία επίλυσης των σύγχρονων προβλημάτων. Από τη μια, παραδιδόμαστε «στον καημό, στην αυτολύπηση, σε μια δέσμευση στο παρελθόν, σε μια βαθειά νοσταλγία προς κάτι το οποίο εγκαταλείψαμε κακήν κακώς» και από την άλλη αδυνατούμε ή καλύτερα αναβάλλουμε συνεχώς να σκεφτούμε πώς είναι δυνατόν να περιγράψουμε τα νέα προβλήματα και τους νέους κανόνες που τα διέπουν.

Μέσα στον κανόνα ενυπάρχει πάντα ο σπόρος της λύσης. Δεν έχουμε δεχτεί πως, όπως στη Δύση, έτσι και στη δική μας επικράτεια ο άνθρωπος μπορεί να είναι δημιουργός κανόνων, χρόνου μέσα στο χρόνο, κυρίαρχος του προσωπικού του χρόνου, κύριος των προβλημάτων του. Κάπως έτσι το Κακό μάς φαίνεται άλογο και πανίσχυρο, ενώ στην ουσία αυτό που χωλαίνει είναι η δική μας αντίληψη περί του Κακού και περί των δυνατοτήτων που έχουμε απέναντί του.
Ο Στέλιος Ράμφος μπορεί και εντοπίζει εκείνα τα χαρακτηριστικά που μας έχουν οδηγήσει στην πνευματική και κατ’ επέκταση, οικονομική χρεωκοπία. Το αίμα, η οικογένεια πάνω από το κράτος. Ο Έλληνας, βασιζόμενος στη επιλογές του, προσκολλημένος σε μια στείρα μορφή χριστιανοσύνης, είναι περισσότερο δεμένος με το «αίμα», φτιάχνει οικογενειακοκεντρικού τύπου σχέσεις με συνεχείς κουμπαριές και ενισχύει τη φατρία. Για αυτόν, από τον 11ο αιώνα μέχρι σήμερα, το κράτος είναι ένας μεγάλος εχθρός ο οποίος πρέπει να μένει συνεχώς δαμασμένος, ένα θεριό που πρέπει να το ταΐζουμε για να μη μας φάει. Ταυτόχρονα, όποτε κι αν μας δοθεί η δύναμη, να το αποκεφαλίζουμε, να το λαβώνουμε.

Η σκέψη του κ. Ράμφου, όμως, δεν είναι απλά ένας καλοφτιαγμένος θρήνος. Μα δείχνει πως στη σημερινή κρίση υπάρχουν προεκτάσεις και πως «οι προεκτάσεις δεν είναι ποτέ απαισιόδοξες». Υπάρχουν, κοντολογίς, ευκαιρίες. Κάποιος στο Facebook συζητώντας για τον κ. Ράμφο έγραψε: «Παρακαλώ ας κάνει κάποιος δώρο το τελευταίο του βιβλίο στον Παπανδρέου και το Σαμαρά. Και ας σιγουρευτεί πως θα το διαβάσουν. Ας τους δέσει σε μια καρέκλα, σε τελική ανάλυση.» Πέρα από το αστείο του πράγματος, γραπτά όπως του Στέλιου Ράμφου, του Κορνήλιου Καστοριάδη και άλλων πρέπει να γίνουν γνωστά στο ευρύ κοινό. Με χαρά βλέπω πως το βιβλίο του πρώτου «Η λογική της παράνοιας», από τις εκδόσεις «Αρμός», έχει φτάσει ήδη στην ένατη έκδοση. Η γνώση θα είναι αυτή που θα φέρει την επανάσταση, η αυτεπίγνωση, και όχι η ψυχολογία της «μάταιης διαδήλωσης», όπως μας λέει ο Στέλιος Ράμφος. «Ασ’ τους άλλους. Εσύ ο ίδιος πού ευθύνεσαι; Τι προσάπτεις στον εαυτό σου; Από εκεί θα βρεθούν τα υπόλοιπα. Όσο αυτό δε γίνεται, η κρίση θα παρατείνεται, το σάπισμα θα βαθαίνει και τα φαινόμενα της ανομίας θα γίνονται πιο άγρια.»
Το έργο του Στέλιου Ράμφου αποτελεί ένα ισχυρό θεωρητικό εργαλείο και έναν τίμιο καθρέφτη που δεν κρύβει την ασχήμια μας, αλλά και ούτε τις γωνίτσες εκείνες που ενέχουν τα δεδομένα προς κάτι το καλύτερο. Απλό και κατανοητό, γίνεται να μας βοηθήσει, ειδικά σήμερα.