Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

Το καλοκαίρι διάβασα, τρεις φορές, το ερωτικό ποίημα-μυθιστόρημα του Λέσβιου Λόγγου, γραμμένο τον 2ο αιώνα μ.Χ., από το ιδιαίτερα καλαίσθητο βιβλίο των εκδόσεων «Αιολίδα», με τις τριάντα επτά έγχρωμες εξαίρετες επιλεγμένες σχετικές με το θέμα εικόνες.
Αρχικά, από τη λογοτεχνική και ευκολοδιάβαστη μετάφραση, του από τα Λουτρά της Λέσβου πολυγραφότατου συγγραφέα Απόστολου Γονιδέλλη, που είναι καταχωρημένη στις με περιττό αριθμό σελίδες του βιβλίου, τη δεύτερη φορά από τις απέναντι σελίδες όπου παρατίθεται το αρχαίο κείμενο συμβουλευόμενος σύγχρονα τη μετάφραση, και την τρίτη απαγγέλλοντάς το από το αρχαίο κείμενο στην Ερατώ. Θα το διαβάσω ξανά το επόμενο καλοκαίρι σύμφωνα με την παρακάτω σύσταση του μεγάλου Γερμανού συγγραφέα Βόλφγκανγκ Γκαίτε για το πρώτο βουκολικό μυθιστόρημα του αρχαίου κόσμου το οποίο υμνεί τον έρωτα και τη λεσβιακή ύπαιθρο: «καλό θα είναι να το διαβάζεις μια φορά τον χρόνο και να μαθαίνεις πάντα απ’ αυτό, και να δεχθείς ξανά και ξανά την επιρροή της μεγάλης ομορφιάς του».
Η πρώτη ανάμνηση του μυθιστορήματος του Λόγγου βρίσκεται σε ποίημα του 9ου αιώνα από τον Βυζαντινό ποιητή Κωνσταντίνο Σικελιώτη. Απευθείας αναφορές του εμφανίστηκαν τον 12ο αιώνα από τον επίσης Βυζαντινό συγγραφέα Νικήτα Ευγενιανό στο ρομαντικό μυθιστόρημα: «Τα κατά Δροσίλλαν και Χαρικλέα». Το 1559 μεταφράστηκε στα γαλλικά από αντίγραφο που βρέθηκε στα αρχεία του Βατικανού από τον Γάλλο ιερωμένο Jacques Amyot. Το 1598 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά στην Φλωρεντία από τον Raffaello Colombani. Μέχρι τότε έλειπε ένα μέρος από την αρχή του πρώτου βιβλίου. Το 1808 ο Γάλλος ελληνιστής Paul - Louis Courier ανακάλυψε στη Φλωρεντία ένα χειρόγραφο του 13ου αιώνα, που περιείχε ολόκληρο το ποίημα και το εξέδωσε το 1810, με βάση τα δύο καλύτερα διασωζόμενα χειρόγραφα-αντίγραφα του αρχαίου κειμένου όπου το πρώτο, που περιέχει ολόκληρο το κείμενο, το (F): Florentinus Laurentianus c. s. 627 φυλάσσεται στη Φλωρεντία και το δεύτερο, το (V): Vaticanus Graecus 1348, στο Βατικανό. Ένα τρίτο χειρόγραφο, το (O): Olomucensis M 79 περιέχει τέσσερις περικοπές.

Μόλις το 1920 μεταφέρθηκε στη νεοελληνική γλώσσα από τον Ηλία Βουτιερίδη κατά τον οποίο: «το μυθιστόρημα “Δάφνης και Χλόη” είναι το καλλίτερο κι ομορφότερο από όσα εγράφηκαν πριν κ’ ύστερα απ’ αυτό και ότι φαίνεται σαν την πιο ευτυχισμένη εξακολούθηση της βουκολικής ποίησης - αν και σε πεζό λόγο - και σαν αληθινό γέννημα της μούσας του Θεόκριτου. Όλοι οι κριτικοί της αρχαίας φιλολογίας παινεύουν τη αφηγηματική χάρη, τη ζωηρότητα της περιγραφής, τις ζωντανές εικόνες των τόπων και των προσώπων, τη δροσιά και την απλότητα του ύφους, τη σύντομη φρασεολογία σαν το πιο όμορφο δείγμα εκείνου, που οι αρχαίοι το έλεγαν “αφελής λέξις” και που ταιριάζει τόσο στα τέτοιου είδους έργα.».
Το ποίημα μεταφράστηκε στην Ελλάδα σε χρονολογική σειρά από τους: Ηλία Βουτιερίδη (1920), Γιώργο Ζευγώλη (1939), Νίκο Σφυρόερα (1966), Ρόδη Ρούφο (1970), Φιλολογική Ομάδα Κάκτου (1999), Πανταζή Κοντομίχη (2004), Έφη Ταμπακάκη (2006) και Απόστολο Γονιδέλλη (2011). Οι μεταφράσεις του σε πολλές γλώσσες, με τις 500 και πλέον εκδόσεις, οι διασκευές, οι αποδόσεις σε πίνακες, γλυπτά, χορογραφία, σε μουσικές συνθέσεις, όπερα, θέατρο, κινηματογράφο (από τον Ορέστη Λάσκο με την ομώνυμη ταινία με σκηνές από τη Λέσβο το 1931), το τοποθετούν στα αριστουργήματα της ανθρώπινης καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Αντιγράφοντας από το προοίμιο του ευαίσθητου ερωτικού ποιήματος του Λόγγου την πρώτη φράση: «Εν Λέσβω θηρών εν άλσει Νυμφών θέαμα είδον, κάλλιστον ων είδον, εικόνα γραπτήν, ιστορίαν έρωτος» αλλά και την μεγάλη αλήθεια στην τελευταία παράγραφο: «ουδείς έρωτα έφυγεν ή φεύξεται, μέχρις αν κάλλος η και οφθαλμοί βλέπωσιν», θα συστήσω σε κάθε άνδρα και γυναίκα της Λέσβου, νέο ή ηλικιωμένο, να απολαύσει το κείμενο μαζί με τις χρήσιμες σημειώσεις και την κατατοπιστική εισαγωγή του Απόστολου Γονιδέλλη.
Για τον τόπο όπου διαδραματίζονται τα περιγραφόμενα στο μυθιστόρημα θα επανέλθω στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις.