Μια παγκόσμια κρίση θα πλήξει όλες τις χώρες αλλά όχι ισόποσα. Η Ελλάδα είναι παντελώς γυμνή.
Την περασμένη εβδομάδα η Ισπανία έδωσε τριετή και τετραετή ομόλογα με επιτόκιο 4,8% και 5,05%. Μέχρι πότε θα συνεχίζει να δανείζει την Ελλάδα με το «τοκογλυφικό» -όπως συνηθίζουν κάποιοι να λένε- επιτόκιο 4,5%;

Κατ’ αρχήν, σε κανέναν δεν αρέσει να δανείζεται με 5% και να δανείζει με 4,5%, ή 3,5% που προβλέπεται με τον δεύτερο γύρο της ευρωπαϊκής βοήθειας στην Ελλάδα. Δεύτερον, οι κοινωνικές πιέσεις στην Ισπανία εντείνονται· η ανεργία είναι χρόνια στο 20%. Τρίτον, το φθινόπωρο έχει εκλογές. Είναι σίγουρο ότι κάποιοι λαϊκιστές της Ιβηρικής θα σκούξουν «όχι φθηνά δάνεια στην Ελλάδα, όταν οι νέοι μας δεν μπορούν να βρουν δουλειά».
Όσο υπάρχει το ευρωπαϊκό μαξιλάρι η διαχείριση της εγχώριας κρίσης είναι σχετικά εύκολη. Το ελληνικό κράτος χρηματοδοτείται από τους φόρους των άλλων (κρατικά δάνεια) και δίνεται μια περίοδος να μπορέσουμε να προσαρμόσουμε σταδιακά τα του οίκου μας. Φυσικά κάθε προσαρμογή είναι δύσκολη, αλλά αν ξεσπάσει η καταιγίδα και στην Ευρωζώνη το Μνημόνιο θα φαίνεται περίπατος. Χωρίς τον ευρωπαϊκό ορό η παραγωγική αναδιάρθρωση θα είναι βίαιη. Η ανεργία που θα δημιουργηθεί, επειδή ακριβώς το κράτος δεν θα έχει τα λεφτά να συντηρεί τις πολυσχιδείς δραστηριότητες του, θα εκτοξευθεί. Και το χειρότερο είναι ότι με άδεια ταμεία το κράτος δεν θα μπορέσει να παίξει ούτε τον κοινωνικό του ρόλο. Θα αδυνατεί να βοηθά -έστω λίγο, όπως κάνει τώρα- τους ανέργους.
Η οικονομία, όπως βιωματικά ξέρουμε όλοι, πάντα προσαρμόζει τα δύο σκέλη της. Η παραγωγή δεν μπορεί να υπολείπεται επί μακρόν της κατανάλωσης. Μπορεί να συντηρηθεί ένα διάστημα με δανεικά, αλλά κάποια στιγμή έρχεται η ώρα της αλήθειας. Ακόμη και αν αναδιαρθρώσουμε το χρέος στο μηδέν απαιτείται παραγωγική αναδιάρθρωση. Σήμερα εισάγουμε ακόμη και τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Το ισοζύγιο συναλλαγών αγροτικών προϊόντων είναι ελλειμματικό κατά 3,5 δισ.

Φυσικά, μια παγκόσμια κρίση θα πλήξει όλες τις χώρες αλλά όχι ισόποσα. Η Ελλάδα είναι παντελώς γυμνή. Κατ’ αρχήν είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το πετρέλαιο. Το 58% των ενεργειακών της αναγκών καλύπτεται από το πετρέλαιο, όταν ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 37%. Σε αυτό συντέλεσαν πολλοί παράγοντες, αλλά ο βασικός ήταν η μέχρι πρότινος χαμηλή τιμή των καυσίμων και κυρίως η επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης. Οι Έλληνες δεν είχαν το αντικίνητρο της ακρίβειας για να θωρακίσουν τα σπίτια τους από απώλειες θέρμανσης. Συνέφερε περισσότερο να ξοδεύουμε πετρέλαιο, παρά να επενδύσουμε π.χ. στη θερμομόνωση. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα δεν είναι θωρακισμένη ούτε καν ενεργειακά. Έτσι, σε μια παγκόσμια κρίση δανεισμού η Ελλάδα θα έχει μεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις από τη Δανία, εξαιτίας του γεγονότος ότι η βόρεια αυτή χώρα καλύπτει μόνο το 39% των ενεργειακών της αναγκών από το εισαγόμενο πετρέλαιο.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι η κρίση στις αγορές θα είναι περιστασιακή. Ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να δανείζονται φθηνά για να δανείζουν εμάς «τοκογλυφικά», όπως λένε κάποιοι εν τη αγνοία τους. Επειδή, όμως, οι σκέτες ελπίδες δεν προσφέρουν καμιά διασφάλιση για το μέλλον, ας κάνουμε και κάτι...

* Το άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 10.8.2011.