Μεγάλη έκπληξη και έντονο προβληματισμό προκαλούν τα νέα δεδομένα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας μετά τη δημοσιοποίηση των Προεδρικών Διαταγμάτων για το νέο θεσμό της αιρετής περιφερειακής αυτοδιοίκησης.
Η έκπληξη κατ’ αρχήν έχει να κάνει με το μοντέλο διοίκησης που έχει επιλεγεί για το θεσμό της αποκεντρωμένης διοίκησης, είναι ακόμη μεγαλύτερη όμως για τις αρμοδιότητες που φαίνεται να παραμένουν στην αποκεντρωμένη διοίκηση και γενικότερα στο κράτος.
Ο προβληματισμός αφορά τις αρμοδιότητες που φαίνεται ότι δε μεταβιβάζονται στην παρούσα φάση στην αιρετή περιφερειακή αυτοδιοίκηση, αν και σύμφωνα με το Νόμο του «Καλλικράτη» αυτό θα έπρεπε να συμβεί.

Ποια τα κριτήρια για την επιλογή της έδρας και του μοντέλου διοίκησης
Με βάση το σχέδιο που έχει δει μέχρι σήμερα το φως της δημοσιότητας, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου δε θα έχει έδρα τον Πειραιά, όπως αναφέρεται στο Νόμο που έχει ψηφιστεί, αλλά ουσιαστικά θα διοικείται από τη Σύρο.
Με βάση τα αναφερόμενα στο Προεδρικό Διάταγμα, στον Πειραιά θα βρίσκεται μόνο το Γραφείο του γενικού γραμματέα, Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας και τα Τμήματα ΠΣΕΑ, Εκπαίδευσης και Εσωτερικού Ελέγχου. Οι υπηρεσίες δηλαδή που επικουρούν το γενικό γραμματέα και όχι αυτές που αφορούν τον πολίτη.
Στη Σύρο θα βρίσκεται η έδρα της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων, δηλαδή της υπηρεσίας που θα προγραμματίζει τις δράσεις, θα συντονίζει και θα παρακολουθεί τα θέματα Διοίκησης, Οικονομικού, Κληροδοτημάτων, Πληροφορικής, Αλλοδαπών, Μετανάστευσης, Ιθαγένειας, Πολιτογράφησης, Μητρώου Αρρένων, Υγείας και Πρόνοιας, Εργασίας, Κοινωνικής Ένταξης κ.λπ..
Στη Σύρο θα βρίσκεται η έδρα της Γενικής Διεύθυνσης Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής, δηλαδή της υπηρεσίας που θα προγραμματίζει τις δράσεις, θα συντονίζει και θα παρακολουθεί τα θέματα Περιβάλλοντος, Πολεοδομικού Σχεδιασμού, Προστασίας & Παρακολούθησης των Υδατικών Πόρων, Αδειών Χρήσης Υδάτων, Αξιοποίησης των Φυσικών Πόρων (Γεωθερμία, Ορυκτός Πλούτος, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας κ.λπ.) και ο Έλεγχος των Υλικών και της Ποιότητας των Δημοσίων Έργων.
Στη Μυτιλήνη θα βρίσκεται η έδρα της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων, δηλαδή της υπηρεσίας που θα προγραμματίζει τις δράσεις, θα συντονίζει και θα παρακολουθεί τα θέματα για την Προστασία και Αξιοποίηση των δασών, τα θέματα Θήρας, Αναδασμού και Αλιείας (Υδατοκαλλιέργειες, Ιχθυόσκαλες).
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι οι περισσότερες αρμοδιότητες της νέας Αποκεντρωμένες Διοίκησης Αιγαίου θα ασκούνται σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης από τη Σύρο.
Αναρωτιέται κάθε λογικός άνθρωπος, ποια λογική έφερε την έδρα του Αιγαίου στη Σύρο; Ποια τα κριτήρια της επιλογής; Πολιτικά, οργανωτικά, γεωγραφικά, ιστορικά, πολιτισμικά ή μικροπολιτικές σκοπιμότητες κυβερνητικών παραγόντων;
Αναρωτιέται ο πολίτης, πώς επελέγη το συγκεκριμένο μοντέλο διοίκησης; Με τμήματα σε ορισμένα νησιά, με διευθύνσεις που θα τα συντονίζουν σε άλλα νησιά, με γενικές διευθύνσεις που θα βρίσκονται στη Σύρο, με γενικό γραμματέα που θα βρίσκεται στον Πειραιά.
Δηλαδή, η υπογραφή μιας απόφασης θα μπαίνει σε α΄ νησί, η επόμενη σε β΄ νησί και η τελική υπογραφή θα μπαίνει στη Σύρο, αν δε χρειαστεί να σταλεί στη συνέχεια στον Πειραιά!
Σε όλα αυτά να προσθέσουμε και τη διαφορετική αντιμετώπιση που εκ των πραγμάτων θα έχουν οι υπάλληλοι στα νησιά μας, αφού προφανώς δε θα μπορεί κανείς να μετακινηθεί στη Σύρο για να πάρει το βαθμό του Γενικού Διευθυντή.

Τα παζάρια στο Νότιο Αιγαίο...
Από τη στιγμή που δημοσιεύτηκε το Σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος για την αποκεντρωμένη διοίκηση, στο Νότιο Αιγαίο έχει ξεσπάσει πραγματικός πόλεμος.
Ο νέος αιρετός περιφερειάρχης, οι βουλευτές των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων, τοπικοί κομματικοί παράγοντες, έχουν εμπλακεί στη διαμάχη για τα αναγραφόμενα στο Προεδρικό Διάταγμα και κυρίως για την υποβάθμιση των Δωδεκανήσων στο θέμα της έδρας των γενικών διευθύνσεων.
Είναι πιθανό να βρεθεί λύση στο θέμα και, όπως αναφέρουν τα δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων στα Δωδεκάνησα, να δοθεί ως αντίτιμο η έδρα μιας γενικής διεύθυνσης να μεταφερθεί από τη Σύρο στη Ρόδο.
Είναι δυνατό έτσι να λυθούν τα προβλήματα που δημιουργούνται με τον πρόχειρο και επιπόλαιο αυτό σχεδιασμό;

Η καθυστερημένη δημοσιοποίηση των Προεδρικών Διαταγμάτων
Η έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων για το νέο θεσμό ήταν ζητούμενο όλο το προηγούμενο διάστημα. Από τον Ιούνιο που θεσμοθετήθηκε ο «Καλλικράτης», η ΕΝΑΕ και οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης είχαν θέσει επανειλημμένα το θέμα της έκδοσης των προεδρικών διαταγμάτων και της έγκαιρης και σωστής προετοιμασίας για τη μετάβαση στο νέο θεσμό. Αυτό, όμως, δεν έγινε και οι λόγοι είναι προφανείς.
Κάποιοι ήθελαν να αποκρύψουν το σχεδιασμό τους, ο οποίος προσαρμόστηκε στα δικά τους μικροπολιτικά συμφέροντα και στην επιλεκτική μεταχείριση της δική τους εκλογικής περιφέρειας. Σε εφαρμογή της πρακτικής «δύο μέτρα και δύο σταθμά»!
Και ενώ η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει σε πολλά νομοθετήματα τη λογικής της Δημόσιας Διαβούλευσης και της Ανοιχτής Διακυβέρνησης, σ’ ένα τόσο σοβαρό θέμα που αλλάζει τη δομή του κράτους κάτι τέτοιο δε συνέβη.

Και άλλη περίπτωση επιλεκτικής μεταχείρισης...
Δεν ήταν, όμως, ο παραπάνω σχεδιασμός η μοναδική περίπτωση. Όπως προβλέπεται στο Άρθρο 280 του Νόμου για τον «Καλλικράτη», το προσωπικό και ο εξοπλισμός τής ΤΥΔΚ στην υφιστάμενη κρατική Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μεταφέρεται στην αιρετή Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ενώ αυτό δε συμβαίνει σε καμμία άλλη περιφέρεια.
Η ΤΥΔΚ σε όλες τις άλλες περιφέρειες μεταφέρεται στους νέους δήμους...
Δύο μέτρα και δύο σταθμά!

Αρμοδιότητες που δε μεταφέρονται στην αιρετή περιφέρεια
Σε όλες τις κυβερνητικές εξαγγελίες για το νέο θεσμό της αιρετής περιφέρειας κυρίαρχη ήταν η δέσμευση ότι το κράτος και η αποκεντρωμένη διοίκηση διατηρούν μόνο τις αρμοδιότητες που δεν μπορούν από το Σύνταγμα να αποδοθούν στην αυτοδιοίκηση· οι υπόλοιπες μεταφέρονται στην αιρετή περιφέρεια.
Αυτό, όμως, δε φαίνεται να τηρείται στο Σχέδιο του Π.Δ. που έχει παρουσιαστεί, ενώ εντύπωση προκαλούν οι δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων που δεν επιθυμούν να μεταβιβάσουν τις δικές τους αρμοδιότητες, παρά το γεγονός ότι η υποχρέωση αυτή προκύπτει σαφέστατα από το Νόμο για τον «Καλλικράτη».
Στο Άρθρο 186 «Αρμοδιότητες Περιφερειών» Παράγραφος Ζ του Νόμου αναφέρεται ρητά: «Οι περιφέρειες ασκούν τις αρμοδιότητες των υγειονομικών περιφερειών (ΔΥΠΕ) της χώρας, οι οποίες τους μεταβιβάζονται, καθώς και μια σειρά από αρμοδιότητες του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης μεταβιβάζονται.» Σήμερα, ο αντίστοιχος υπουργός δηλώνει ξεκάθαρα ότι δε θα μεταβιβαστεί καμμία αρμοδιότητα.
Στην αποκεντρωμένη διοίκηση, δηλαδή στο κράτος, παραμένουν οι αρμοδιότητες για σημαντικά αναπτυξιακά θέματα που αφορούν κατ’ εξοχήν την αυτοδιοίκηση. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τις αρμοδιότητες για θέματα περιβάλλοντος και χωροταξίας, όπως η προέγκριση χωροθέτησης έργων, η έγκριση περιβαλλοντικών όρων έργων και δραστηριοτήτων, η χωροταξία και ο πολεοδομικός σχεδιασμός, τις αρμοδιότητες για αγροτικά θέματα και θέματα αλιείας, η προστασία των υδατικών πόρων, π.χ. άδειες χρήσης νερού, άδειες εκτέλεσης έργων προστασίας και αξιοποίησης των υδατικών πόρων, καθώς και έργων επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων, η αδειοδότηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), η αξιοποίηση των φυσικών πόρων, ο έλεγχος της ποιότητας των δημοσίων έργων κ.λπ..

Η διαχείριση του ΕΣΠΑ στην αιρετή Περιφέρεια θα συνοδεύεται με πόρους;
Υπάρχουν, όμως, και σημαντικές αρμοδιότητες οι οποίες αποδίδονται στην αιρετή περιφέρεια, όπως η διαχείριση του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κρήτης & Νήσων Αιγαίου» 2007 - 2013. Αυτή, όμως, η σημαντική αναπτυξιακή αρμοδιότητα θα μεταβιβαστεί τον Ιούλιο του 2011 και αυτό δημιουργεί εύλογα ερωτήματα, με βάση τα σημερινά δεδομένα:
- Ποιος θα διαχειριστεί το Πρόγραμμα από 01/01/2011 έως 30/06/2011;
- Προφανώς ο γενικός γραμματέας της αποκεντρωμένης διοίκησης, αλλά αυτός πότε θα οριστεί;
- Πότε θα προλάβει να ενημερωθεί και πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί για ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα, σε ένα κρίσιμο σημείο του Προγράμματος;
- Γιατί η μεταβίβαση της αρμοδιότητας δεν έγινε από 01/01/2011;
- Και το σημαντικότερο, πόσοι πόροι θα έχουν απομείνει προς κατανομή για να διαχειριστεί το νέο Περιφερειακό Συμβούλιο;
Το ζήτημα των πόρων που θα έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί η αιρετή Περιφέρεια είναι εξαιρετικό σημαντικό. Όταν σήμερα έχει κατανεμηθεί το 40% περίπου των πόρων που αντιστοιχούν στο Πρόγραμμα για το Βόρειο Αιγαίο και η διαδικασία αξιολόγησης, επιλογής και ένταξης έργων συνεχίζεται με ταχύτατους ρυθμούς, τι θα μείνει για να κατανεμηθεί από το νέο θεσμό; Πώς θα υλοποιηθεί ο αναπτυξιακός σχεδιασμός της Περιφέρειας χωρίς διαθέσιμους πόρους;
Αυτό που επίσης δεν έχει προβλεφθεί, είναι η μεταβίβαση της αρμοδιότητας στην Περιφέρεια να ιεραρχεί τις προτεραιότητες για τα έργα που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από τα Τομεακά Προγράμματα των υπουργείων. Με τον τρόπο αυτό θα συνεχίζουν να αποφασίζουν άλλοι για εμάς χωρίς εμάς.

Η αρμοδιότητα της Περιφέρειας να υλοποιεί έργα
Προβληματισμό, επίσης, δημιουργεί το θέμα της αρμοδιότητας της αιρετής Περιφέρειας να υλοποιεί έργα, ιδιαίτερα στα νησιά μας.
Από τη σημερινή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση μεταβιβάζονται στο Δήμο οι αρμοδιότητες για την κατασκευή και συντήρηση των εκπαιδευτηρίων, ενώ σε δύο χρόνια μεταβιβάζονται οι αρμοδιότητες για την κατασκευή και συντήρηση των επαρχιακών-εθνικών οδών, καθώς και η έγκριση των κυκλοφοριακών συνδέσεων.
Ταυτόχρονα, ο βασικός μηχανισμός της κρατικής Περιφέρειας για την υλοποίηση έργων, η σημερινή ΤΥΔΚ, μεταφέρεται από 01/01/2011 στο νέο Δήμο.
Τα μεγάλα έργα που θα υλοποιηθούν στα νησιά μας, έρχεται για να τα υλοποιήσει η «Εγνατία Α.Ε.», ενώ η αρμοδιότητα με βάση το Νόμο για τον «Καλλικράτη» μεταφέρεται στη νέα αιρετή Περιφέρεια.

Ο αγώνας για ισχυρή αιρετή Περιφέρεια, με αρμοδιότητες και πόρους, πρέπει να είναι δυναμικός...
Όλα όσα αποτυπώνονται παραπάνω αποτελούν προβληματισμούς, σκέψεις και διαπιστώσεις που προέρχονται από τα σημερινά δεδομένα, από τα Προεδρικά Διατάγματα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, από τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες κυβερνητικών παραγόντων, από την προχειρότητα στο σχεδιασμό.
Αντίστοιχα προβλήματα, ας μην ξεχνάμε, έζησε και ο θεσμός της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης από το 1994 που θεσμοθετήθηκε, μέχρι σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, τα κατάφερε, χάρη στο διαρκή αγώνα και τις παρεμβάσεις των ανθρώπων της αυτοδιοίκησης που υπηρέτησαν, τα 16 χρόνια που πέρασαν, το θεσμό αυτό. Είναι σίγουρο ότι πολύ περισσότερα πράγματα θα είχε επιτύχει η εκλεγμένη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση αν δεν υπήρχε η άρνηση των εκάστοτε κυβερνήσεων να αποδώσουν τις αρμοδιότητες και τους πόρους που προβλέπονταν από τη νομοθεσία.
Για να πετύχει, λοιπόν, ο νέος θεσμός της αιρετής περιφέρειας, θα πρέπει ο αγώνας μας να είναι συνεχής και δυναμικός.
Για να μπορέσουμε να κερδίσουμε το στοίχημα της περιφερειακής ανάπτυξης για το Βόρειο Αιγαίο.
Αυτό οφείλουμε να κάνουμε.
Χωρίς να χαριστούμε σε κανένα.

* Ο Θεόδωρος Βαλσαμίδης είναι αντινομάρχης Λέσβου και νεοεκλεγείς περιφερειακός σύμβουλος Βορείου Αιγαίου.