Ο Γιώργος Καψάλης σήμερα




Το «Ε» με το Γιώργο Καψάλη, επιχειρηματία του τουρισμού στη Λέσβο και όχι μόνο…

Το «Ε» ταξίδεψε μέσα στο Σαββατοκύριακο μέχρι την Καλλονή και συγκεκριμένα την ήσυχη περιοχή της Σκάλας. Δίπλα στον υδροβιότοπο, λίγο πιο έξω από τον οικισμό, εκεί όπου βρίσκεται το ξενοδοχείο «Μάλεμι», που τη δεκαετία τού ’80 έστησε ένας Αιγυπτιώτης Έλληνας, ο Γιώργος Καψάλης. Έχοντας κλείσει πλέον 25 χρόνια στη Λέσβο ως επιτυχημένος επιχειρηματίας, κάνει σήμερα έναν απολογισμό όσων έχουν δει τα μάτια του και έχει καταφέρει μέχρι σήμερα. Από την «Μπαρμπαριά» της Αιγύπτου, όπου μεγάλωσε και δραστηριοποιήθηκε αρχικά, τα ποιήματα που γράφει, μέχρι τον ερχομό του στο νησί και την ενασχόλησή του με τον τουρισμό. Μας μιλά επίσης με την ιδιότητα του πρώτου επιχειρηματία που στήριξε τον ερχομό των παρατηρητών πουλιών. Αλλά και για το δικό του «όνειρο», αυτό της επιστροφής στην Αίγυπτο, που όμως σαν την «Ιθάκη» του συμπατριώτη του Καβάφη γίνεται όλο και πιο άπιαστο.

Γεννήθηκα
Κάτω απ’ το μάτι
του ήλιου
Και στο ρυθμό
της θάλασσας.

- Αντρώθηκα
ψάχνοντας
και γερνώ
ρωτώντας…

… «Αυτό είμαι»...
Γεννημένος το 1950 στο παραλιακό χωριό Μάρσα Ματρούχ, την «Μπαρμπαριά» της Αιγύπτου, ο Γιώργος Καψάλης έχει ρίζες που κρατούν από τέσσερα διαφορετικά νησιά. Ο ένας παππούς του ήταν από τη Λέρο, ο άλλος από την Κύπρο, η μία γιαγιά του από τη Σύμη και η δεύτερη από το Πλωμάρι. Τέσσερις γενιές της οικογένειας έζησαν στην Αίγυπτο και ο ίδιος, όταν έφυγε, ήταν ο τελευταίος.
Η μητέρα του ήταν η Ελευθερία. Ο πατέρας του, Μιχάλης, ορφανός από μικρό παιδί, ήταν οδηγός στην έρημο και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους αντιπροσώπους καυσίμων.
Η Μάρσα Ματρούχ ήταν το μοναδικό χωριό που είχε φτιαχτεί από Έλληνες. Οι πρώτοι από αυτούς, που έφτασαν τέλη του 19ου με αρχές του 20ού αιώνα, ήταν σφουγγαράδες και ψαράδες και έκαναν ανταλλαγές με τους Βεδουίνους της ερήμου. Οι σχέσεις αυτές ήταν και η αφορμή που ο τότε σουλτάνος έδωσε την άδεια να φτιάξουν οι Έλληνες σπίτια και να δημιουργηθεί έτσι μια ελληνική κοινότητα, με σχολείο, εκκλησία, μαγαζιά και το δικό της πρόεδρο, διατηρώντας πάντα καλές εμπορικές σχέσεις με τους Βεδουίνους. Εκεί ο Γιώργος Καψάλης τελείωσε το δημοτικό και στη συνέχεια πήγε στο Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας, «ένα από τα καλύτερα ελληνικά σχολεία στην ιστορία του Ελληνισμού», όπως λέει ο ίδιος. Το Σχολείο του ήταν μια ολόκληρη πολιτεία, με 2.000 μαθητές το 1962, τη χρονιά που μπήκε αυτός.
Τα χρόνια της ζωής στην Αλεξάνδρεια ήταν κοσμοπολίτικα, με διάφορες φυλές να ζουν αρμονικά μαζί. «Βγαίναμε το βράδυ έξω και στο τραπέζι μας μιλούσαμε πέντε - έξι διαφορετικές γλώσσες», θυμάται ο ίδιος. Ακολούθησαν σπουδές στο Ιταλικό Κολλέγιο και στη συνέχεια εργάστηκε με τον πατέρα του ως αντιπρόσωπος της Mobile Oil. Είχαν σταθμούς καυσίμων από την Αλεξάνδρεια μέχρι τα σύνορα της Λιβύης και ο ίδιος δούλεψε αρκετά χρόνια στην έρημο, τροφοδοτώντας εκεί διάφορες εταιρείες. Στην έρημο ήταν που, στα 19 του, άρχισε να διαβάζει Καζαντζάκη και Καβάφη. «Για μένα, ο Καβάφης είναι το Α και το Ω της ποίησης και της σοφίας», λέει σήμερα.


Ο Γιώργος Καψάλης (μπροστά), με την οικογένειά του στο λιμάνι της Μάρσα Ματρούχ

Στην Ελλάδα και στο «Μάλεμι»
Στην Αίγυπτο γνώρισε τη σύζυγό του, Ευστρατία Παπαδοπούλου, με καταγωγή από τη Λέσβο, την οποία παντρεύτηκε το 1976 και έφεραν στον κόσμο τρεις κόρες: τη Μαρία, τη Μιχαέλα και την Ελευθερία.
Οι κόρες του πήγαν μόνο μερικά χρόνια στο δημοτικό στην Αίγυπτο. Όταν από τη δεκαετία τού ’80 άρχισε να βλέπει την κατάσταση να αλλάζει ριζικά και με αφορμή το ότι η Ευστρατία είχε ένα χωράφι στο όνομά της στη Σκάλα Καλλονής, η οικογένεια αποφάσισε το 1986 να μετοικίσει μόνιμα στην Ελλάδα. Ο αποχωρισμός της Αιγύπτου ήταν δύσκολος. «Η πατρίδα μου εμένα ήταν η Αίγυπτος», λέει ο Γιώργος Καψάλης. «Άσε που εκεί νιώθαμε πιο Έλληνες από ό,τι νιώθουμε εδώ. Υπήρχε συνοχή, διαφορετικοί άνθρωποι και η ιδέα της πατρίδας, της Ελλάδας και του Ελληνισμού ήταν κάτι που το κουβαλούσαμε μέσα μας.»
Ως «καλός πελάτης ξενοδοχείων», λόγω και της δουλειάς του, το 1987 έφτιαξε το ξενοδοχείο «Μάλεμι» στη Σκάλα Καλλονής, ένα από τα πρώτα που έγιναν στο νησί, που το «βάφτισε» με τα αρχικά των ονομάτων των τριών κοριτσιών του. «Μου άρεσε ο κοσμοπολίτικος αέρας των ξενοδοχείων, το ότι γνωρίζεις κόσμο, διαφορετικές ράτσες και κουλτούρες. Είναι πραγματικά μια ευχάριστη δουλειά», λέει. Μέχρι και το 1996 πηγαινοερχόταν ακόμη στην Αίγυπτο, λόγω της προηγούμενης δουλειάς του, από τότε όμως μένει μόνιμα στη Λέσβο.
Παρ’ όλο που ήρθε στην Ελλάδα με διάφορα σχέδια στο μυαλό, η πραγματικότητα τον «προσγείωσε», όπως λέει. Τον απογοήτευσε όμως γρήγορα η νοοτροπία που επικρατούσε.
«Εμείς δεν έχουμε καμμιά σχέση με τους Ελλαδίτες. Βλέπουμε διαφορετικά τα πράγματα», εξηγεί. «Γι’ αυτό και όσοι Έλληνες της Αιγύπτου ήρθαν στη χώρα, τη δεκαετία τού ’60, πέτυχαν σε ό,τι έκαναν. Ο τουρισμός ξεκίνησε από αυτούς, όλα τα πρώτα μεγάλα ξενοδοχεία και υφαντουργεία δημιουργήθηκαν από αυτούς.»


Με τη σύζυγό του και τις τρεις κόρες του, στην έρημο, πριν μερικά χρόνια

Προσελκύοντας «πουλάκηδες»
Το «Μάλεμι» πήγε πολύ καλά, προσελκύοντας κάθε χρόνο πολλούς επισκέπτες. Το 1995, με αφορμή την επίσκεψη ενός Άγγλου τουρίστα, ο Γιώργος Καψάλης άρχισε να συνειδητοποιεί περισσότερο τη σημασία που έχει ο υδροβιότοπος της περιοχής και για τον τουρισμό. Με έξοδα δικά του, ο Άγγλος επισκέπτης έμεινε έναν ολόκληρο χρόνο στο ξενοδοχείο, προκειμένου να γράψει ένα βιβλίο για την ορνιθοπανίδα της Καλλονής. Τον επόμενο Αύγουστο, ο Γιώργος Καψάλης συμμετείχε στην έκθεση των παρατηρητών πουλιών που κάθε χρόνο γίνεται στην Αγγλία. Ήταν μάλιστα ο μοναδικός Έλληνας που επί επτά χρόνια συμμετείχε στην έκθεση με το δικό του περίπτερο. Απώτερος στόχος, που ήταν τελικά και αυτό που έγινε, το να προσελκυθούν στην περιοχή Άγγλοι τουρίστες.
Ξεκινώντας με 60 άτομα, τη δεύτερη χρονιά αυτά έγιναν 200 και στη συνέχεια η προσέλευση αυξήθηκε σημαντικά, φτάνοντας τα τελευταία χρόνια έως και τους 1.000 κάθε χρόνο. «Είναι οι καλύτεροι πελάτες», υποστηρίζει. «Είναι όλοι τους συνταξιούχοι, δεν έχουν άλλες υποχρεώσεις και έχουν ένα ακριβό χόμπυ. Ακόμη και οι φωτογραφικές τους μηχανές είναι πανάκριβες.»
Πέρα από τη σημαντική τόνωση του τουρισμού της περιοχής, ο ερχομός των «πουλάκηδων» συνέβαλε στο να γίνει περισσότερο συνείδηση στο νησί η ανάγκη προστασίας του σημαντικού αυτού φυσικού πλούτου. Με τη βοήθεια του πρώην δημάρχου Καλλονής Άρη Ελευθερίου, άρχισε και η διαδικασία για την κατασκευή των παρατηρητηρίων πουλιών, που κατασκευάστηκαν τα τελευταία χρόνια σε διάφορα σημεία του υδροβιότοπου.


Ψαρεύοντας στην Αίγυπτο, σε ηλικία 23 ετών

Διέξοδος στην κρίση
Στα χνάρια του πατέρα της, η μεγαλύτερη κόρη του, Μαρία, έχει τα τελευταία χρόνια το τουριστικό γραφείο «Πυξίδα» στην Καλλονή, η Μιχαέλα μια καφετέρια στη Σκάλα και η μικρότερη, η Ελευθερία, ζει στη Βαρκελώνη.
Όπως επανειλημμένως έχει πει ο ίδιος μιλώντας σε τοπικά μέσα ενημέρωσης, υπάρχει μια δραματική μείωση των πουλάκηδων τα τελευταία δύο - τρία χρόνια. Ειδικά φέτος, ο Γιώργος Καψάλης κοιτά τον κόλπο της Καλλονής και βλέπει να περνάει το χειρότερο, από τουριστικής άποψης, καλοκαίρι που ο ίδιος έχει ζήσει στη Λέσβο.
«Φοβάμαι πως τον τουρισμό στη Λέσβο πριν τον γνωρίσουμε θα τον χάσουμε», είχε πει πριν μερικά χρόνια στην τηλεόραση. «Έχουμε το ωραιότερο νησί της Ελλάδας και δεν μπορούμε να το αξιοποιήσουμε, αδιαφορούμε. Δώσαμε λεφτά από εδώ και από εκεί και δεν μπορέσαμε να κρατήσουμε τον τουρισμό που έχει το νησί, με το σωστό τρόπο. Δυστυχώς, οι ντόπιοι δεν μπόρεσαν τόσα χρόνια να καταλάβουν τι χρειαζόταν. Τώρα που άρχισε να πέφτει πολύ ο τουρισμός, θα αντιληφθούν τη διαφορά.»
Διέξοδός του, η ποίηση. Παρ’ όλο που όλα αυτά τα χρόνια έχει γράψει πολλά ποιήματα, δεν τον ενδιαφέρει να τα εκδώσει, γιατί «κι αυτό έχει γίνει “της σειράς”», όπως λέει.
«Εγώ έζησα πολλές ζωές», εξηγεί. «Έζησα τη ζωή πριν πάω στην έρημο να δουλέψω, που ήμουν ένας “μπον βιβέρ”. Όταν πήγα στην έρημο, άρχισα να ψάχνομαι. Η έρημος σου προκαλεί το ενδιαφέρον και είναι και αυτή που μου λείπει περισσότερο. Εκεί νιώθεις ότι είσαι ένας κόκκος άμμου και την ίδια στιγμή, ένας ημίθεος. Η ποίηση για μένα είναι η ισορροπία μου. Δε θα ήθελα να ήμουν κάτι συγκεκριμένο, ένα πράγμα. Και η ποίηση για μένα είναι ένας τρόπος να κρατιέμαι ζωντανός. Και να τη διαβάζω και να γράφω. Παρηγοριά μου, όταν έχω στενοχώρια, είναι το να διαβάσω Καβάφη. Πάντα θα βρεις ένα ποίημα να ταυτιστείς.»
Ακόμη και αυτή η διέξοδος, όμως, έχει χάσει τον τελευταίο μήνα τη δύναμή της. «Με την απογοήτευση που νιώθω, θα έβγαζα πολύ άσχημα συναισθήματα», εξηγεί.
«Αυτήν τη στιγμή, το Όνειρο έχει σκοτωθεί στην Ελλάδα», συνεχίζει. «Δε νομίζω να υπάρχει ένας άνθρωπος που να ονειρεύεται. Αυτή η βάρβαρη προσγείωση που μας έχουν προκαλέσει οι διάφοροι ανίδεοι και ερασιτέχνες της πολιτικής, έχει σκοτώσει το Όνειρο στον Έλληνα. Το μόνο που μπορείς να σκεφτείς, είναι το αν αύριο θα ξημερώσει και θα μπορέσεις να επιβιώσεις.»


Στο γάμο του, με τη σύζυγό του Ευστρατία Παπαδοπούλου

Το όνειρο της επιστροφής
Δικό του «όνειρο» ήταν και παραμένει το να επιστρέψει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Αίγυπτο, αφήνοντας στο «πόδι» του τις κόρες του. Την επισκέπτεται συχνά, άλλωστε, για να βλέπει τους φίλους του, τους Βεδουίνους, αφού δεν υπάρχει πλέον κανείς από την οικογένειά του. «Μου λείπει η Αίγυπτος, πάρα πολύ, αλλά τώρα με την άσχημη κατάσταση που επικρατεί κι εκεί, δε νομίζω πως θα μπορέσω να επιστρέψω τελικά», λέει απογοητευμένος. «Υπάρχει μεγάλο μίσος μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων και σύντομα θα ξεσπάσει, πιστεύω, εμφύλιος πόλεμος.»
Αποδεχόμενος πως, όπως φαίνεται, θα παραμείνει εδώ, λέει κλείνοντας: «Η Ελλάδα είναι Ελλάδα. Το πρόβλημα είναι αυτοί που την κυβερνούν. Υπάρχει ομορφότερη χώρα, που να έχει όλες αυτές τις ομορφιές που έχει η Ελλάδα; Τα νησιά, τη φύση της; Γι’ αυτό και οι ξένοι τη λατρεύουν και έχουν όνειρο να βγουν στη σύνταξη και να αγοράσουν ένα σπίτι, να μείνουν εδώ. Δυστυχώς, εδώ στη Λέσβο ειδικά, δεν ξέρουμε και πώς να προσελκύσουμε τον τουρισμό μας. Και γι’ αυτό θα πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε. Να βρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι, στις κατάλληλες θέσεις. Ακόμη και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, που προσπάθησε να κάνει πράγματα, έπεσαν να το φάνε. Τα πάντα είναι θέμα μόρφωσης και πολιτισμού…»

                 
Με τη σύζυγό του (πάνω), σε παλιότερη εκδρομή στην έρημο και με την κόρη του Μαρία και τη σύζυγό του (κάτω), πιο πρόσφατα, στην Αίγυπτο



Ο 16χρονος εγγονός του Μιχάλης, γιος της Μιχαέλας, «με τα πολλά ενδιαφέροντα». Όπως λέει ο Γιώργος Καψάλης, «είναι η συνέχειά μου και το καλό μου φιλαράκι»