Στο επιβλητικό Ύψωμα που φιλοξενεί τον Αι Λια, οι αιώνες περνούν, η Αρχαία Πόλη ,η Αιολική Άντισσα, με την επικράτεια της, τα πλοία της, την πολιτισμική της αίγλη του Τέρπανδρου και την μεταφυσική δύναμη του Ορφέα, συνεχίζει να βρίσκεται εκεί κάτω και να συμμετέχει στα δρώμενα του νησιού! Αμέτρητες οχυρωμένες θέσεις, με τα σημερινά τους κατάλοιπα σπαρμένα παντού, αναβοσβήνουν μέσα σ’αυτή την μακραίωνη ιστορική πορεία! Από την Ύστερη εποχή του Χαλκού, έως το 167 πΧ. πού παραδίνεται από την Ρώμη στην Μήθυμνα! Στο ύψωμα, την μεγάλη προϊστορική θέση, στην βραχώδη κορφή, εγκαθίσταται ένα κτίσμα! Δύο ορθογώνια δωμάτια, ίσως ένας περίβολος ,ένας δρόμος που οδηγεί σ’αυτά με μία πύλη! Εκεί που βρίσκεται ο εκκλησάκι, και κύρια την νότια πλευρά, διατηρείται το ωραιότερο κομμάτι του άνω κτίσματος, με υπέροχη Λέσβια δόμηση! Σώζονται και οι τοίχοι του κάτω κτίσματος, ή περίβολου, με όχι τόσο επιμελημένη δομή, ενώ το τμήμα της πύλης αποτελείται από ισόδομη τοιχοποιία! Ο κάθετος βράχος στην βορινή πλευρά, καταλήγει σε ένα «σκαλοπάτι» του βουνού, που φιλοξενεί κτίσματα, επέκταση αυτών της κορυφής και το αστέγαστο ιερό του Αι Λια! Πολλοί από τους λίθους ανήκουν στα κτίσματα της κορυφής! Εδώ οδηγεί σκαλισμένη στον βράχο σκάλα! Το κτίσμα είχε περιγραφεί σαν Οχυρό, από το 1988 *! Το 2016, σε επίσκεψη μου στο ύψωμα**, διαπίστωσα την διαμόρφωση του χώρου και συγκεκριμένα επέμβαση κάτω από τον τοίχο της Λέσβιας δομής του επάνω κτηρίου! Η έκπληξη ήταν η πληθώρα της κεραμικής που αποκαλύφθηκε και κύρια οι κεραμίδες της στέγης του κύριου κτηρίου της κορυφής, οι οποίες (καλυπτήρες και στρωτήρες) έφεραν ερυθρά ή καστανή χρώση με γεωμετρική διακόσμηση. Μαζί μ’αυτές υπήρχαν όστρακα μελαμβαφών αγγείων καλής ποιότητας! Αυτό έδωσε την απόδειξη Ιερού Κορυφής στην κορυφή του υψώματος, με τα προσκτίσματα του, ίσως περίβολο και επέκταση του στο κατώτερο επίπεδο της βορινής πλευράς του βράχου.

Η κατεύθυνση ΝΔ-ΒΑ ,του κύριου κτηρίου (9,50Χ6 μέτρα), ταιριάζει με άλλα αψιδωτά ιερά του νησιού ( Πύρρας, Κλοπεδής). Χρονολογείται στην Κλασσική -Ελληνιστική Περίοδο, με πιθανή προγενέστερη ύπαρξη του. Αυτό φαίνεται πάλι ένα σημαντικό, ή ίσως το σπουδαιότερο Ιερό (εκτός του Ορφέα) της Αρχαίας Πόλης! Στην πόλη νομίσματα φιλοξενούν τον γενειοφόρο άνδρα με τον ταύρο στην άλλη όψη, τον οποίο η Shields (1917, 27) ταυτίζει με τον Δία! Ποιος ξέρει, αν αυτό το ιερό κορυφής της πόλης, ανήκε στον Δια, μια υπόθεση εργασίας.

*Βασίλης Κουμαρέλλας Εφ.Αιγαίο 5/5/1988  ** Με τον Γιάννη Καλλιοτζή! 

με τον τοίχο του ιερού πριν

και μετά την επέμβαση

που αποκάλυψε τις έγχρωμες κεραμίδες

και την καλής ποιότητας κεραμική

ενός ιερού με τα προσκτίσματα του

με εγκαταστάσεις στην βορινή πλευρά

που οδηγεί λαξευμένη σκάλα

ίσως του Δία του γενειοφόρου (308-167 πχ από διαδίκτυο)