Τώρα τελευταία πολλοί πολίτες κλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα σε πολλούς υποψήφιους τους αρχηγούς των κομμάτων που θα τους εμπιστευθούν τις τύχες τους και θα τους εκπροσωπήσουν στη Βουλή. Πολλές φορές στις σφυγμομετρήσεις που γίνονται τίθεται το ερώτημα ποιον πολιτικό θεωρείτε καταλληλότερο για πρωθυπουργό. Βέβαια, ο «καταλληλότερος» δε σημαίνει πάντα πως είναι και «κατάλληλος». Μπορεί να ισχύει και εδώ το «ανάμεσα σε τυφλούς βασιλεύει ο μονόφθαλμος».

Όμως ποιες αρετές πρέπει να έχει ένας πολίτης, ιδιαίτερα ένας πολιτικός, για να παίξει σωστά τον ρόλο του; Ο Πλάτων στους Νόμους του γράφει πως η ευδαιμονία των πολιτών που είναι και ο υπέρτατος στόχος της πολιτικής εξασφαλίζεται από την παρουσία δύο ειδών αγαθών, θείων και ανθρώπινων. Στην κορυφή των θείων αγαθών βρίσκεται η φρόνηση, δεύτερη στη σειρά είναι η σωφροσύνη, «η σώφρων ψυχής έξις» , όπως λέει, τρίτη η δικαιοσύνη και τελευταία η ανδρεία. Αν σε μια πόλη υπάρχουν αυτά τα θεία αγαθά , τότε αποχτιούνται και τα ανθρώπινα που είναι πιο ασήμαντα και με αξιολογική σειρά είναι η υγεία, το κάλλος, η ρώμη και ο πλούτος που συνδυάζεται με την φρόνηση (Νόμοι Α 631 b,c). Ο ίδιος φιλόσοφος παρατηρεί πως στους άρχοντες δεν υπάρχει τίποτε άλλο πιο σπουδαίο από την ανδρεία, τη σωφροσύνη, τη δικαιοσύνη και τη φρόνηση (Νόμοι, ΙΒ 964 b). Και στον Ευθύδημό του ο Πλάτων τονίζει πως είναι μεγάλο αγαθό το να είναι κάποιος σώφρων και δίκαιος και ανδρείος και θεωρεί υπέρτατο αγαθό τη σοφία, δηλαδή τη φρόνηση ( 279 b, e,d).

Είναι γνωστό πως ο Πλάτων στηρίζει την ιδανική, γερά θεμελιωμένη και αγαθή Πολιτεία πάνω σε τέσσερις αρετές, τη σοφία , την ανδρεία, τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη και λέει πως αν υπάρχει αρμονική συνύπαρξη αυτών, τότε αυτή λειτουργεί σωστά και πετυχαίνει την ευδαιμονία των πολιτών (Πολιτικά Δ΄ 427 e). Και ο μαθητής του Αριστοτέλης θεωρεί απαραίτητες για τους πολίτες αυτές τις αρετές για το καλό και των ίδιων και της πόλης. Όσο πιο πολύ, λέει, στολίζεται ο άνθρωπος με αυτές, τόσο πιο πολύ ευτυχισμένος αισθάνεται (Πολιτικά Η 1323 α 27). Και ο Ισοκράτης εξαίρει αυτές τις αρετές, ιδιαίτερα τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη που θεωρεί κτήματα των καλών καγαθών πολιτών , ενώ τη σοφία και την ανδρεία τις θεωρεί υποδεέστερες, γιατί μπορεί να τις έχουν και οι κακοί άνδρες(Ευαγόρας 22, 23). Και οι Στωικοί φιλόσοφοι ονομάζουν πρώτες αρετές τη φρόνηση, την ανδρεία, τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη και πρώτες κακίες την αφροσύνη, τη δειλία, την αδικία και την ακολασία ((Διογ. Λαέρτ. VII 92, 93).

Όσοι φιλοδοξούν να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο και να αναλάβουν τις τύχες των πολιτών οφείλουν να έχουν πάνω από όλα την αρετή της φρόνησης, αφού από τις αποφάσεις τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ευτυχία ή η δυστυχία των πολιτών. Η φρόνηση, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι διανοητική αρετή (Ηθικ. Νικομ. 1103 α 5). Αυτή υπάρχει, όταν υπάρχει ευβουλία, δηλαδή ορθή σκέψη, ορθή διερεύνηση με τη διάνοιά μας του εαυτού μας και των σχέσεών μας με τους άλλους. Ο Πλάτων πάλι ορίζει τη φρόνηση στους πλατωνικούς Όρους ως επιστήμη αγαθών και κακών*διάθεσιν καθ’ ην κρίνομεν τι πρακτέον και τι ου πρακτέον», δηλαδή γνώση των καλών και των κακών * διάθεση κατά την οποία κρίνουμε τι πρέπει να κάνουμε και τι όχι. Σύμφωνα με αυτόν, αν έχουμε φρόνηση, ενεργούμε σωστά (Διογ. Λαέρτ. ΙΙΙ 91).

Παρόμοιες απόψεις υποστηρίζει και ο Αριστοτέλης. Και αυτός θεωρεί φρόνηση «το δύνασθαι καλώς βουλεύσασθαι περί τα αυτώ αγαθά και συμφέροντα προς το ευ ζην όλως» , δηλαδή «το να μπορεί κανείς να παίρνει τις σωστές αποφάσεις γι’ αυτά που είναι ωφέλιμα και συμφέρουν για μια ευτυχισμένη ζωή» (Ηθικ. Νικομ. 1140 α 25-27). Ο ίδιος υποστηρίζει πως όποιος έχει φρόνηση σκέφτεται σωστά, ξεχωρίζει τα καλά από τα κακά, που τα αποφεύγει, χρησιμοποιεί σωστά όλα τα αγαθά , συμπεριφέρεται όπως πρέπει , καταλαβαίνει αμέσως τις περιστάσεις , δείχνει εξυπνάδα και στα λόγια του και στα έργα του και διακρίνει όλα όσα του είναι χρήσιμα (Περί αρετών και κακιών, 1250 ΙV1).

Και ο Πλούταρχος αξιολογεί παρόμοια την αρετή της φρόνησης και λέει ότι αυτή εξετάζει και παρακολουθεί με προσοχή εκείνα που πρέπει να κάνει κανείς και εκείνα που δεν πρέπει (Περί ηθικής αρετής 2). Κάτι ανάλογο υποστηρίζει και ο Δημόκριτος που λέει πως «από της φρονήσεως τρία ταύτα συμβαίνει, το ευ λογίζεσθαι, το ευ λέγειν και το ευ πράττειν α δει» , δηλαδή «από τη φρόνηση προκύπτουν τρία πράγματα, η σωστή σκέψη, ο σωστός ο λόγος και η σωστή η πράξη» (Diels- Kranz, Απόσπ. Προσωκρ. II 68, B 2). Και ο Επίκουρος θεωρεί τη φρόνηση μέγιστο αγαθό, υπέρτατη αρετή από την οποία προέρχονται όλες οι άλλες αρετές (Διογ. Λαέρτ. Χ 132).

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι είναι αυτοί που διακρίνονται για την αρετή της φρόνησης. Αυτοί μπορούν να κρίνουν ποιο είναι κάθε φορά το καλό και ποιο είναι το κακό για τον άνθρωπο και την ψυχή του, είναι δηλαδή η φρόνηση φιλοσοφική γνώση. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο Πλάτων είπε πως οι φιλόσοφοι πρέπει να άρχουν στις πόλεις, για να καθοδηγούν στο σωστό τους πολίτες* πως οι πόλεις δεν πρόκειται να ευτυχήσουν, αν δεν κυβερνήσουν σε αυτές οι φιλόσοφοι ή δε φιλοσοφήσουν οι βασιλείς (Πολιτεία Ε 473d).

Όταν απουσιάζει η φρόνηση, υπάρχει η αφροσύνη που είναι πηγή κάθε κακού και για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Φανέρωμα «απολειπούσης φρονήσεως» είναι η φιλαυτία, η αγάπη για τον εαυτό μας. Ο Πλάτων λέει πως ο άνθρωπος από τη φύση του αγαπά τον εαυτό του, αλλά συμπληρώνει πως η υπερβολική φιλαυτία γίνεται αιτία όλων των σφαλμάτων για τον άνθρωπο, «τυφλούται γαρ περί το φιλούμενον ο φιλών, ώστε τα δίκαια και τα αγαθά και τα καλά κακώς κρίνει, το αυτού προ του αληθούς αεί τιμάν ηγούμενος», δηλαδή τυφλώνεται αυτός που αγαπά όσον αφορά το αντικείμενο της αγάπης του, με αποτέλεσμα να κρίνει λανθασμένα τα δίκαια και τα αγαθά και τα καλά, νομίζοντας πως πρέπει να τιμά πιο πολύ το άτομό του από την αλήθεια (Νόμοι Ε 731 e-732 a, b). Αλήθεια, έτσι δε συμπεριφέρονται οι πολιτικοί μας; Ο καθένας νομίζει πως αυτός ξέρει το σωστό και την αλήθεια και πως το δικό του πρόγραμμα μπορεί βοηθήσει τους πολίτες και την χώρα με αποτέλεσμα να περιφρονούν όλα τα άλλα και να νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους και το κόμμα τους! Ας ελπίσουμε πως κάτι θα αλλάξει σε αυτή τη χώρα κάτω από τις νέες ηγεσίες και πως θα υπάρξει φρόνηση…………..