Στο Α΄ Μέρος του άρθρου προσπαθήσαμε να δείξουμε πως όσοι μιλούν για δημοκρατία σήμερα εννοούν ένα πολίτευμα που δίνει στους πολίτες απεριόριστη ελευθερία, το δικαίωμα να κάνουν ό τι θέλουν και να λένε ή να γράφουν ό τι θέλουν χωρίς κανένα περιορισμό. Υποστηρίζουν μάλιστα αυτοί πως όποιος περιορίζει αυτή την αχαλίνωτη ελευθερία καταπατεί το Σύνταγμα του κράτους. Δεν είναι λίγες οι φορές που η υπεύθυνη κυβέρνηση, όταν επιχειρεί να πετύχει την ασφάλεια των πολιτών με την εφαρμογή των νόμων, δέχεται τα πυρά της αντιπολίτευσης που την κατηγορεί πως μετατρέπει το Σύνταγμα σε «πατσαβούρα»! Με βάση αυτά πολλοί υποστηρίζουν πως ο καλλιτέχνης που παρουσίασε με «αλλόκοτο» τρόπο τα ιερά πρόσωπα της Παναγίας και κάποιων αγίων δε διέπραξε κανένα ατόπημα και δεν παραβίασε το Σύνταγμα.

Βέβαια, ο ίδιος ο λαός θέτει κάποια όρια στην ελευθερία των πολιτών λέγοντας πως «η ελευθερία του ενός τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου». Εξάλλου, η ένταξη ενός πολίτη σε ένα κοινωνικό σύνολο σημαίνει aprioriπεριορισμό κάποιων ελευθεριών του. Όμως και το Σύνταγμα στο άρθρο 25 κατοχυρώνει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και την προσωπική ελευθερία και λέει ότι «ο καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύ θερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».

Πέρα από αυτά, το άρθρο 14 του ισχύοντος Συντάγματος κατοχυρώνει την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου και απαγορεύει τηλογοκρισία. Προσθέτει, όμως, πως «επιτρέπεται η κατ’ εξαίρεση κατάσχεση ενός εντύπου με παραγγελία του εισαγγελέα μετά τη δημοσίευση α) για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης θρησκείας, β) για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας , γ) για δημοσιεύματα που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της χώρας και δ) για δημοσιεύματα άσεμνα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ. Το ίδιο άρθρο λέει πως ο πολίτης που κατά κάποιο τρόπο θίγεται από κάποιο δημοσίευμα έχει το δικαίωμα να απαντήσει. Εδώ ας προσθέσουμε και την ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος, το άρθρο 120, που λέει πως «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων που δικαιούνται και υποχρεούνται (sic) να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία».

Και εδώ γεννιέται ένα κρίσιμο ερώτημα: ο εν λόγω καλλιτέχνης παραβίασε το Σύνταγμα με τα έργα του ή τα χρηστά ήθη; Πρόσβαλε τη δημόσια αιδώ. Πιο συγκεκριμένα, πρόσβαλε το πρόσωπο της Παναγίας στην οποία είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε πιστεύει η πλειονότητα του ελληνικού λαού; Ο Περικλής διαγράφοντας στον Επιτάφιό του τις αρχές στις οποίες στηρίζεται ένα γνήσιο δημοκρατικό πολίτευμα λέει: «Δεν παίρνουμε ύφος δυσαρεστημένου, πράγμα που μπορεί να μη βλάπτει, είναι όμως ενοχλητικό» (ΙΙ. 37.2), πράγμα που σημαίνει πως σε μια δημοκρατία δεν κάνει κανείς αυτό που τον ευχαριστεί, αν αυτό πρόκειται να ενοχλήσει κάποιον. Και είναι βέβαιο πως τα έργα του καλλιτέχνη που έδιναν ένα φρικώδη χαρακτήρα στα ιερά πρόσωπα, που αποτελούν εθνικά σύμβολα, δυσαρέστησαν πολλούς από τους Έλληνες. Και σε αυτό το «έγκλημα» συνένοχος είναι η Διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης που το υποστήριξε.

Τα έργα του εν λόγω καλλιτέχνη θεωρήθηκε από πολλούς και τον βουλευτή που τα αποκαθήλωσε ότι προσβάλλουν την ιερότητα ενός εθνικού συμβόλου. Και πολλοί αναρωτήθηκαν αν αυτά τα έργα είναι πραγματικά έργα τέχνης. Πολλοί είπαν ότι πρέπει να ορίσουμε τι είναι πραγματική τέχνη, ενώ άλλοι υποστήριξαν πως πρέπει να προσδιορίσουμε τον όρο «εθνικό σύμβολο»! Όμως, εδώ δε μιλούμε απλώς για «τέχνη» , αλλά για «καλή τέχνη» και δεν μπορεί ο καθένας να αυτό-προσδιορίζεται και να παρουσιάζεται ως «καλλιτέχνης», όπως δεν μπορεί ένας «μπογιατζής» να παρουσιάζεται ως «ζωγράφος». Όμως ευτελίσαμε πολλούς όρους, όπως τον όρο «πνευματικός άνθρωπος», και εντάχτηκαν μέσα στον όρο αυτό, όπως έλεγε κάποιος, και πολλοί «βλάκες»! Τέχνη μπορεί να είναι και το επάγγελμα που ασκεί κάποιος ή το τέχνασμα, αλλά «καλλιτεχνία» είναι η έκφραση του ωραίου. Και δε νομίζω πως τα έργα που εκτέθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη είχαν αυτό το χαρακτηριστικό και δεν ξέρω ποιοι θα τα έβαζαν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους ή στους τοίχους του σαλονιού τους.

Υπάρχουν και αυτοί που είδαν το όλο θέμα με κάποια καχυποψία. Δεν γνώριζε, ρωτούν, ο καλλιτέχνης και πολύ περισσότερο η Διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης ότι αυτά τα «ασεβή» έργα θα προκαλούσαν αντιδράσεις και προβλήματα; Το ήξεραν. Όμως είχαν το σχέδιό τους. Αυτοί, λένε, που κυβέρνησαν τη χώρα τα τελευταία χρόνια έπληξαν την έννοια της πατρίδας με την πολιτική που ακολούθησαν απέναντι στους λαθρομετανάστες, αποδυνάμωσαν τον θεσμό της οικογένειας με την ψήφιση του νόμου για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια και τώρα προσπαθούν, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο την τέχνη που είναι στο απυρόβλητο, να πλήξουν τον θεσμό της Θρησκείας που φαίνεται να αντέχει ακόμη. Υπερβολές θα πει κανείς, αλλά οι πολίτες βλέποντας όλα τα τρελά που συμβαίνουν διεθνώς στην εποχή που ζούμε υποπτεύονται και αμφισβητούν τα πάντα. Δεν έχουν εμπιστοσύνη ούτε στον ίδιο τους τον εαυτό.

Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη συνολική αξιολόγηση του θέματος. Πρώτα πρώτα είναι τα γεγονότα που σημάδεψαν τη Γαλλία μετά τη δημοσίευση στις 7-1-2015των σκίτσων που γελοιοποιούσαν τον προφήτη Μωάμεθ, όπως η επίθεση δυο φανατικών ισλαμιστών στην έδρα της εφημερίδας CharlieHebdoπου είχε δημοσιεύσει αυτά τα σκίτσα που κατέληξε στην εν ψυχρώ δολοφονία δώδεκα ατόμων, η σφαγή που έγινε στις 13-11-2015 από φανατικούς ισλαμιστές στη γαλλική συνεδριακή αίθουσα Bataclanπου στοίχισε τη ζωή δεκάδων ανυποψίαστων και αθώων ατόμων και η δολοφονία από ριζοσπάστη ισλαμιστή του Γάλλου καθηγητή SamuelPatyπου υπεραμυνόμενος την ελευθερία της έκφρασης τόλμησε να επιδείξει στην τάξη μεταξύ άλλων και τα σκίτσα αυτά (16-10- 2020).Εκτός αυτού υπάρχει και το περιστατικό που συνέβη στοΓενικό Προξενείο της χώρας μας στηΝέα Υόρκη, όπου μία άλλη προοδευτική καλλιτέχνιδαπαρουσίασε μια ροζ ελληνική σημαία με ό τι μπορούσε να σημαίνει αυτό. Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών απομάκρυνε αυτή τη σημαία που προφανώς πρόσβαλλε το εθνικό μας σύμβολο, με το επιχείρημα ότι το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας δεν είναι γκαλερί στην οποία ο καθένας μπορεί να εκθέτει ό τι θέλει. Φαίνεται όμως πως στη χώρα μας η Ιστορία δε διδάσκει!

Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω μπορεί να υποστηρίξει κανείς πως μεγαλύτερη ευθύνη για ό τι συνέβη βαραίνει τη Διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης που λησμόνησε πως το Ίδρυμα αυτό είναι εθνικό, χρηματοδοτείται από τους πολίτες και δεν επιτρέπεται να φιλοξενεί «έργα τέχνης» που προσβάλλουν πολύ μεγάλη μερίδα αυτών των πολιτών. Από την άλλη πλευρά, ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να βλέπει την τέχνη, όπως θέλει, και μπορεί να εκθέτει τα έργα του σε ιδιωτικές γκαλερί. Κανένας, τέλος, πολίτης και ιδιαίτερα βουλευτήςδεν έχει το δικαίωμασε καμιά περίπτωση να παίρνει τον νόμο στα χέρια του.