Σε όλες τις εποχές η παιδεία και η εκπαίδευση έθετε κάποιους στόχους και προσπαθούσε να πετύχει τη διαμόρφωση ενός τύπου πολίτη που να συμφωνεί με τα δεδομένα της εποχής και να τα εξυπηρετεί. Στόχος της αγωγής στην αρχαία Αθήνα ήταν η διαμόρφωση του   «καλού καγαθού» πολίτη. Ο πολίτης αυτός συγκέντρωνε όλα τα μόρια της Αρετής που κατά τον Πλάτωνα ήταν η σοφία, η ανδρεία, η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη και η ευσέβεια, αλλά και πολλές άλλες μερικότερες ψυχικές και σωματικές αρετές . Όλες αυτές οι αρετές κάνουν τον άνθρωπο «όλως σπουδαίον», δηλαδή τέλειο, όπως παρατηρεί ο Αριστοτέλης  (Μεγάλα Ηθικά, 1207 b). Η «καλοκαγαθία» ήταν ένα συνδυασμός του σωματικού κάλλους (υγείας, δύναμης και ομορφιάς) και ψυχικού κάλους (της ηθικής τελειότητας). Έλεγε μάλιστα ο Αριστοτέλης πως «αυτοί που πρόκειται να γίνουν άνδρες αγαθοί πρέπει να ασκούν το σώμα με τη γυμναστική και τη ψυχή με την εκπαίδευση» (Στοβαίος, Ανθολ. Β ΧΧΧ 68: τους μέλλοντας αγαθούς άνδρας γενήσεσθαι το μεν σώμα γυμνασίοις ασκείν , την δε ψυχήν παιδεύσει). Παραδοσιακά στην αρχαία Αθήνα για τη μόρφωση των ψυχών φρόντιζε η μουσική και η φιλοσοφία, ενώ για την άσκηση των σωμάτων, την υγεία και την ομορφιά τους φρόντιζαν οι «παιδοτρίβες», δηλαδή οι γυμναστές (Ισοκράτης,  Περί Αντιδ. 181).

Το ωραίο και δυνατό σώμα ήταν σπουδαίο αγαθό για τον άνθρωπο, αλλά αυτό δεν έκανε την ψυχή ενάρετη, αλλά αντίθετα ο πλούτος της ψυχής και οι ηθικές αξίες αποτελούσαν προϋπόθεση για να γίνει το σώμα «κάλλιστον», πολύ όμορφο και καλοφτειαγμένο. Το είχε παρατηρήσει αυτό ο Πλάτων στην Πολιτεία του, όπου λέγει: «δε νομίζω εγώ πως όποιος έχει  χρήσιμο και ωραίο σώμα, αυτό με την αρετή του δημιουργεί αγαθή τη ψυχή, αλλά αντίθετα, η ψυχή με την αρετή της διαμορφώνει ένα όσο το δυνατό καλύτερο και ομορφότερο σώμα» (Γ 403 D). Με το ίδιο πνεύμα μιλά για την καλοκαγαθία και η ποιήτρια Σαπφώ  σε ένα σωζόμενο απόσπασμά της. « Η ομορφιά του σώματος», λέει, «υπάρχει όσο ευχαριστεί το μάτι, η αγαθότητα όμως της ψυχής ομορφαίνει  μόνιμα το σώμα» (L-P 50: Ο μεν γαρ κάλος όσσον ίδην πέλεται μόνον// ο δε καγαθός αύτικα και κάκος έσσεται).  Τούτο σημαίνει πως η γεμάτη από κακίες ψυχή επιφέρει και την καταστροφή και του σώματος. Γι’ αυτό κι η λέξη «καλός» αποκτά πολλές φορές και ηθική σημασία πέρα από το φανέρωμα της εξωτερικής ομορφιάς και τότε έχει αντίθετη τη λέξη «αισχρός» με ηθική και αυτή σημασία. Φαίνεται αυτό από τον Πλάτωνα που λέει «όταν κάτι γίνεται με καλό και ορθό τρόπο γίνεται ‘’καλόν’’ , όταν όμως γίνεται με μη ορθό τρόπο , τότε γίνεται ‘’αισχρόν’’ (Συμπ. 181 a: καλώς μεν γαρ πραττόμενον και ορθώς καλόν γίγνεται, μη ορθώς δε αισχρόν).   Οι όροι «καλός» και «αισχρός» χαρακτηρίζουν εδώ τις πράξεις των ανθρώπων.

Ο Σωκράτης στον Φαίδρο του Πλάτωνα εύχεται στους θεούς «να γίνει καλός όσον αφορά τον εσωτερικό του κόσμο (279 b: δοίητέ μοι καλωι γενέσθαι τάνδοθεν), ενώ  και στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα ο όρος  «καλός καγαθός» χρησιμοποιείται με αναφορά στις ψυχικές αρετές. Λέγεται εκεί «Οίδα δε και Σωκράτη δεικνύντα τοις συνούσιν εαυτόν καλόν καγαθόν όντα και διαλεγόμενον κάλλιστα περί αρετής και των άλλων ανθρωπίνων», δηλαδή «ξέρω πως και ο Σωκράτης έδειχνε στους ακροατές του πως είναι «καλός και αγαθός» και πως συζητούσε για την αρετή και τα άλλα ανθρώπινα ζητήματα» (Α ΙΙ 17). Πράγματι ο Σωκράτης θεωρεί γενικά τα πνευματικά και ψυχικά αγαθά ανώτερα από τα υλικά και σωματικά και λέει στην Απολογία του, ελέγχοντας τους Αθηναίους που φροντίζουν για το σώμα τους, αλλά παραμελούν την ψυχή τους πως «δεν γίνεται η αρετή από τα χρήματα, αλλά τα χρήματα γίνονται από την αρετή κα όλα τα άλλα ανθρώπινα αγαθά και στην ιδιωτική  και στη δημόσια ζωή» (39 Β 1: ουκ εκ χρημάτων αρετή γίγνεται, αλλ’ εξ αρετής χρήματα και τα άλλα αγαθά τοις ανθρώποις και ιδία και δημοσία).  Η Πολιτεία για το δημόσιο συμφέρον θέλει τους πολίτες «καλούς καγαθούς», δηλαδή ενάρετους. Κοντά στον Σωκράτης μαθητεύουν οι νέοι «με σκοπό, αφού γίνουν «καλοί και αγαθοί» πολίτες, να μπορούν να είναι χρήσιμοι και ωφέλιμοι και στους δικούς τους και στους φίλους τους και στην πόλη και στους πολίτες» (Ξενοφ. Απομνημ. Α ΙΙ 48: ίνα καλοί τε καγαθοί γενόμενοι και οικείοις και φίλοις και πόλει και πολίταις δύναιντο καλώς χρήσθαι».

Για να υπάρχει «καλοκαγαθία» απαιτείται να υπάρχουν σεβασμός στους μεγαλύτερους, άσκηση του σώματος για να είναι γερό, υπακοή στους άρχοντες, ομόνοια ανάμεσα στους πολίτες για την εξυπηρέτηση των κοινών συμφερόντων, αποφυγή του φθόνου, των αντιδικιών , της έχθρας, του μίσους, ενδιαφέρον για τα κοινά κι όχι τα ατομικά συμφέροντα. Και αυτά τα μαθαίνουμε από τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα (Γ V 15, 16, 17). Η «καλοκαγαθία» χρειάζεται για την εξυπηρέτηση της πόλης, του κράτους …. Χρειάζεται και σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά……