Στις 19 Απριλίου του 1824 πέθανε στο Μεσολόγγι ο γνωστός Άγγλος ποιητής και φιλέλληνας Λόρδος Βύρωνας. Συμπληρώθηκαν από τότε 200 χρόνια. Η μέρα του θανάτου του καθιερώθηκε το 2008 ως Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης. Το γεγονός αυτό με πάει πίσω, στο 1977. Τότε υπηρετούσα στο 1^ο Λύκειο Αρρένων Ν. Σμύρνης. Σε ένα τμήμα της Γ΄ τάξης δίδασκα Νεότερη Ελληνική Ιστορία. Ένας μαθητής με ρωτούσε συνέχεια: «Πότε, κύριε, θα πάμε στον Λόρδο Βύρωνα;». Εγώ δεν μπορούσαν να καταλάβω αυτή του τη βιασύνη. Τελικά, το έτος τέλειωνε και έβλεπα πως δε θα φτάσουμε ποτέ στον Λόρδο Βύρωνα. Επειδή δεν ήθελα να απογοητεύσω τον μαθητή μου, του είπα πως τα δύο τελευταία μαθήματα θα ασχοληθούμε με τον Λόρδο Βύρωνα. Όταν ήρθε η ώρα γι’ αυτό, ο μαθητής άπλωσε πάνω στο θρανίο του μια εφημερίδα και είπε : «Εμείς, κύριε, μάθαμε στο Γυμνάσιο πως ο Λόρδος Βύρωνας ήταν φιλέλληνας, αλλά εδώ γίνεται λόγος για ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε και υποστηρίζει πως αυτός ήταν πράκτορας των αγγλικών συμφερόντων στην Ελλάδα». Ήταν, αλήθεια, φιλέλληνας ο Λόρδος Βύρωνας ή πράκτορας των Άγγλων στη χώρα μας; Αγαπούσε την πατρίδα μας ή ήταν ένας κοινός τυχοδιώκτης;

Ο θάνατος του Μπάυρον «στην Ελλάδα και για την Ελλάδα», όπως είχε πει ο Χαρ. Τρικούπης στον επικήδειο που εκφώνησε τότε, τον μετέτρεψε σε «θρύλο»* τον μεταμόρφωσε σε ιδέα, έναν άνθρωπο που θυσιάστηκε αυτοβούλως στο βωμό της απελευθέρωσης των υπόδουλων και καταπιεσμένων Ελλήνων. Και η ιδέα αυτή άσκησε μεγάλη επίδραση στη φαντασία των μεταγενέστερων γενεών όχι μόνο ανάμεσα στους Έλληνες αλλά και ολόκληρου του κόσμου!

Και υπάρχουν πολλοί λόγοι που αυτός ο «μύθος» ή «θρύλος» έχει ακόμη τεράστια σημασία για τη σημερινή Ελλάδα. Πρώτα πρώτα η προσωπική φήμη του Λόρδου Βύρωνα ήταν η αιτία που η λέξη «Μεσολόγγι» μετά το θάνατό του σε αυτό έγινε γνωστή παντού στην Ευρώπη και την Αμερική. Βέβαια, το κίνημα του φιλελληνισμού είχε αποκτήσει ισχυρές βάσεις, αλλά τα ονόματα «Μπάυρον» και «Μεσολόγγι» του έδωσαν νέα ώθηση μέσα στα πλαίσια του ελληνικού Αγώνα για την ανεξαρτησία. Έπειτα, η φήμη και η επιρροή του Μπάυρον έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη σύναψη των περίφημων αγγλικών δανείων και στην άφιξη της απαραίτητης οικονομικής βοήθειας στην τότε προσωρινή κυβέρνηση. Η πρώτη δόση του ιλιγγιώδους ποσού των 800.000 αγγλικών λιρών (ισοδύναμου με περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ) έφτασε στην Ελλάδα από το Λονδίνο δια θαλάσσης την ώρα που ο Μπάυρον έχανε τη ζωή του και κατά τραγική ειρωνεία με το ίδιο πλοίο που μετέφερε τη σορό του στην πατρίδα του! Ο Μπάυρον, τέλος, ξόδεψε μεγάλο μέρος από την περιουσία του σε δάνεια και δωρεές προς την τοπική διοίκηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στη Δυτική Ελλάδα, αλλά πάνω από όλα θυσίασε την ίδια του τη ζωή για την Ελλάδα και τους Έλληνες.

Ας μη λησμονούμε πως ο Εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, που ήταν σύγχρονός του έγραψε για τον Λόρδο Βύρωνα μια Ωδή στο θάνατό του, όπου λέει: «Λευτεριά για λίγο πάψε // να χτυπάς με το σπαθί.// Τώρα σίμωσε και κλάψε // εις του Μπάυρον το κορμί», ενώ το πολιορκημένο Μεσολόγγι τον αποχαιρέτισε με 37 κανονιοβολισμούς, μόλις ο ήλιος ανέτειλε, όσα ήταν και τα χρόνια του.

Φαίνεται, λοιπόν, πως τις 100 μέρες που πρόλαβε ο Μπάυρον να ζήσει στην ελεύθερη Ελλάδα (5 Ιανουαρίου- 19 Απριλίου του 1924) πρόσφερε αρκετά και δικαιολογημένα οι Έλληνες τον τίμησαν με πολλούς τρόπους. Πρώτα πρώτα πολλοί Έλληνες επέλεξαν την εξελληνισμένη μορφή του ονόματός του και το έδωσαν στα παιδιά τους. Έπειτα, ονόμασαν με αυτό ένα αθηναϊκό προάστιο στις παρυφές του Υμηττού, τον Βύρωνα, που χτίστηκε, για να φιλοξενήσει πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή, ενώ πολλές πόλεις και κωμοπόλεις της χώρας μας έχουν και κάποια οδό Βύρωνα προς τιμή του. Ακόμη, πολλά αγάλματα και ανδριάντες του έχουν φιλοτεχνηθεί και έχουν τοποθετηθεί σε πάρκα και πλατείες, για να τον θυμίζουν, όπως αυτό του Ζαππείου της Αθήνας και του Κήπου των Ηρώων του Μεσολογγίου. Η Τράπεζα της Ελλάδας, εξάλλου, εξέδωσε πρόσφατα προς τιμή του ένα αναμνηστικό νόμισμα σε μια περιορισμένη σειρά για συλλέκτες. Ας προστεθεί εδώ και ο υπέροχος πίνακας του Θ. Βρυζάκη που απεικονίζει την άφιξη και υποδοχή του Μπάυρον στο Μεσολόγγι που φιλοτεχνήθηκε το 1861 και αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά εκθέματα της Εθνικής Πινακοθήκης στην Αθήνα και έχει αναπαραχθεί χιλιάδες φορές για διάφορους λόγους και σκοπούς.

Πολλά βιβλία έχουν γραφεί για τον Λόρδο Βύρωνα. Πολλοί ιστορικοί, για να διακριθούν στον τομέα τους, αναπτύσσουν αιρετικές θεωρίες για πράγματα, θεσμούς και πρόσωπα και ξεφεύγουν από τα καθιερωμένα. Έτσι κάποιοι από αυτούς φορτώνουν τον Μπάυρον με ένα σωρό αδυναμίες προσπαθώντας να τον απομυθοποιήσουν! Μιλούν για ένα «κακομαθημένο ερωτύλο», έναν «ευκατάστατο αναρχικό», για έναν «δήθεν επαναστάτη», για ένα πρόσωπο «συνώνυμο των σκανδάλων», οικονομικών και ηθικών, για έναν Άγγλο που ήλθε στην Ελλάδα ως ένας από τους τέσσερις που θα υπέγραφαν για την παραλαβή της πρώτης δόσης του δανείου , αφού πρώτα ήλεγχαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης. Γενικά, κάποιοι υποστηρίζουν πως ο Λόρδος Βύρωνας στο διάστημα που έμεινε στο Μεσολόγγι δεν έκανε τίποτε από αυτά που τον υμνεί η Ιστορία! Πως ήταν ένας «κοινός τυχοδιώκτης που χρέωσε την Ελλάδα» ( Έθνος, Ιστορία, 19-04-2022). Όλα αυτά μου θυμίζουν τη μεγάλη Λέσβια ποιήτρια, τη Σαπφώ, που η μικροψυχία των ανθρώπων φόρτωσε με αυθαίρετο τρόπο με ένα σωρό αδυναμίες και σκάνδαλα.

Βέβαια, όσο απαραίτητη είναι η αλήθεια στην Ιστορία, τόσο δύσκολη είναι η εύρεσή της. Ο Θουκυδίδης είχε επισημάνει πως είναι δύσκολο για τον ιστορικό να βρει την αλήθεια είτε πρόκειται για παλαιότερα συμβάντα είτε και για σύγχρονα του, γιατί, όπως έλεγε, «αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμα μάλλον (οι άνθρωποι) τρέπονται» (Ι 20, 21, 22). Αλλά και ο Πλούταρχος στον βίο του Περικλή γράφει πως είναι δυσκολόπιαστη η αλήθεια στην ιστορία (δυσθήρατον ιστορίαι ταληθές), γιατί στους μεταγενέστερους συσκοτίζεται η αληθινή γνώση των πραγμάτων από τον χρόνο που έχει περάσει, ενώ οι σύγχρονοι την κακοποιούν από φθόνο, έχθρα ή κολακεία (ΧΙΙΙ 160). Και ο Δημοσθένης στον Περί του στεφάνου λόγο του (& 3) είχε πει πως «φύσει πάσιν ανθρώποις υπάρχει το λοιδοριών και των κατηγοριών ακούειν ηδέως», δηλαδή είναι έμφυτη η τάση στον άνθρωπο να ακούει με ευχαρίστηση τις κακολογίες και τις κατηγορίες που αφορούν τους άλλους.

Όμως τα τελευταία χρόνια οι ιστορικοί έχουν ξεκινήσει να ερευνούν τα αρχεία και να ανακαλύπτουν τι ακριβώς έκανε ο Μπάυρον κατά το σύντομο διάστημα της παραμονής του στο Μεσολόγγι. Ανακαλύπτουν πως πέρα από τον σύγχρονο «μύθο» υπάρχουν περισσότερα στοιχεία που προσδίδουν αξία στο όνομά του. Κι ας μη ξεχνούμε πως ο Μπάυρον υπήρξε και σπουδαίος ποιητής και, αν μη τι άλλο, αξίζει αυτός να είναι ο καρπός της εφετινής επετείου: να γνωρίσουμε καλύτερα τον Λόρδο Βύρωνα ως ποιητή.