Η φύση ορίζει κατ’ απόλυτο τρόπο και πάντα μονοσήμαντα τα σημεία αναφοράς που την αφορούν (γεγονότα, μέτρα κ.ά.). Έτσι λ.χ. α) με τα απολιθώματα σ’ ένα γεωλογικό στρώμα κάνει να καθορίζεται το γεγονός της ηλικίας αυτού, β) με την επιφάνεια της θάλασσας, ως μέτρο, ορίζει το απόλυτο +/- 0 ενός τόπου.

Ως προς το δεύτερο, επί του οποίου δομείται το παρόν, γνωρίζουμε ότι στο απόλυτο μηδέν ρέπουν πάντα τα «ρέοντα ύδατα» (ρυάκια, ρέματα, ποταμοί). Το ίδιο ισχύει και αν στην παρούσα γεωλογική εποχή (τελευταίες δεκάδες εκατομμύρια χρόνια) δημιουργηθεί ένας υπόγειος οχετός μέσα σ’ ένα πέτρωμα. Τέτοιοι οχετοί απαντούν μέσα στα ασβεστολιθικά κυρίως πετρώματα και δημιουργούνται από τη διάλυση της ασβεστόπετρας με την επίδραση του ανθρακικού οξέως, του εκ της ατμόσφαιρας. Οι οχετοί αυτοί, ως και σπήλαια, υπόγειοι θάλαμοι, φυσικές στοές, σε ασβεστόλιθο αναφέρονται ως Καρστικά έγκοιλα, εκ του ότι πρωτομελετήθηκαν στην περιοχή Καρστ (πρώην Γιουγκοσλαβία).

Τα νερά της βροχής που κυκλοφορούν σε οχετούς παλαιοτέρων γεωλογικών εποχών, όταν η επιφάνεια της θάλασσας ήταν σε χαμηλότερο επίπεδο του σημερινού, εκβάλλουν υποθαλάσσια στον πυθμένα. Ασβεστολιθικά πετρώματα ηλικίας εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις της χώρας μας και υποθαλάσσιες εκβολές νερού «παλαιών» οχετών απαντούν σε διάφορες περιοχές. Λέγεται ότι ψαροντουφεκάδες πολλές φορές ξεδιψούν όταν ψαρεύουν πίνοντας νερό απ’ την εκβολή τέτοιων οχετών.

Τέτοια υποθαλάσσια εκβολή νερού υπάρχει στο θαλάσσιο χώρο το μεταξύ νησιού Γαβαθά και απέναντι λόφου Ανεμογ(β)ούνι, γνωστή εξ αντικειμενικού στοιχείου (σχετικά θα γράψω στο άρθρο μου «Τα “Μάτια” και τα μ’ αυτά ατυχή έργα αρδεύσεως στον Κάμπο Αντίσσης τη δεκαετία του ’50», αλλά μου το επιβεβαίωσε και ο αλησμόνητος φίλος Στρατής Καρίνος, δεινός ψαροντουφεκάς. Το πέτρωμα αυτών είναι ασβεστολιθικό και αποτελεί συνέχεια του όγκου Γρηγορέλια - Αγία Κυριακή - Τούμπα, δηλαδή του ασβεστολιθικού φακού Αντίσσης των περίπου 2.500 στρεμμάτων (Μεσοζωικής ηλικίας), που απαντά μέσα στα 400.000 περίπου στρέμματα ηφαιστειακών πετρωμάτων της δυτικής Λέσβου, των εκ των ηφαιστείων κατά τον Καινοζωικό αιώνα.

Στο λόφο Ανεμοβούνι, πλέον της προαναφερθείσης υποθαλάσσιας εκβολής, υπάρχει και εκβολή γλυκού νερού δίπλα στην επιφάνεια της θάλασσας, γνωστή στους Αντισσαίους με το όνομα «Αγιάσματα». Η παρουσία της πηγής αυτής ταυτοποιεί το αμετάβλητο της γεωμορφολογίας της περιοχής του Γαβαθά και γενικά της δυτικής Λέσβου τουλάχιστον για εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια. Έγραφα προ διετίας σε αδημοσίευτο ακόμα κείμενό μου:

«Στο Γαβαθά, στο ανατολικότερο άκρο τής εκεί αγκάλης, όπου τελειώνει η αμμουδιά, στα ποδάρια του λόφου Ανεμογ(β)ούνι δυτικά της εκκλησίτσας “Αρχαντζέλοι”, καθώς λέγεται, εκεί που της θάλασσας το κύμα κτυπά ολημερίς τις ασβεστόπετρες που βουτούν ως τα κατάβαθα στο αλμυρό νερό, μέσα από μια σχισμή του βράχου βγαίνει μιας αράπας και κάτι, γλυκό νερό!! Τούτο, σ’ απόσταση 2-3 μέτρων, χάνεται ως “σταγόνα στον ωκεανό”, στη θάλασσα.

Όμως τα “Αγιάσματα”, όπως το λέμε τούτο το νερό, είναι νερό θαυματουργό. Έτσι το “είδαν”, έτσι το έζησαν, έτσι το κατέγραψαν στη συνείδησή τους οι παλιοί και γι’ αυτό έτσι το βάφτισαν. Αφού το πιόσιμο του νερού αυτού έκανε καλό στην υγεία τους. Όμοια, έχει καταγραφεί και σε μένα στο πίσω μέρος του μυαλού μου και έτσι το ξέρω, αφού υπήρξε βιωματική μου εμπειρία, στα μικράτα μου, όταν αλησμόνητες μου υπάρξεις, η μητέρα μου, θείες, κ.ά. “έπιναν” τα Αγιάσματα τα καλοκαίρια.

Φέτος το καλοκαίρι, περπατώντας πάνω στις εκεί γλιστερές, κάτασπρες ασβεστόπετρες, ζεματιστές από τον καυτό ήλιο του καταμεσήμερου, σκέφτηκα να επιβεβαιώσω την ύπαρξή τους. Επιστημονικώς βέβαια γνώριζα, ότι εκεί θα ήταν. Δεν θα είχαν “χαθεί”, αφού ούτε κάποιο καταστροφικό φαινόμενο ως λ.χ. σεισμός, γεωλογική καθίζηση κ.λπ. υπήρξε, ούτε η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει για να εξαφανιστεί η πηγή. Αλλά η ανθρώπινη περιέργεια βλέπεις. Ήθελα να βάλω τον δάκτυλο “επί τον τύπον των ήλων”. Έτσι, αφού απ’ την άμμο στο τέλος της αγκάλης περπάτησα με σχετικό κόπο στις “αφιλόξενες” ασβεστόπετρες του καταμεσήμερου, τελικά σιγά - σιγά έφτασα στα “Αγιάσματα”. Είδα να είναι τα ίδια όπως τότε, προ εξήντα χρόνια».

Το όνομα «αγίασμα», πέραν του με θρησκευτική τελετουργία αγιασθέντος νερού, όπως ξέρουμε, αποδίδεται στο νερό συνήθως μικρής πηγής που υπάρχει σε κάποιες εκκλησιές. Το νερό αυτό το ονομάζουν «αγίασμα» εκ της ιερότητος του τόπου, όπου αυτό πηγάζει. Η λαϊκή παράδοση, επίσης, δίδει στα νερά αυτά και θεραπευτικές ιδιότητες, που μάλλον αποδίδονται σε αντιλήψεις υπερβατικών προσεγγίσεων.

Θεραπευτικές ιδιότητες του νερού της πηγής μας στο Γαβαθά, προφανώς, κατά πώς γράφω πιο κάτω, έκαναν τους ντόπιους να την ονομάσουν «Αγιάσματα».

Το νερό της το έπιναν παλιά οι σ’ αυτό προσφεύγοντες για λόγους υγείας, για το πεπτικό σύστημα κυρίως. Έπιναν 8-12 (διαφορετικός αριθμός για τον καθένα) ποτήρια νερό, μέχρις ότου να υπάρξει πλήρης κάθαρση του συστήματος αυτού. Μετά το τέλειωμα της όλης διαδικασίας, για να «σταθούν» όπως έλεγαν, έπιναν ζωμό κότας. Πάντως, επειδή για γενεές τα έπιναν όχι μόνο οι Αντισσαίοι, αλλά κι απ’ τα γύρω χωριά (Μεσότοπο, Ερεσό ως ακόμη Καλλονή, Αγία Παρασκευή, όπως μου έλεγαν μεγαλύτεροί μου) σημαίνει ότι το «πιόσιμο» των «Αγιασμάτων» έφερνε αποτέλεσμα.

Τούτο συνεχιζόταν ως το ’60 - ’70. Έκτοτε η πηγή αυτή έχει περιπέσει σε «αχρηστία». Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και η ευμάρεια του λαού μας που ακολούθησε την «αχρήστευσαν». Δεν γνωρίζω, παρόλο που θέλησα να μάθω, το κατά πόσο έχει «ψαχθεί» ποτέ το θέμα: νερό των «Αγιασμάτων». Μήπως η επιστημονική έρευνα ως προς τη σύστασή του, -διαλυμένα άλατα του ασβεστολίθου κ.λπ.-, και υγεία εκ της επιδράσεώς του στο πεπτικό σύστημα θα έδιδε κάτι το άξιο λόγου;

Άραγε, η διοίκηση του νησιού θα έπρεπε να βάλει «Τα Αγιάσματα» στο φάσμα των ενδιαφερόντων της;

* Ο κ. Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης ( Ph.D.) είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Προβληματισμού & Παρέμβασης για την Ανάπτυξη της Λέσβου «Πιττακός ο Μυτιληναίος», τ. διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Βιομηχανίας Όπλων και τ. πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλ. Μεταλλειολόγων Μηχανικών.