Γράφω το παρόν, επειδή θέλω να τιμήσω τον Αντισσαίο δάσκαλό μου, συγγραφέα, φιλόλογο, π. λυκειάρχη, Πάνο Λ. Φραγκέλλη, προβάλλοντας το μεγάλο έργο του στο λεσβιακό κοινό, και παράλληλα να σηματοδοτήσω ότι υπάρχει μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη που κληροδότησε η ιστορία στο νησί μας, τα Ο(Α)ρφίκια Λαψάρνων, χώρο του Μαντείου του Ορφέα. Τούτο δε όπως προβάλει καταγεγραμμένο στο έργο του Π. Φραγκέλλη.

Η επιστημονική συγκρότηση τού τελευταίου, σε συνδυασμό με την ευρυμάθειά του, την αγάπη του για προσφορά και το ακάματο των προσπαθειών του, με την έρευνα, εντρύφηση και μελέτη «των γραφών» και τέλος τη συγγραφή, μας έδωσε πολλές επιστημονικές διατριβές, ως και 15 βιβλία υψηλής στάθμης, λεσβιακής κυρίως αναφοράς και περιεχομένου.

Στο έργο αυτό και στις δικές του θέσεις στηριζόμενος επί θεμάτων σχετικών προς τον κοινό γενέθλιο μας τόπο (Άντισσα), μπόρεσα να υπερασπίζομαι την ιστορική αλήθεια οπόταν χρειάστηκε, αλλά και να κάνω δικές μου προτάσεις.

Η ακλόνητη επιχειρηματολογία, η διά των βιβλίων του προκύπτουσα, με έκανε να μπορέσω να αποκρούσω την ανιστόρητη, επιστημονικά ατεκμηρίωτη και λογικά ανερμάτιστη προσπάθεια κάποιων, που για δικούς τους λόγους θέλησαν προ έτους να πουν ότι η σπηλιά «Σπήλιος» στα Γρηγορέλια Αντίσσης ήταν το Μαντείο του Ορφέα.

Ακόμη, στην ίδια βάση στηρίχθηκε και η πρότασή μου, που υπέβαλα πρόσφατα στην περιφερειάρχη κ. Καλογήρου και τους λοιπούς τοπικούς άρχοντές μας, να αξιοποιηθεί η παρακαταθήκη που κληροδότησε η ιστορία στο νησί μας της πάνω από τριάντα αιώνες ονομασίας Ορφίκια, τοπωνύμιο της περιοχής των Λαψάρνων. Τα πιο πάνω όχι τυχαία βέβαια, αλλά βάσει των ακολούθων.

Στα ακριτικά και ερημικά Α(Ο)ρφίκια στα Λάψαρνα, εκεί στα ξερόβραχα που σπάει με πάταγο το κύμα, που ξεκινά απ’ το μακρινό Θρακικό Πέλαγος, συνυπάρχουν ένα ακρωτήρι ονομαζόμενο Τελώνια και ένα ταπεινό εκκλησάκι αφιερωμένο στην Τριαδική Θεότητα, την Αγία Τριάδα.

Ευρίσκονται σε άμεση οπτική επαφή και απέχουν περί τα διακόσια μέτρα. Εκ πρώτης όψεως τα δύο αυτά στοιχεία φαίνονται άσχετα μεταξύ τους. Και όμως…

Λέω τούτο επειδή σ’ αυτόν τον κόσμο, και δη τον ελληνικό, τίποτα δεν είναι τυχαίο. Πίσω τους κρύβεται ιστορία χιλιάδων ετών. Τα δύο αυτά βρίσκονται στην καρδιά τής επί αιώνες ονομαζόμενης περιοχής Ορφίκια, Αρφίκια στη ντοπιολαλιά, εκεί που κατά το μύθο και παράδοση τα κύματα ξέβρασαν την κεφαλή του Ορφέα και την κιθάρα του.

Τούτο, όταν οι μαινάδες στη Θράκη κατακρεούργησαν το μεγάλο αυτό Μύστη και τον πέταξαν στο Θρακικό Πέλαγος. Οι κάτοικοι της περιοχής τη μεν κεφαλή του ενταφίασαν στο εκεί Βακχείο (ιερό του Διονύσου), τη δε κιθάρα δώρισαν στο μεγάλο Αντισσαίο κιθαρωδό Τέρπανδρο.

Η κεφαλή του Ορφέα στο Μαντείο του, που κατά τον Παν. Φραγκέλλη στο βιβλίο του «Η Άντισσα» ήταν στο ακρωτήριο Τελώνια, χρησμοδοτούσε.

Η φήμη του υπήρξε τόσο μεγάλη, που οι άνθρωποι της εποχής λησμόνησαν ακόμη και τις Δελφικές μοίρες (μαντεία) και ερχόντουσαν στη Λέσβο για να πάρουν από το Ορφικό Μαντείο χρησμό.

Βέβαια, όπως όλες τις εποχές, σ’ όλη τη γη, οι άνθρωποι είναι ίδιοι, εν προκειμένω οι προ-προ- …-προπάτορές μου Αντισσαίοι δεν άφησαν να πάει χαμένο το ότι η γη τους είχε την τύχη να δεχθεί την κεφαλή του Ορφέα. Έτσι «καλλιεργούσαν» κατάλληλα τον τότε «θρησκευτικό τουρισμό» που απέφερε πλούτο στους ίδιους και στην πόλη-κράτος τους Άντισσα. Τούτο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το Βακχείο και η χρησμοδοτούσα κεφαλή του Ορφέα συνυπήρχαν.

Ο Αριστοτέλης στα «Οικονομικά» του έχει σχετική μαρτυρία, κατά την οποία με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάζονταν τα Διονύσια στην Άντισσα κάθε χρόνο. Η αξιοπρόσεκτη αυτή μαρτυρία παρατίθεται (αρχαίο κείμενο, μετάφραση) σε άλλο του βιβλίο του Π. Φραγκέλλη: «Ορφεύς: Ο Μεγάλος Μύστης και Μουσικός». Σ’ αυτήν, σχετική με τα οικονομικά, περιγράφεται το πώς χρηματοδοτήθηκε η προετοιμασία των Διονυσίων κάποιου έτους και πώς αποπληρώθηκε ο ιδιώτης δανειστής, μετά την εορτή και την οικονομική επιτυχία αυτής.

Τούτα συνεχίζονταν προδήλως και μετά Χριστό (ο φιλόσοφος και μάγος Απολλώνιος ο Τυανεύς απ’ τη Βαβυλώνα, κατά την ιστορία, ήρθε στα Ορφίκια να πάρει χρησμό το 60 μ.Χ.). Όμως, με την επικράτηση της νέας θρησκείας και το συν τω χρόνω εκχριστιανισμό των Λεσβίων, εγκαταλείφθηκε το Ορφικό Μαντείο και οτιδήποτε σχετικό. Προφανώς δοξασίες, δεισιδαιμονίες κ.λπ. περί υπάρξεως πνευμάτων και τελωνίων στο Ορφικό Μαντείο έδωσαν στο ακρωτήριο όπου αυτό υπήρχε το όνομα Τελώνια.

Ο θρησκευτικός φανατισμός των νεοφώτιστων Αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, που επικράτησε κατά την εποχή εκείνη, με χαρακτηριστικότερο εκείνο τον επί Θεοδοσίου του Μεγάλου στα τέλη του 4ου αιώνα, είχε ως αποτέλεσμα οτιδήποτε σχετικό με την παλιά θρησκευτική τάξη πραγμάτων, το δωδεκάθεο, την ελληνική ιστορία, παράδοση, τέχνη και όλα τα με αυτά σχετιζόμενα να ξεχαστούν, απαλειφθούν, εξορκιστούν...

Στην τότε λαίλαπα, την κατά της παλαιάς θρησκείας και του ελληνικού πολιτισμού, το να εξαφανιστεί και το μαντείο του Ορφέα στα Ορφίκια ήταν το ελάχιστο.

Δεν μπορώ να ξέρω το πότε πρωτοχτίστηκε το προαναφερόμενο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας. Αν τούτο είναι σύγχρονο των τότε γεγονότων, μήπως η δημιουργία και περισσότερο η ονομασία του διεπόταν από σχετική σκοπιμότητα. Το υπέρτατο Πνεύμα, η Τριαδική Θεότητα, να κατανικήσει και να εξαφανίσει τα δαιμονικά και τα τελώνια τα εκ του εκεί Μαντείου;

Μπορεί βέβαια το εκεί Βακχείο να χάθηκε, μπορεί το Μαντείο να πνίγηκε στη λήθη, μπορεί η χρησμοθετούσα κεφαλή του Ορφέα να εξαφανίστηκε, όμως αυτό που έμεινε και υπάρχει ανά τους αιώνες από στόμα σε στόμα μεταφερόμενο είναι η ονομασία Ορφίκια.

Όταν σε άλλες χώρες αξιοποιούν τουριστικά έναν βράχο, μια λίμνη, ένα πεδίο κάποιας μάχης κ.ά., εμείς γιατί να μην κάνουμε κάτι τέτοιο για έναν χώρο που προ τριάντα τόσους αιώνες έγινε χώρος υποδοχής της κεφαλής του Ορφέα και έκτοτε αδιάλειπτα η περιοχή φέρει το όνομά του;