Η απώλεια αποτελεί μέρος της ζωής. Ο κάθε άνθρωπος, ωστόσο, αντιδρά στην απώλεια με το δικό του μοναδικό τρόπο. Το πώς αντιδρά κάποιος στην απώλεια, έχει να κάνει με το συνδυασμό πολλών παραγόντων.
Για παράδειγμα:
Από τη φύση της απώλειας. Ποια είναι η σχέση σου με αυτό τον άνθρωπο; Με ποιον τρόπο πέθανε ή τον/την έχασες; Πώς βίωσες εσύ αυτή την εμπειρία;
Από την ξεχωριστή σου μοναδική προσωπικότητα και το προσωπικό σου στυλ αντιμετώπισης και προσαρμογής στην απώλεια.
Από τις προσωπικές σου εμπειρίες απώλειας που έχεις βιώσει.
Από το τι έχεις μάθει ή βιώσει για την απώλεια από τους γύρω σου (οικογένεια, κοινωνία, τοπικά ή και ευρύτερα).
Από την υποστήριξη που έχεις δεχθεί ή δεν έχεις δεχθεί βιώνοντας την απώλεια και τη διαδικασία του πένθους.
Από την προσωπική σου κοσμοθεωρία και τους πολιτισμικούς παράγοντες που σε έχουν επηρεάσει ή που έχεις υιοθετήσει. Ποια είναι η θεωρία σου για τη ζωή και το θάνατο; Ποια είναι η σχέση σου ή όχι με το πνευματικό επίπεδο;
Όταν ένα αγαπημένο σε μας πρόσωπο πεθαίνει, δεν αισθανόμαστε ότι το έχουμε χάσει ή θα μας λείψει μόνο σε σωματικό επίπεδο. Αισθανόμαστε επίσης ότι χάνουμε και όλες τις στιγμές που θα μπορούσαμε να ζήσουμε και να μοιραστούμε με αυτό τον άνθρωπο στο μέλλον. Έτσι ο πόνος της απώλειας έχει να κάνει και με το ότι μας λείπει η παρουσία του ανθρώπου που χάσαμε, σε όλα τα επίπεδα.

Η λέξη «πένθος» περιγράφει τα συναισθήματα και τις αισθήσεις που συνοδεύουν συνήθως την απώλεια ενός αγαπημένου σε μας προσώπου. Η περίοδος του πένθους συνοδεύεται από περίπλοκες ψυχοσωματικές αντιδράσεις, που μπορεί να είναι και πολύ επώδυνες, μπορούν όμως να ξεπεραστούν μέσα από το βίωμά τους. Υπάρχουν σημαντικές ερευνητικές ενδείξεις που υποστηρίζουν πως αν δεν πενθήσουμε στον καιρό της απώλειας ή λίγο μετά, τότε το πένθος μπορεί να συσσωρευτεί μέσα μας. Αυτό μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσει συναισθηματικές δυσκολίες ή ακόμα και σωματική ασθένεια. Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής. Το να προσκολληθεί κανείς στη φάση του πένθους ή το να αρνηθεί να πενθήσει δε θα φέρει πίσω στη ζωή το αγαπημένο πρόσωπο. Το να αφεθείς στη διαδικασία του πένθους, όμως, και να το βιώσεις μαζί με τη βοήθεια των άλλων είναι κάτι που μπορεί να σου προσφέρει ανακούφιση και παρηγοριά.
Παρακάτω αναφέρονται μερικές προτάσεις που μπορούν, ίσως, να βοηθήσουν στο να «πενθήσεις καλά»:
Φρόντισε τον εαυτό σου μέσω της προσωπικής έκφρασης
Το να μιλήσεις. Είναι πολύ σημαντικό και σου αξίζει να μοιραστείς τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου γύρω από την απώλεια, με αγαπημένους σου ανθρώπους που μπορούν να ακούσουν και να σεβαστούν αυτό που περνάς.
Το να δημιουργήσεις. Θα μπορούσες να δημιουργήσεις ένα προσωπικό έργο τέχνης ή κάτι που να σχετίζεται με ένα αγαπημένο σου χόμπυ ή ασχολία.
Το να γράψεις. Μπορεί να θελήσεις να γράψεις ένα προσωπικό ημερολόγιο και μέσα από εκεί να εκφράσεις όλες τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου.
Το να θυμάσαι. Ποιες ήταν οι πιο όμορφες στιγμές που έχεις ζήσει με το αγαπημένο σου πρόσωπο; Με ποιον τρόπο θα ήθελες ίσως να το τιμήσεις; Με ποιον τρόπο θα ήθελες να παραμείνει ζωντανός/-ή στη μνήμη σου;

Φρόντισε τη φυσική σου υγεία
Το να κοιμάσαι αρκετά. Ακόμα κι αν έχεις δυσκολίες στον ύπνο, είναι σημαντικό να αναπληρώνεις τις ώρες που έχασες και να ξεκουράζεσαι.
Το να αποφεύγεις χημικές ουσίες και αλκοόλ. Η χρήση χημικών ουσιών και αλκοόλ και ουσίες όπως η καφεΐνη και η νικοτίνη συνήθως δεν είναι βοηθητικές. Προτίμησε ένα ζεστό τσάι, χαμομήλι ή γάλα, που μπορούν να σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις.
Το να ασκείσαι συστηματικά. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και η πιο ήπια σωματική άσκηση, όπως ο περίπατος, βοηθάει σημαντικά στην αύξηση της ζωτικότητας και της ενέργειας.
Το να τρως καλά. Ακόμα κι αν η ποιότητα της διατροφής σου είναι το τελευταίο πράγμα στο μυαλό σου, είναι πολύ σημαντικό να το προσέξεις.
Φρόντισε το συναισθηματικό σου εαυτό
Το να ψυχαγωγείσαι. Ακόμα κι αν δεν έχεις όρεξη για διάφορες μορφές ψυχαγωγίας ή διασκέδασης, είναι σημαντικό να δώσεις στον εαυτό σου φροντίδα και ευχαρίστηση. Για παράδειγμα το θέατρο, το σινεμά, ένα δείπνο έξω μαζί με φίλους, το να ακούσεις την αγαπημένη σου μουσική ή το να σου κάνουν μασάζ μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό.
Το να συγχωρέσεις. Μπορεί να αισθάνεσαι θυμό για τον άνθρωπο που έφυγε ή ενοχή για τα πράγματα που πιστεύεις ότι δεν έκανες. Είναι σημαντικό να συγχωρέσεις και το πρόσωπο που έφυγε και τον εαυτό σου. Διοχέτευσε την ενέργειά σου σε κάτι θετικό.
Το να σχεδιάζεις για το μέλλον. Το να προγραμματίσεις διακοπές ή μια γιορτή ή συνάθροιση μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική φόρτιση. Συζήτησε με τους αγαπημένους σου ανθρώπους και αποφάσισε αν και πώς θα ήθελες να αλλάξεις τις συνήθειες και τις παραδόσεις της οικογένειας ή τις δικές σου.
Το να βρεις την καλύτερη υποστήριξη που χρειάζεσαι για τον εαυτό σου. Σου αξίζει να βρεις και να απολάβεις της καλύτερης δυνατής βοήθειας για σένα κατά τη διάρκεια του πένθους σου. Συνήθως οι περισσότεροι γύρω μας θέλουν να βοηθήσουν αλλά δεν ξέρουν πώς.

Συμβουλές
Προτίμησε, λοιπόν, τη βοήθεια που σε κάνει να αισθάνεσαι «καλά».
Απόφευγε πιεστικές παραινέσεις, όπως να το «ξεπεράσεις» σύντομα και βιαστικά ή όσους δε σέβονται, περιγελούν ή υποτιμούν αυτό που ζεις.
Έκφρασε στους αγαπημένους σου με ποιον τρόπο θα ήθελες να σε βοηθήσουν.
Συνήθως η στήριξη των φίλων και αγαπημένων προσώπων είναι πολύτιμη. Πολλοί άνθρωποι επίσης επιλέγουν και επιζητούν την επιπρόσθετη βοήθεια και στήριξη από επαγγελματίες όπως ψυχολόγους, συμβούλους, ιερείς κ.τ.λ..
Σε κάθε περίπτωση, επίλεξε τον καλύτερο και πιο φερέγγυο τρόπο για σένα. Δυστυχώς, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποιοι άνθρωποι ίσως προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την κατάσταση που ζεις για δικό τους όφελος.
Ο θάνατος είναι μία από τις πιο δύσκολες πραγματικότητες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στη ζωή μας. Δυστυχώς είναι - σχεδόν - αναπόφευκτο κάποια στιγμή να βρεθούμε στη δύσκολη θέση τού να χάσουμε ένα δικό μας άνθρωπο. Είναι καλό εκείνες τις στιγμές που δε θα μπορούμε να σκεφτούμε νηφάλια, να έχουμε γύρω μας άτομα που είναι σε θέση να το κάνουν για εμάς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, πως οι δύσκολες καταστάσεις μάς κάνουν ακόμη δυνατότερους ως χαρακτήρες. Όλα τα δύσκολα έχουν διδάγματα που μπορούμε να πάρουμε, αρκεί να είμαστε ανοικτοί σε αυτά.

* Η Γιώτα Ταμτάμη είναι ψυχολόγος, απόφοιτη Τμήματος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Μ.Sc. Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.