Η θρεπτική κατάσταση της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αποτελεί το κλειδί για την υγεία τόσο του νεογνού όσο και της ίδιας. Η ομαλή αύξηση βάρους, η κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφίμων και θρεπτικών συστατικών, η χρήση των κατάλληλων συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων και η αποφυγή του αλκοόλ, του καπνίσματος και άλλων βλαπτικών παραγόντων καθορίζουν την καλή θρεπτική κατάσταση της μητέρας.
Η αύξηση του βάρους της μητέρας σχετίζεται με το αποτέλεσμα της κύησης. Γυναίκες που έχουν χαμηλό βάρος πριν την εγκυμοσύνη, έχουν αυξημένες πιθανότητες για πρόωρο τοκετό ή νεογνό με χαμηλό βάρος, ενώ οι υπέρβαρες μητέρες είναι πιθανό να υποφέρουν από υπέρταση και διαβήτη, ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος θανάτου του εμβρύου. Η μικρότερη ή η μεγαλύτερη πρόσληψη βάρους από τις συστάσεις, μπορεί να είναι υπεύθυνη για επιπλοκές στη μητέρα και στο έμβρυο.
Το προτεινόμενο ποσό αύξησης του βάρους κατά την εγκυμοσύνη είναι ως εξής: γυναίκες χαμηλού βάρους (BMI<19,8) 12,5 - 18 kg, γυναίκες κανονικού βάρους (BMI19,8 - 26) 11,5 - 16 kg, γυναίκες υπέρβαρες (BMI26 - 29) 7 - 11,5 kg, γυναίκες παχύσαρκες (BMI>29) ~ 7 kg. Κατά το πρώτο τρίμηνο, δεν είναι απαραίτητη η αύξηση του βάρους (οι μεταβολές στο έμβρυο είναι μικρές) και μέχρι 2 kg είναι φυσιολογική. Η προτεινόμενη εβδομαδιαία αύξηση κατά τη διάρκεια του δεύτερου και του τρίτου τριμήνου είναι 0,5 kg (για γυναίκες χαμηλού βάρους), 0,4 kg (για γυναίκες κανονικού βάρους), 0,3 kg (για υπέρβαρες γυναίκες) και 0,75 kg (για δίδυμη κύηση). Η έγκυος πρέπει να καταναλώνει 300 kcal/ημέρα περισσότερο από τη μη έγκυο γυναίκα, ώστε να επιτευχθεί η κατάλληλη αύξηση του βάρους.
Οι διατροφικές ανάγκες για υγιείς εγκύους, εκτός ίσως από το σίδηρο, μπορεί να καλυφθούν μέσω μιας ποικιλόμορφης δίαιτας από κανονικές τροφές. Τα δημητριακά, τα όσπρια, τα λαχανικά και τα φρούτα θα πρέπει να καταναλώνονται σε ημερήσια βάση, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες και να παρέχουν τις απαραίτητες φυτικές ίνες, τα αντιοξειδωτικά (η βιταμίνη C βελτιώνει την απορρόφηση του σιδήρου και διευκολύνει την απορρόφηση του φυλλικού οξέος που είναι απαραίτητο για τη σύνθεση του DNA του εμβρύου), τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία. Το κρέας, τα πουλερικά, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά είναι εξέχουσες πηγές πρωτεϊνών, σιδήρου, μαγνησίου και ψευδαργύρου. Η καθημερινή κατανάλωση 4 ισοδυνάμων γάλακτος (1 ισοδύναμο = 1 ποτήρι γάλα = 1 κεσεδάκι γιαούρτι = 30 γρ. κίτρινο τυρί) είναι απαραίτητη για την κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο. Οι έγκυες χρειάζονται τουλάχιστον οκτώ με δέκα ποτήρια νερού καθημερινά, προκειμένου να έχει το σώμα τους τη σωστή ενυδάτωση. Γυναίκες που αποκλείουν από τη διατροφή τους ορισμένες τροφές (πχ. φυτοφάγοι, με δυσανεξία στη λακτόζη κ.λπ.), θα πρέπει να συμβουλευτούν διαιτολόγο.
Άσκηση: σε μέτρια ένταση (περπάτημα, κολύμβηση, πιλάτες κ.ά.) είναι επιθυμητή όταν η μητέρα δεν έχει επιπλοκές κατά την κύηση και πάντα με τις οδηγίες του γιατρού.
Διαβήτης κύησης: σχετίζεται με μεγάλο αριθμό επίκτητων δυσπλασιών και με αυξημένη εμβρυϊκή θνησιμότητα. Μακροπρόθεσμες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά γυναικών που εμφάνισαν διαβήτη κυήσεως, έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και αυξημένο ΒΜΙ κατά την παιδική ηλικία. Κατά την εγκυμοσύνη, θα πρέπει να είναι περιορισμένη η πρόσληψη απλών σακχάρων (ζάχαρης, φρουκτόζης) και να υπάρχουν μικρά και συχνά γεύματα με σωστή κατανομή στους υδατάνθρακες, ώστε να ρυθμίζονται τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Επειδή οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες (ζαχαρίνη, ασπαρτάμη κ.ά.) διαπερνούν τον πλακούντα και ανιχνεύονται στο έμβρυο, θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση τους.
Υπέρταση (PIH): λέγεται και προεκλαμψία ή τοξιναιμία. Συνήθως εμφανίζεται στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Διατροφή επαρκής σε πρωτεΐνη, θερμίδες, ασβέστιο και ο περιορισμός στο αλάτι αλλά και σε κρυφές πηγές νατρίου, σχετίζονται με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης PIH.
Αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετισθεί με ελλιπή ανάπτυξη, διανοητική καθυστέρηση, δυσκολίες εκμάθησης και σοβαρά ανατομικά προβλήματα στο βρέφος.
Καφεΐνη: Επιδρά στον καρδιακό ρυθμό και στην αναπνοή του εμβρύου. Η κατανάλωσή της έχει συσχετισθεί με ξαφνική αποβολή και χαμηλό βάρος γέννησης του νεογνού. Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη είναι ο καφές, η Coca-Cola και το τσάι.
Κάπνισμα: Έχει εξαιρετικά αρνητικές επιδράσεις στο έμβρυο (χαμηλό βάρος, πρόωρος τοκετός κ.ά.).
Τέλος, το ότι η έγκυος γυναίκα πρέπει να «τρώει για δύο» έχει αποδειχθεί ψευδής. Σημασία έχει η καλή ποιότητα της διατροφής και ο έλεγχος της αύξησης του βάρους, για να επιτευχθεί η επιθυμητή κατάσταση υγείας για τη μητέρα και το νεογνό και να εξασφαλιστεί ένας υγιής τοκετός.

* Η Χαρά Κουτρολού είναι κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος, πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών.