Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση.

Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές), του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο) (Farrington, 1993).

Τα παιδιά-θύματα (victims), βάσει διεθνών και ελληνικών ερευνητικών δεδομένων, εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδυναμία επίλυσης προβλημάτων. Συχνό φαινόμενο αποτελούν η χαμηλή σχολική επίδοση και οι απουσίες κατά τη φοίτηση. Τα παιδιά-θύματα γίνονται εύκολος στόχος γιατί διαφέρουν σε κάτι από τα υπόλοιπα παιδιά (ο τρόπος που μιλάνε, ο τρόπος που περπατάνε, το όνομά τους, το χρώμα τους, το ανάστημά τους, τα κιλά τους κ.ά.).

Τα παιδιά-θύτες (bullies) χαρακτηρίζονται από αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων, επιθετικότητα, μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου. Επιπλέον εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά μελλοντικής παραβατικής συμπεριφοράς.

Υπάρχουν κάποιες ενδεικτικές συμπεριφορές που μπορεί να κάνουν ένα γονιό να σκεφτεί ότι το παιδί του μπορεί να είναι θύμα εκφοβισμού:

- Το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο, παραπονιέται ότι είναι άρρωστο όταν πρόκειται να γίνει σχολική εκδρομή.

- Επιστρέφει στο σπίτι με μελανιές, χτυπήματα, «χάνει» το χαρτζιλίκι του.

- Έχει κακή διάθεση/μελαγχολία, απομονώνεται από παλιούς του φίλους, πέφτει η σχολική του επίδοση.

- Έχει αϋπνίες, αρχίζει να τραυλίζει, σταματά να τρώει.

- Το παιδί γίνεται ανεξήγητα επιθετικό στο σπίτι, παράλογο, προκαλεί φασαρίες, επιτίθεται σε άλλα παιδιά ή αδέλφια.

- Απειλεί με αυτοκτονία.

Αν λοιπόν ο γονιός αντιληφθεί ότι το παιδί του είναι θύμα εκφοβισμού, θα πρέπει:

- να συζητήσει μαζί του γι’ αυτό που συμβαίνει, να μάθει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη λεπτομέρεια τι είδους βία ασκείται στο παιδί.

- να παροτρύνει το παιδί να προσπαθεί να βρίσκεται σε ασφαλή μέρη, να μην είναι μόνο του, να είναι με ομάδα φίλων του ή κοντά στους καθηγητές.

- Τονίστε στο παιδί ότι δε φταίει αυτό, δεν έχει κάτι κακό. Τονώστε του την αυτοπεποίθηση και διδάξτε του να επαινεί τον εαυτό του.

- Επίσης θα πρέπει να ενισχύσει το παιδί στο να συμμετέχει σε ομάδες με κάποιο αντικείμενο ενδιαφέροντος, κάποιο σπορ, όπου θα του δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσει και άλλα παιδιά με παρόμοια ενδιαφέροντα, ώστε να μετριαστεί έτσι η απομόνωσή του και να ενισχυθεί η αυτοπεποίθησή του.

- Τέλος, θα πρέπει να ενημερώσει ο γονιός το σχολείο ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του παιδιού.

Τι να κάνουν οι γονείς του θύτη:

- Σταματήστε το παιδί αμέσως μόλις παρατηρήσετε επιθετική συμπεριφορά του προς άλλα παιδιά.

Εφαρμόστε σταθερά όρια και ποινές με συνέπεια. Οι ποινές ΔΕΝ περιλαμβάνουν σωματική τιμωρία.

- Συζητείστε μαζί του για το τι μπορεί να του συμβαίνει - μήπως το απασχολεί ή στεναχωρεί κάτι.

- Διδάξετε στο παιδί σας τεχνικές χαλάρωσης και τρόπους επίλυσης συγκρούσεων χωρίς βία: πώς να λένε «όχι» και πώς να ζητούν αυτό που θέλουν με ευγενικό τρόπο.

- Μη χτυπάτε τα παιδιά ως τιμωρία για την επιθετική τους συμπεριφορά. Τους διδάσκετε ακριβώς αυτό που θέλετε να σταματήσουν: τη βία. Προτιμήστε την αφαίρεση προνομίων ως τιμωρία.

- Επαινείτε και ενισχύετε το παιδί σας κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά.

- Προσπαθήστε να του δώσετε πρωτοβουλίες και ευθύνες, να το εντάξετε σε δημιουργικές δραστηριότητες, όπως εθελοντισμό.

Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να επιμορφωθούν ώστε να αναγνωρίζουν το φαινόμενο και να μπορούν να αναπτύξουν στη συνέχεια προγράμματα ή τεχνικές παρέμβασης για πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου. Σημαντική θεωρείται η δημιουργία ομάδων με στόχο την καλλιέργεια ομαδικού κλίματος και τη συνεργασία μέσα στην τάξη. Αν δεν μπορείτε να το αντιμετωπίσετε μόνος/-η, συζητήστε το με το σύλλογο Διδασκόντων, την προϊστάμενη αρχή της περιφέρειάς σας, και ζητήστε εγγράφως τη συνδρομή ειδικού.

Για περισσότερες πληροφορίες και βοήθεια:

- Υπηρεσίες Συμβουλευτικής για Γονείς και Παιδιά, τηλεφωνική γραμμή 116111. «Ευρωπαϊκή Γραμμή Στήριξης Παιδιών & Εφήβων τής ΕΨΥΠΕ», όπου μπορούν οι μαθητές να καλούν ανώνυμα για προβλήματα βίας στο σχολείο τους.

- Αντιστοίχως, λειτουργεί και η τηλεφωνική γραμμή 801 801 1177, «Γραμμή Σύνδεσμος», της ΕΨΥΠΕ, για θέματα Ψυχικής Υγείας Παιδιών & Εφήβων που αφορούν τους γονείς.

- Μέσω της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για τα Παιδιά SOS, τηλέφωνο 1056.