Το τικ είναι μια ξαφνική, ταχεία και επαναλαμβανόμενη, μη ρυθμική στερεότυπη κίνηση ή φώνηση (ήχοι ή λέξεις). Το άτομο βιώνει το τικ σαν κάτι που δεν μπορεί να αντισταθεί, αλλά παρ’ όλα αυτά μπορεί να το καταστείλει για κάποιο διάστημα. Το στρες μπορεί να επιδεινώσει τα τικ, ενώ δραστηριότητες που απορροφούν την προσοχή μπορούν να το εξασθενίσουν. Ο ύπνος συνήθως εξασθενίζει τα τικ.
Τα τικ μπορούν να διακριθούν σε απλά και σε σύνθετα. Απλά κινητικά τικ είναι το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, το τίναγμα του λαιμού, το σήκωμα των ώμων, οι γκριμάτσες, ο βήχας. Απλά φωνητικά τικ είναι το καθάρισμα του λαιμού, το γρύλισμα, το ρουθούνισμα, το γάβγισμα. Σύνθετα κινητικά τικ είναι κινήσεις καλλωπισμού, πηδήματα, αγγίγματα, χτυπήματα των ποδιών. Σύνθετα φωνητικά τικ είναι η επανάληψη λέξεων ή φράσεων, η κοπρολαλία (δηλ. η ακατάλληλη φρασεολογία), η ηχολαλία κ.λπ..
Όποια μορφή όμως και αν έχουν, τα τικ αποτελούν μορφές συμπεριφοράς οι οποίες προσελκύουν εύκολα την προσοχή των άλλων και συχνά προκαλούν αντιδράσεις οι οποίες κυμαίνονται από τον οίκτο μέχρι τον εκνευρισμό. Για το λόγο αυτό, ακόμα και ήπιες εκδηλώσεις τικ μπορεί να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στο άτομο, όσον αφορά την καθημερινή του ζωή και τις σχέσεις του με τους άλλους, με τις ανάλογες συνέπειες στην αυτοεκτίμηση και στη λειτουργικότητά του.
Ο μέσος όρος ηλικίας της έναρξης της διαταραχής είναι περίπου όταν το παιδί βρίσκεται στην ηλικία των επτά ετών. Η έναρξη της διαταραχής γενικά εμφανίζεται πριν από τα 14 χρόνια, αλλά μπορεί να συμβεί και πολύ πιο νωρίς, ακόμα και κατά το πρώτο έτος της ηλικίας του παιδιού, πιθανώς κατά τη χρονική διάρκεια του απογαλακτισμού. Τα τικ μπορεί να ελαττωθούν στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή. Ενδέχεται το σύμπτωμα να σταματήσει για μερικούς μήνες ή και χρόνια ακόμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να υποτροπιάσει και να επανεμφανισθεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπτώματα της διαταραχής εξαφανίζονται τελείως, συνήθως όταν το άτομο είναι στην πρώτη νεανική ηλικία.

Τι κάνουμε εάν το παιδί μας παρουσιάσει ένα τικ;
- Σταματούμε να ασχολούμαστε. Με τα τικ έχουμε κατά νου ότι όσο περισσότερο ασχολούμαστε με αυτό, τόσο επιδεινώνεται.
- Αποφεύγουμε καταστάσεις πίεσης και άγχους.
- Δίνουμε ευκαιρίες στο παιδί μας να ασχοληθεί με δραστηριότητες που το ευχαριστούν και το χαλαρώνουν (π.χ. κολύμπι, ποδήλατο, ένα άθλημα, βόλτα, ζωγραφική κ.λπ.).
- Μιλούμε στο στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον γι’ αυτό που συμβαίνει στο παιδί μας και ζητούμε να το αγνοήσουν.
- Όταν εκδηλώνεται το τικ, δε θυμώνουμε στο παιδί, δεν το τιμωρούμε, αλλά ούτε του υποσχόμαστε δώρα για να το σταματήσει. Να θυμόμαστε ότι, εάν το παιδί προσπαθήσει συνειδητά να ελέγξει το τικ για να μας ικανοποιήσει, τότε αυτό θα μετατραπεί σε μια βόμβα έτοιμη να εκραγεί.
- Τέλος, αποτεινόμαστε σε ειδικό ψυχικής υγείας για συμβουλευτική στήριξη, τόσο εμείς ως γονείς, όσο και τα παιδιά μας, έτσι ώστε να διαχειριστούμε την όλη κατάσταση που δημιουργείται, με τον πιο ανώδυνο τρόπο.

* Η Μαρία Βερβέρη είναι ψυχολόγος, απόφοιτος Α.Π.Θ., M.Sc. Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων University of Leiden, Netherlands.