Δεν είναι απλή ημέρα η 3η Σεπτέμβρη, ούτε σήμερα, ούτε και πριν την 3η Σεπτέμβρη του 1974 για τη χώρα. Η ημέρα αυτή, από τις πρώτες δεκαετίες ύπαρξης του ελληνικού κράτους, είναι συνυφασμένη με γεγονότα που έγραψαν ξεχωριστά κεφάλαια στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας και σαφέστατα άλλαξαν τον πολιτικό (και όχι μόνο) ρου της.

Πρώτη είναι η Επανάσταση της 3ης Σεπτέμβρη του 1843, όπου με ηγετική μορφή τον Μακρυγιάννη κερδήθηκε η παραχώρηση συντάγματος από τον Όθωνα και η σπουδαία αλλαγή της μετάβαση της Ελληνικής πολιτείας από την απόλυτη μοναρχία στην συνταγματική και μετά είναι μία άλλη αλλαγή. Πολύ πιο διάσημη φυσικά και όχι μόνο επειδή σηματοδοτήθηκε πιο πρόσφατα και δη στις μέρες που ζούμε ακόμα. Φυσικά μιλάμε για τη 3η Σεπτέμβρη του 1974, γενέθλια ημέρα του πιο αμφιλεγόμενου, πιο καθοριστικού και ταυτόχρονα και πιο μοιραίου, αλλά και για να είμαστε στο πνεύμα και της ημέρας και του πιο αγαπησιάρικου κόμματος που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα. Είναι η ημέρα, που όποια ιδεολογία ή κομματική προτίμηση έχει κανείς, αναγνωρίζει ότι σήμανε την έναρξη της… τελευταίας φοράς όπου μία ιδεολογία, ένα κόμμα (Κίνημα το έλεγε μέχρι τέλους ο ιδρυτής του ο Ανδρέας), εξασφάλιζε πίσω του μία τεράστια λαϊκή βάση που πίστευε με θρησκευτική ευλάβεια και ακολουθούσε με οπαδική λατρεία.

Το όνομα αυτού ΠΑ.ΣΟ.Κ, με τον όρο του Σοσιαλισμού να μπαίνει σε ταραγμένες εποχές, χωρίς φόβο και πάθος, στο πολιτικό λεξιλόγιο της μόλις ολίγων μηνών Δημοκρατίας. Η ιστορία και η διαδρομή του ΠΑ.ΣΟ.Κ που κυβέρνησε και στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν τη χώρα με κάποια διαλείμματα, είναι λίγο έως πολύ γνωστή για να καταγραφεί. Εκείνο ωστόσο που εξακολουθεί να απασχολεί τον ιστορικό του μέλλοντος, αλλά κατά πως φαίνεται πολύ περισσότερο τον πολιτικό του… παρόντος για να χύνεται ακόμα μελάνι για χάρη του, είναι μία τελική -αν είναι δυνατό- αποτίμηση του θετικού ή αρνητικού αντίκτυπού του στην κοινωνία και στην πολιτική ιστορία της χώρας.

Για πολύ κόσμο, το ΠΑ.ΣΟ.Κ, ακόμα κι αν δεν υπήρξε «Σοσιαλιστικό» όπως ευαγγελίστηκε, εντούτοις είναι ο πολιτικός φορέας που έφερε την προσδοκώμενη αλλά και υπεσχημένη «Αλλαγή». Η χώρα εξάλλου έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα, έχει διαμορφωθεί σε τεράστιο βαθμό από τις τομές, τις μεταρρυθμίσεις, τις καινοτόμες προτάσεις και τις πολιτικές που εμπνεύστηκε αυτό το κόμμα και εφήρμοσαν οι κυβερνήσεις του. Την ίδια ώρα, η συνταρακτική αλλαγή που πράγματι έγινε ειδικά τη δεκαετία του ‘80 και δεν μπορεί κανείς στα σοβαρά να την αμφισβητήσει, χάνει από τη λάμψη της από το γεγονός πως η αδήριτη ανάγκη της ελληνικής νοοτροπίας να φέρει τα πράγματα πάντα στα μέτρα της, σταδιακά ξεφτίλισε εκείνη την κυρίαρχη ιδεολογία που κουβαλούσε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Μετατρέποντάς την σε μεγάλο βαθμό σε θεσηθηρία, «μάσα» πιο λαϊκά, εκχωρώντας το δικαίωμα και στις κυβερνήσεις του να λειτουργούν αρκετές φορές με αυταρχική εξουσιαστική συμπεριφορά με μονόδρομο την κατάληξη ως τον αντιλαϊκό κρατισμό.

Γιατί όμως ένα κόμμα που ουσιαστικά σήμερα δεν υπάρχει από επιλογή των ιδίων επιγόνων του (!), εξακολουθεί να κατέχει τέτοια τεράστια σημασία στην πολιτική, αλλά και στην κοινωνία; Γιατί εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς για την πολιτική διαδρομή του οποιουδήποτε και κυρίως των αντιπάλων του; Γιατί εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως μία ιστορία που πρέπει με κάθε τρόπο να χρεωθεί και να ξεπλύνει όλες τις «αμαρτίες», όλων; Αλλά και γιατί ταυτόχρονα, εξακολουθεί να εμπνέει και να αρνείται να μπει οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας;

Πολύ απλά γιατί στην πραγματικότητα, η 3η του Σεπτέμβρη του 1974, ημέρα που μπήκε στην πολιτική ζωή της χώρας αυτό το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εξακολουθεί να αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ριζοσπαστικής, τέλεια εμπνευσμένης ως προς τον συγχρονισμό της με τις ανάγκες της κοινωνίας, αγνής και συνάμα γνήσιας έκφρασης, πολιτικής πρότασης για τη χώρα. Το πρόβλημα που προκαλεί το φάντασμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ που πλανάται ακόμα στην πολιτική ζωή της χώρας, έγκειται πολύ απλά στο γιατί μία αναγκαία αντίστοιχη «3η Σεπτέμβρη του ‘74», 44 χρόνια μετά, δεν ήρθε ποτέ. Κι αυτό γιατί κανένας πολιτικός σχηματισμός δεν τόλμησε να αποτινάξει τα βαρίδιά του, αλλά και να ρισκάρει τα μεγάλα πλεονεκτήματα του παρελθόντος του για να φέρει μία νέα πρόταση στα δημόσια πράγματα. Σκεφτείτε μόνο πως ο εάν ο Ανδρέας έπαιρνε το δαχτυλίδι της Ένωσης Κέντρου πριν μπει στο «Κινγκς Πάλλας», μπορεί να κυβερνούσε με τη… γερουσία των συντρόφων του πατέρα του από το… 1974, αλλά δεν το έκανε. Πολύ χειρότερα όμως, μία νέα «3η Σεπτέμβρη» που να δύναται να αλλάξει καθοριστικά τον πολιτικό ρου της χώρας, δεν έρχεται γιατί κανένας πολιτικός σχηματισμός δεν τολμά και να αποκηρύξει ό,τι μίζερο και ανήθικο, εδραιώθηκε και ξεσάλωσε στα χρόνια (κυρίως) του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Κοινώς όλοι θέλουν τη νέα «Αλλαγή», αλλά κανείς δεν θέλει να αλλάξει. Για αυτό και ο Ανδρέας θα εξακολουθεί να μισείται, να υβρίζεται, αλλά και να «ξεπατικώνεται» ξεδιάντροπα στο διηνεκές και ταυτόχρονα θα προκαλεί αυθόρμητη βαθιά νοσταλγία. Και ο ίδιος και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. του, που ακόμα κι αν συμφωνήσουμε όλοι ότι απέτυχε, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι η όποια «αποτυχία» του, ξεπέρασε τις όποιες επιτυχίες των άλλων…