Η γιαγιά Λαϊλά Σαλέχ ήθελε τόσο πολύ «πριν κλείσει τα μάτια της» να ξαναδεί τη Νισρίν και την Μπεριβάν, τις εγγονές που μεγάλωσε στα πόδια της, που δεν δίστασε ούτε λεπτό να ακολουθήσει την υπόλοιπη οικογένεια, όταν αυτή αποφάσισε να εγκαταλείψει τη βόρεια Συρία. Τι και αν είναι 110 ετών; Η λαχτάρα της να βρει τα δύο κορίτσια, τα οποία προ τριετίας είχαν διαφύγει από το φλεγόμενο Κομπάνι στην Ευρώπη και σήμερα ζουν έχοντας λάβει πολιτικό άσυλο στη Γερμανία, της έδωσε φτερά, λέει στην συνέντευξη που παραχώρησε στην «Καθημερινή» και το «Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων», φτάνοντας από τη Μυτιλήνη στην Αθήνα.

«Η διαδρομή, βέβαια, δεν ήταν εύκολη», διηγείται ο εγγονός της, Χαλίλ, σε διαμέρισμα του Solidarity Now στο κέντρο της Αθήνας. Η κουρδικής καταγωγής οικογένεια πήγε από το Κομπάνι μέχρι τα σύνορα με Τουρκία και από εκεί μέχρι τη Σμύρνη, απ’ όπου πέρασε με ένα φουσκωτό στη Λέσβο. «Η γιαγιά μας μπορεί να κάνει μερικά βήματα, αλλά δεν μπορεί να διασχίσει μεγάλες αποστάσεις», διευκρινίζει ο ίδιος. Η ομάδα των συνολικά επτά ατόμων, που αντιστοιχούν σε τέσσερις διαφορετικές γενιές, προσπαθούσε να εξασφαλίσει κάποιο όχημα, ώστε να περιορίζονται τα χιλιόμετρα που έκαναν πεζή. «Τότε, μαζί με τον πατέρα μου σηκώναμε στα χέρια τη γιαγιά Λαϊλά», λέει ο εγγονός της στη συνάδελφο της «Κ», Ιωάννα Φωτιάδη. «Εγώ πάλι είχα βάλει δύο μάρσιπους, έναν μπροστά και έναν πίσω, για να μεταφέρω τα δύο παιδιά», συμπληρώνει η νεαρή γυναίκα του, Σαουσάν, ενώ απασχολεί τα δύο δίδυμα αγοράκια, τον Αζάρ και τον Άρι, δισέγγονα της γιαγιάς Λαϊλά. Κάθε φορά που η υπεραιωνόβια έμοιαζε αποκαμωμένη, οι συγγενείς της υπενθύμιζαν τον λόγο του ταξιδιού και εκείνη έσφιγγε τα δόντια - ακόμα και όταν επιβιβάστηκε στη βάρκα, κάτι που στη μακρά ζωή της δεν είχε ξανακάνει...

Σε χωροχρονική σύγχυση

Η ιδέα να μείνει η γιαγιά Λαϊλά πίσω στο Κομπάνι φαίνεται ότι δεν πέρασε καν από το μυαλό των παιδιών της. «Το σπίτι μας είχε βομβαρδιστεί και αναγκαστήκαμε να νοικιάσουμε ένα άλλο, όπου οι συνθήκες διαβίωσής μας δεν ήταν καλές», απαντά ο Χαλίλ, «ακόμα και αν η γιαγιά ήταν αυτόνομη, δεν θα ήθελε να μείνει σε έναν τόπο χωρίς τα παιδιά της», συμπληρώνει. Εξάλλου, η οικογένεια είχε θρηνήσει απώλειες στους κόλπους της λόγω των εκτεταμένων εχθροπραξιών και το Κομπάνι έχει πάψει να είναι ο τόπος που όλοι τους θυμούνταν. «Στη Συρία, άλλωστε, ο μικρότερος γιος αναλαμβάνει πάντοτε τη μητέρα του όταν αυτή γερνάει», διευκρινίζει ο γιος της, Αχμάντ, που όμως ως καρδιοπαθής δεν μπορεί να την «κουβαλάει» μόνος του. «Πιστή» συμπαραστάτρια δίπλα του, η σύζυγός του, Αλί, που έχει υπό την προστασία την πεθερά της τα τελευταία 33 χρόνια... «Κοιμάμαι πάντοτε ελαφρά, γιατί με ξυπνάει πολλές φορές στη διάρκεια της νύχτας», λέει η 58χρονη νύφη της. «Εκτός από καταρράκτη στα μάτια τον οποίο χειρουργήσαμε, είναι υγιής και δεν λαμβάνει καμία φαρμακευτική αγωγή», τονίζουν. Όπως, βέβαια, ήταν αναμενόμενο, «βρίσκεται τώρα σε μια χωροχρονική σύγχυση λόγω του περάσματος από τόσα διαφορετικά μέρη».

 
Η γιαγιά Λαϊλά στο διαμέρισμα του προγράμματος Στέγασης και Φιλοξενίας του Solidarity Now, περιστοιχιζόμενη από παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα

Γεννημένη το 1907!

Γεννημένη τον Δεκέμβριο του 1907 η γιαγιά Λαϊλά έκανε τα 110ά γενέθλιά της στη Μυτιλήνη, σε διαμέρισμα της «Ηλιακτίδας». Η ηλικία της μπορεί να εγείρει τον θαυμασμό των ξένων, όμως οι οικείοι της δεν εκπλήσσονται και τόσο. «Ο παππούς μας, ο σύζυγος της γιαγιάς Λαϊλά, πέθανε στα 115», λένε, «αυτό συνέβη το 1987, έκτοτε η γιαγιά είναι χήρα και ζει μαζί μας». Η Λαϊλά παντρεύτηκε μικρή, γέννησε επτά παιδιά αλλά επέζησαν πέντε. Μοίραζε την ημέρα της μεταξύ του χωραφιού με τα σιτηρά και του σπιτιού. «Ζαλωνόταν το πιο μικρό κάθε φορά από τα παιδιά στην πλάτη και ξεκινούσε νωρίς το πρωί τις δουλειές», περιγράφει ο γιος της. Της άρεσε πολύ να μαγειρεύει, αλλά και... να τρώει. «Αν είχε λιγούρα, θα τσιμπούσε από το τσουκάλι προτού ετοιμαστεί το φαγητό», λένε τα παιδιά της, «την ίδια όρεξη έχει ακόμα και σήμερα, κάτι που θεωρούμε ένδειξη καλής υγείας». Συχνά αναπολεί το Κομπάνι εκείνης της εποχής - χωρίς αυτοκίνητα και χωρίς βιομηχανική ανάπτυξη. «Είχαν κατσίκες, από τις οποίες έπαιρναν το γάλα που έπιναν και έφτιαχναν βούτυρο, το περίφημο αραβικό βούτυρο, που σήμερα είναι δυσεύρετο», εξηγεί ο Χαλίλ, «έτρωγε μεγάλες ποσότητες βούτυρο με ψωμί, κάτι που ίσως συνέβαλε στη μακροζωία της». Πάντως και για τα δεδομένα της γενέθλιας πόλης της, η ηλικία της θεωρείται ρεκόρ...

Κολόνα της οικογένειας

Μπορεί τα χρόνια και οι κακουχίες να έχουν αφήσει τα σημάδια τους στην υπερήλικη Λαϊλά, αλλά εξακολουθεί να είναι η κολόνα της οικογένειας. Όσο μιλάμε με τους δικούς της, ανασκουμπώνεται για να στέκεται ευπρεπώς μπροστά στους ξένους, ρωτάει τα παιδιά της αν έχουν τρατάρει τους καλεσμένους κάτι. «Ο Θεός ξέρει καλύτερα από εμάς», αποφαίνεται μία από τις λίγες φορές που παίρνει τον λόγο στην ομήγυρη. Μεγαλύτερη αδυναμία η Λαϊλά είχε στους γιους της και κυρίως στον βενιαμίν, κάτι που διακρίνεται διά γυμνού οφθαλμού. Στα τέλη του 2017 ήρθε η στιγμή να ανταμείψουν τη μαμά, γιαγιά και προγιαγιά Λαϊλά για την αγάπη που τόσο άδολα είχε προσφέρει έως τότε σε όλους. Έτσι, όλοι μαζί επιφορτίστηκαν το μεγαλειώδες ταξίδι της Λαϊλά στην Ευρώπη - μετά φόβου Θεού και ανθρώπων.

Στη Λέσβο

Η οικογένεια έφτασε στις 7 Νοεμβρίου στη Λέσβο, όπου έμεινε τέσσερις ημέρες στη Μόρια. Οι αρμόδιοι έκριναν ότι πληρούσαν τα κριτήρια ευαλωτότητας -εν μέρει και λόγω της Λαϊλά- και μεταφέρθηκαν σε διαμέρισμα στη Μυτιλήνη. Έπειτα, η οικογένεια έγινε δεκτή στο Πρόγραμμα Στέγασης και Φιλοξενίας του Solidarity Now, που υλοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και χρηματοδοτείται από την Υπηρεσία Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της Ε.Ε. Τις τελευταίες τρεις εβδομάδες η οικογένεια της Λαϊλά ζει στην Αθήνα και εξοικειώνεται σιγά σιγά με τη γειτονιά της. Όλα τα μέλη της οικογένειας -συμπεριλαμβανομένης και της γιαγιάς- έχουν λάβει ημερομηνία ακρόασης από την Υπηρεσία Ασύλου το 2019...