Η αργή διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου σε δεύτερο βαθμό είναι αυτή που προκαλεί τον εγκλωβισμό προσφύγων και μεταναστών στα νησιά και ιδιαίτερα στη Λέσβο, όπου έχουν κατατεθεί από την εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας 8.154 αιτήματα ασύλου, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παρά τη μείωση των μεταναστευτικών ροών στα νησιά σε ποσοστό έως και 97% μετά την εφαρμογή της συμφωνίας, χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν εγκλωβισμένοι σε δύσκολες συνθήκες στα hot-spots σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο. Ο μέσος όρος αναμονής για όσους υποβάλλουν προσφυγή για την εξέταση του αιτήματος ασύλου τους σε δεύτερο βαθμό (τακτική στην οποία καταφεύγουν οι περισσότεροι μετά την πρώτη απορριπτική απόφαση), ξεπερνάει και τους έξι μήνες.

Από τις 20 Μαρτίου 2016 έως και τις 4 Απριλίου 2017 έφτασαν στα ελληνικά νησιά 30.565 μετανάστες (στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής), ενώ το ίδιο χρονικό διάστημα μόλις 944 άτομα επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία (στο πλαίσιο της συμφωνίας). Παράλληλα, 7.220 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο έχουν μεταφερθεί από τα νησιά στην ενδοχώρα (στο ίδιο χρονικό διάστημα), είτε γιατί εγκρίθηκε το αίτημα ασύλου που είχαν καταθέσει, είτε γιατί αποφασίστηκε ότι έπρεπε να μεταφερθούν λόγω ευαλωτότητας (ασυνόδευτοι ανήλικοι, οικογένειες).

Το 90% σε δεύτερο βαθμό

Το 90% όσων βρίσκονται πλέον στα νησιά, παρά το γεγονός ότι προέρχονται από χώρες που έχουν χαμηλό ποσοστό προσφυγικού προφίλ (κάτω του 50%), όταν απορριφθεί το αίτημα ασύλου που έχουν υποβάλει, καταθέτει προσφυγή. Ωστόσο, η διαδικασία εξέτασης των προσφυγών σε δεύτερο βαθμό, παραμένει εξαιρετικά αργή, οπότε πρακτικά εγκλωβίζονται στο νησί. Χαρακτηριστικά, από τις 2.580 προσφυγές σε δεύτερο βαθμό που έχουν κατατεθεί από μετανάστες που παραμένουν στα νησιά στη διάρκεια του ενός χρόνου εφαρμογής της Συμφωνίας, έχουν εκδοθεί μόνο 1.300 αποφάσεις. Από αυτές, λιγότερες από 100 είναι θετικές, δηλαδή κρίνουν ότι ο αιτών δικαιούται άσυλο στην Ελλάδα. Ακόμη 1.100 αποφάσεις σε δεύτερο βαθμό, έχουν εκδοθεί για τους μετανάστες που βρίσκονται στην ενδοχώρα, ενώ συνολικά 6.200 μετανάστες έχουν προσφύγει σε δεύτερο βαθμό μετά την απόρριψη του αιτήματός τους από την Υπηρεσία Ασύλου.

«Από 12 σε 20»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ζητήσει επανειλημμένως από την Ελλάδα να αυξήσει τον αριθμό των δευτεροβάθμιων επιτροπών προσφυγών από 12 (έως τον Ιανουάριο του 2017 οι επιτροπές προσφυγών ήταν μόλις 5) που είναι σήμερα, σε 20. Παράλληλα επιμένει και χρηματοδοτεί τη δημιουργία επαρκών θέσεων κράτησης στα νησιά ώστε να κρατούνται όσοι είτε δεν αιτούνται ασύλου, είτε κρίνονται ύποπτοι φυγής. «Οι ίδιες οι ελληνικές αρχές έχουν ενημερώσει την Επιτροπή για την ύπαρξη ενός αριθμού μεταναστών και αιτούντων άσυλο, οι οποίοι είτε δεν εμφανίζονται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξέτασης του αιτήματος που έχουν υποβάλει, είτε δεν μπορούν να εντοπιστούν ώστε να επιστραφούν στην Τουρκία», επισημαίνουν χαρακτηριστικά πηγές της Ε.Ε. εξηγώντας την αναγκαιότητα της δημιουργίας κέντρων κράτησης στα νησιά.

Οι ροές

Σύμφωνα με τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Βορείου Αιγαίου, συνολικά στα νησιά σε καταυλισμούς και άλλες δομές σήμερα, βρίσκονται 8.534 άτομα. Από αυτά 3.238 στη Λέσβο, 3.561 στη Χίο και 1.735 στη Σάμο.

Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τουρκικής Ακτοφυλακής, όπως αυτά δημοσιοποιούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα της, η απέναντι πλευρά μέχρι και τις 12 Απριλίου στο βόρειο Αιγαίο, έχει προβεί σε 10 αποτροπές μετακίνησης προσφύγων και μεταναστών και στη σύλληψη συνολικά 482 προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε καταυλισμούς στο εσωτερικό της χώρας. Το ίδιο διάστημα στα νησιά του βορείου Αιγαίου έχουν περάσει 300 άτομα: 126 στη Λέσβο, 91 στη Χίο και 83 στη Σάμο.