Στο άρθρο του κ. Στρατή Μισγίρη στην εφημερίδα «Εμπρός» στις 13/9/2018 για την εργασία της κ. Κωνσταντίνας Βάκκα-Κυριαζή, «Η τέχνη της πυρογραφίας στο Πλωμάρι», που δημοσιεύθηκε στα «Αιολικά Χρονικά», (τόμος ΙΗ΄, 2016-1017), γίνεται αναφορά στο πρόσωπο του πατέρα μου Βρασίδα Λαγουμίδη και ευχαριστώ γι’ αυτό τόσο τον ίδιο όσο και την ερευνήτρια κ. Βάκκα-Κυριαζή.

Σ’ ένα διήγημά της η Έλεν Κέλερ, αυτή η κωφάλαλη και τυφλή συγγραφέας που έμαθε να επικοινωνεί και να γράφει μέσω της αφής των δακτύλων της, χάριν της ειδικής δασκάλας κ. Αν Σάλιβαν, και με τίτλο «Αν μπορούσα να δω για τρεις μόνο μέρες» -Three days to see,- γράφει τί θα μπορούσε να δει και να ακούσει στις τρεις αυτές μέρες, πόσες εικόνες, και πόσους ήχους, που σ’ εμάς τους διαθέτοντες και όραση και ακοή περνούν όλα απαρατήρητα σαν γεγονότα άνευ σημασίας υπάρχουν όμως και ορισμένοι, δυστυχώς ελάχιστοι, που οτιδήποτε πέσει στην αντίληψή τους, πριν το παραμερίσουν το ψάχνουν επισταμένα.

Παραδείγματος χάριν όταν εμείς περπατώντας σ’ ένα χωράφι δούμε μια πέτρα που διαφέρει λίγο από τις άλλες ασφαλώς λίγη σημασία θα της δώσουμε, εν αντιθέσει με τον κ. Μάκη Αξιώτη που θα τη βουτήξει και σαν λαγωνικό θα αλωνίσει όλη τη γύρω περιοχή θα ψάξει κάθε τοίχο γύρω της, προσπαθώντας να κάνει την πέτρα να του διηγηθεί την ιστορία της.

Τέτοιου είδους ερευνητές αλλά σ’ άλλον τομέα είναι και το ζεύγος Αριστείδη Κυριαζή και Κωνσταντίνας Βάκκα-Κυριαζή. Η γνωριμία μας άρχισε όταν ψάχνοντας σε μια αποθήκη ανακάλυψα ένα αυτοκρατορικό οθωμανικό βεράτιο για άδεια εμπορίου στον προ-προπάππο μου το μόνο που έλειπε ήταν η ημερομηνία, μιας και τα ποντίκια φρόντισαν να την εξαφανίσουν. Μου σύστησαν τον Άρη σαν πιο ειδικό και έτσι έγινε αφορμή μιας ωραίας σχέσης. Ήρθαν σπίτι και βλέποντάς το, στολισμένο με πυρογραφίες, η Ντίνα άρχισε να ρωτά για ό,τι είχε σχέση με την πυρογραφία, να ανοίγει το κουτί του πυρογράφου και από τη φίρμα που ήταν γραμμένη στο εσωτερικό του να φθάνει μέχρι την Κωνσταντινούπολη και στα ανάκτορα του Γιλδίζ.

Από την άλλη ο αγαπητός Άρης άρχισε να ερευνά ένα χαρτοκιβώτιο γεμάτο χαρτονάκια από τσιγάρα τα οποία ο πατέρας μου χρησιμοποιούσε για σημειωματάρια και μεταξύ αυτών υπήρχαν και δύο μικρά βιβλιαράκια που περιείχαν σε πυκνή γραφή με μολύβι το ημερολόγιο που κρατούσε ο πατέρας μου όταν υπηρετούσε στο Μακεδονικό μέτωπο· αφού έβγαλε τα μάτια του ο Άρης κατόρθωσε να τα αποδελτιώσει και έτσι να διαβάσουμε τις παράλληλες διηγήσεις με τον Στράτη Μυριβήλη που ήταν συμπολεμιστές αλλά και φίλοι. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση στον αναγνώστη του ημερολογίου είναι η φιλοσοφική ενατένιση που φθάνει στα όρια της απάθειας, όπως περιγράφει τη ζωή του στο μέτωπο. Όλα όσα του συμβαίνουν τα αντιμετωπίζει σαν φυσικά επακόλουθα της στρατιωτικής ζωής χωρίς γκρίνιες και μεμψιμοιρίες και χωρίς περαιτέρω σχολιασμό αν για μια ολοήμερη πορεία είναι εφοδιασμένος μόνο με λίγο ψωμοτύρι, αν στο τέλος μιας εξαντλητικής πορείας δεν βρίσκουν φαγητό και βολεύονται με ένα κουτί παστό από σκουριασμένες σαρδέλες που ανακάλυψε κάποιος συστρατιώτης του και τις μοιράστηκαν, αν το βράδυ σε μια τρώγλη που βρήκαν για ύπνο χοροπηδούν επάνω τους τεράστιοι αρουραίοι, απλά τα αναφέρει, και συνεχίζει να περιγράφει την πορεία με ωραίες εικόνες που βλέπει κατά τη διάρκειά της.

Είχαμε την εντύπωση ότι οι πυρογραφίες καθώς και το αρχειακό υλικό του πατέρα μου ήταν οικογενειακά κειμήλια που μάλλον είχαν ενδιαφέρον μόνο για την οικογένειά μας, άλλα το ερευνητικό ζεύγος έκρινε ότι άξιζε τον κόπο να δημοσιευθούν και να γίνουν γνωστά σε ευρύτερο κοινό. Αλλά ας προχωρήσω. Μια έκφανση των καλλιτεχνών σήμερα είναι να δημιουργούν έργα παίρνοντας υλικά από τα σκουπίδια, ζωγραφικοί πίνακες από κουρέλια και κομμάτια από χαρτί, ακόμα και γλυπτά από παλιοσίδερα και γρανάζια μηχανών. Πρωτοπόρος αυτής της τέχνης πρέπει να ήταν και ο πατέρας μου, γιατί τί Άλλο θα μπορούσε να είναι όταν όλα τα έργα του ήταν από άχρηστα υλικά· πήγαινε στην παραλία και μάζευε κόκαλα ζώων που ξέβραζε το κύμα και από αυτά έκανε βαζάκια μινιατούρες ή κομματιάζοντάς τα, έκανε μανικετόκουμπα ή κονκάρδες, όλα βέβαια ζωγραφισμένα με πυρογραφία.

Περίφημες ήταν οι κοκάλινες καρφίτσες με θέμα το τσαρούχι, σύμβολο της εποποιίας του σαράντα, που έκανε και δώριζε, για να τις φορούν οι κυρίες την εποχή του αλβανικού πολέμου. Αλλά και οι ταπεινές νεροκολοκύθες που εκείνη την εποχή χρησίμευαν για να πιάνουν νερό από το καζάνι στην μπουγάδα ή για σωσίβια στις πρώτες μας προσπάθειες για να μάθουμε κολύμπι, στα χέρια εκείνου μεταμορφωνόταν σε περίτεχνα βαζάκια, φοντανιέρες, ή μαζί με το περιφρονημένο καλάμι και άλλα υλικά τα μετέτρεπε σε ρουστίκ πολύφωτα.

Πέρα από τις χειροτεχνίες τον ενδιέφερε και η λαογραφία· πλησίαζε τους ηλικιωμένους και τους ζητούσε να θυμηθούν παλιές λέξεις, στίχους από παλιά λαϊκά τραγούδια, δίστιχα, αινίγματα (νιώσματα) και κατέγραφε ό,τι είχε σχέση με την Πλωμαρίτικη ντοπιολαλιά· δυστυχώς δεν τα κωδικοποίησε ποτέ και έμειναν φυλαγμένα σ’ ένα κουτί γεμάτο από πυκνογραμμένα χαρτάκια που είχαν μέσα τα κουτιά των τσιγάρων· ορισμένα από αυτά μόνο δάνεισε στον μακαρίτη φίλο του Γιώργο Γιαννουλέλη που έγραφε το λεξικό των Πλωμαρίτικων λέξεων όπως το αναφέρει ο Γιαννουλέλης στο βιβλίο του.

Άνθρωπος ακομπλεξάριστος με πίστη στον εαυτό του και στην προσωπικότητά του, που δεν δίστασε, άνθρωπος εστέτ, με προσεγμένο πάντα ντύσιμο και με το μόνιμο γαρίφαλο στη μπουτονιέρα, σήμα κατατεθέν του Βρασίδα, να βάλει τη στολή του αγωγιάτη με κιλότα και αρβύλες για να ασχοληθεί εκείνος και η μητέρα μου με τη συλλογή των ελιών σε εποχές ισχνών αγελάδων, και να ορθοποδήσει διατηρώντας την περιουσία ακέραια όταν άλλοι Πλωμαρίτες έπιναν το καφέ τους στη Λέσχη και πουλούσαν τα κτήματα τους για να τα βγάλουν πέρα, αλλά και η συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους διακρίνεται από απέραντο σεβασμό στην προσωπικότητα του Άλλου ανεξάρτητα της κοινωνικής τους θέσης, όλοι ήταν ευπρόσδεχτοι στο σπίτι και αφέντες και εργάτες. Ποτέ δεν τον άκουσα να μιλά προσβλητικά ή απαξιωτικά στο προσωπικό που δούλευε στο σπίτι, ποτέ δεν μου είπε ότι εγώ είμαι ανώτερος από αυτούς ή οι δουλειές που αυτοί έκαναν δεν ήταν για μένα. Τα αναφέρω όλα αυτά σαν αντιδιαστολή στη σημερινή κοινωνία που τη διατρέχει οριζοντίως και καθέτως ο εγωισμός, η οίηση, η πνευματική οκνηρία και ο οχαδερφισμός.

Θα τελειώσω… την αγιογραφία με μερικούς στίχους του φίλου του από την εποχή που ζούσε στη Μυτιλήνη, Ασημάκη Βεϊνόγλου, που αφιερώνει στον πατέρα μου σε ένα γράμμα που του έστειλε στις 23/10/1954.

*

Ωραία παλιά μου γνωριμία

Σαν την ωραία μέρα

Γιομάτη πούνε ομορφιές,

Απ' άκρη σ' άκρη πέρα

Ήλιος σ' αυτή αχτινοβολά

η ανωτερότητά σου

Βρασίδα φίλε ευγενικέ

Καθρέφτης η καρδιά σου.

*

Εικόνα 1. Ο Βρασίδας Λαγουμίδης σε καδράκι πυρογραφίας

Πλωμάρι 24/10/2018

Γιώργος Βρασίδα Λαγουμίδης