Σήμερα παρουσιάζουμε μία επιγραφή του 3ου αι. μ.Χ., που βρίσκεται στο προαύλιο του Δημοτικού σχολείου της Πλαγιάς, χωριό ανατολικά του Πλωμαρίου. Παρεμπιπτόντως, η κεντρική είσοδος του σχολείου που μπορεί να δει κανείς στην φωτογραφία που ακολουθεί (σημ.: οι φωτογραφίες είναι για μια ακόμη φορά ευγενική χορηγία του Ασημάκη Παυλέλλη) εντυπωσιάζει όχι μόνο γιατί έχει κατασκευαστεί κατά το πρότυπο αρχαίων δημόσιων κτιρίων π.χ. το αέτωμα, οι μετόπες, οι κίονες στην είσοδο, αλλά και γιατί ακόμα και τα χρώματα θυμίζουν τα φυσικά χρώματα των αρχαίων κτιρίων (βλ. π.χ. τον Παρθενώνα στην Ακρόπολη των Αθηνών)!

Φωτ. 1. Το Δημοτικό σχολείο στην Πλαγιά, χωριό ανατολικά του Πλωμαρίου

Σύμφωνα με τον Μάκη Αξιώτη, Περπατώντας τη Λέσβο, Β´, Μυτιλήνη 1992, σελ. 670, η επιγραφή «ήταν πρώτα εντοιχισμένη στον ναό της Υπαπαντής του Χριστού στο χωριό». Δεν γνωρίζουμε γιατί αποτοιχίστηκε και μεταφέρθηκε στο σχολείο, αλλά το βέβαιο είναι ότι ο κατάλληλος χώρος φύλαξης κινητών μνημείων δεν είναι το προαύλιο ενός σχολείου ή ναού, αλλά το Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής. Οι φωτ. 2 και 3 της επιγραφής που ακολουθούν αποδεικνύουν και την υποβάθμιση του μνημείου και την φθορά των γραμμάτων από την έκθεσή του στον καιρό.

Φωτ. 2. Η αναθηματική επιγραφή του 3ου αι. μ.Χ. σε μια γωνιά της αυλής του σχολείου

Φωτ. 3. Η ενεπίγραφη επιφάνεια με φανερή την φθορά των γραμμάτων (IG XII 2, 476).

Το κείμενο της επιγραφής αντέγραψα από την επίσημη έκδοσή του στο Inscriptiones Lesbi, XII 2, 476, Berolini 1889 και είναι το εξής:

Ζηνὸς καὶ Μαίας ἐρικύδεος ἀγλαὸν Ἑρμῆ

εὐκάρπου στῆσεν [τῆ]σ[δ]ε ἐπὶ φυταλίης

Βάκχων Ζωοῦς υἱός, ὅ[πω]ς ἀσινῆ διὰ παντὸς

ἄμπελος ὡραῖον καρπὸν ἒχη βοτρύων.

Ἀλλ’, ἵλαος, ἄναξ, Ζωοῦς γένος εὔφρονι θυμῷ

σῷζε διδοὺς αὐτοῖς ἄφθονον ὄλβον ἀεί.

Ἀρίστα, Ζώη Βακχωνείω μάτηρ,

Ἀφροδίτα, Ἀθήνα Ἰδήνα ‘Υπακόω.

Απόδοση στην νέα ελληνική:

(Το άγαλμα του γιου) του Διός και της ένδοξης Μαίας, το άγαλμα του λαμπρού Ερμή, σ’ αυτόν εδώ τον εύκαρπο αμπελώνα, ίδρυσε ο Βάκχων, γιος του Ζώη, για να έχει για πάντα το αμπέλι του καλό σταφύλι και ώριμο.

Αλλά και συ, άρχοντα (Eρμή), που είσαι ευμενής, πρόθυμα προστάτευε το γένος του Ζώη και δίνε πάντα σ’ αυτούς άφθονη ευτυχία.

Η Αρίστα, μητέρα του Ζώη, γιού του Βάκχωνα, ανέθεσε στην Αφροδίτη και την Αθηνά Ιδίνα (;) που εισακούει.

Πρόκειται για επίγραμμα, έμμετρη δηλαδή επιγραφή, με αρχαιοπείς, ομηρικές λέξεις κατά το πρότυπο των πρώτων επιγραμμάτων. Σύμφωνα με το κείμενο, ο Βάκχων και η γυναίκα του Αρίστα αναθέτουν ξεχωριστά, ο πρώτος στον Ερμή ιδρύοντας το άγαλμα του θεού στον αμπελώνα του, παρακαλώντας τον να του δίνει πάντα καλούς καρπούς και η δεύτερη στην Αφροδίτη και την Αθηνά προς επίκλησιν οικογενειακής ευτυχίας. Επειδή το επίθετο της Αθηνάς «Ιδίνα» δεν αναφέρεται σε άλλον τόπο, εικάζουμε ή ότι δεν είναι ορθή η ανάγνωση ή ότι αναφέρεται σε τοπωνύμιο της περιοχής, άγνωστο σε μας, όπου και λατρευόταν η Αθηνά.

Στο άνω μέρος του βάθρου σώζονται τα ίχνη των αναθέσεων αντίστοιχα, των πελμάτων του αγάλματος και της ανάθεσης της Αρίστας, που πιθανόν να ήταν τρίπους (φωτ. 4). Τέλος, τα ονόματα Βάκχων, Ζώης και Αρίστα είναι γνωστά και από άλλες επιγραφές της Λέσβου και των νησιών.

Φωτ. 4. Τα ίχνη των αναθέσεων στο άνω μέρος του βάθρου. 3ος αι. μ.Χ. Πλαγιά.