Το άγαλμα της Σαπφούς αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα εμβλήματα της πόλης, κοσμώντας την ομώνυμη πλατεία της Μυτιλήνης. Η μορφή της Σαπφούς, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Αθανάσιο Λημναίο, συντροφεύει χιλιάδες κατοίκους και επισκέπτες, που είτε χαλαρώνουν σε κάποια από τις παρακείμενες καφετέριες, είτε διέρχονται απλά ως περαστικοί. 

Πρόσφατα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, φωτογραφίες από τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος, τα οποία πραγματοποιήθηκαν στις 21 Μαρτίου 1965 από το διευθυντή των υπηρεσιών του Δήμου, Νίκο Δαμδούμη (εκ των πρωταγωνιστών της φιλοτέχνησης του αγάλματος) και την Αγγλίδα ποιήτρια Rose Macaulay, δωρήτρια του αγάλματος.

Παρόντες ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Θανάσης Παρασκευαΐδης (και με την ιδιότητα του γραμματέα της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών) ο οποίος αντικαθιστούσε τον απόντα δήμαρχο Μυτιλήνης, Απόστολο Αποστόλου, και ήταν ομιλητής στην εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων του αγάλματος, ο Λέσβιος τότε υφυπουργός Γεωργίας, Νικόλαος Μαλλιάκας, ο τότε Μητροπολίτης Μυτιλήνης, Ιάκωβος Κλεομβρότου, αλλά και πολύς κόσμος που συνέρευσε στην καινούργια πλατεία. Καινούργια γιατί μόλις τότε είχε δημιουργηθεί στη θέση του κατεδαφισθέντος τελωνείου.

Εξ ου και επί πολλά χρόνια η σημερινή πλατεία Σαπφούς λεγόταν πλατεία τελωνείου.

Ας σημειωθεί επίσης ότι η σημερινή θέση του αγάλματος δεν έχει να κάνει τίποτα σε σχέση με τη θέση που αρχικά είχε τοποθετηθεί. Το άγαλμα κατά τα αποκαλυπτήρια του και επί πολλά χρόνια, βρισκόταν στη μέση της πλατείας (επί της σημερινής πλατείας, περίπου μπροστά από τη σημερινή καφετέρια «Ναυάγιο»).

Μαρτυρίες

Το «View» προσπάθησε να συγκεντρώσει στοιχεία και μαρτυρίες για τη συγκεκριμένη τελετή που είχε συγκεντρώσει το ενδιαφέρον μεγάλου μέρους της πόλης, όπως διακρίνεται και από τις φωτογραφίες. Δυστυχώς σε όσους αρκετά μεγάλους σε ηλικία απευθυνθήκαμε, δεν μπόρεσαν να ανασύρουν από τη μνήμη τους τα γεγονότα και την ατμόσφαιρα εκείνης της ημέρας.

Οι φωτογραφίες του δικού μας (εργαζόμενος στο «Εμπρός») Χρήστου Παρασκευαΐδη, γιου του προαναφερθέντος Θανάση Παρασκευαΐδη, αποτελούν ένα από τα ελάχιστα ντοκουμέντα για το γεγονός των αποκαλυπτηρίων του αγάλματος.

Το άγαλμα χαρακτηρίζεται από μια ανακολουθία, όπως διαπιστώνει ο εκπαιδευτικός Παναγιώτης Παρασκευαΐδης. Τα μαλλιά της μεγάλης Λέσβιας ποιήτριας ανεμίζουν υποδηλώνοντας την ύπαρξη αέρα, ενώ ο χιτώνας της παραμένει ασάλευτος. Σύμφωνα με τον ίδιον, η αντίφαση αυτή του γλύπτη επιλέχθηκε προκειμένου να στηριχθεί η άρπα στο άγαλμα.

Το μαρμάρινο άγαλμα της Σαπφούς δωρήθηκε από την Αγγλίδα ποιήτρια Rose Macaulay -απόγονος του Άγγλου ιστορικού και πολιτικού Τόμας Μακώλευ- με χρήματα που συγκέντρωσε από θαυμαστές της Λυρικής Μούσας στο εξωτερικό, και είναι έργο του γλύπτη Αθανάσιου Λημναίου.

Στο βάθρο είναι χαραγμένη η επιγραφή: «ΨΑΠΦΑ - ΔΕΥΤΕ ΝΥΝ ΑΒΡΑΙ ΧΑΡΙΤΕΣ ΚΑΛΛΙΚΟΜΟΙ ΤΕ ΜΟΥΣΑΙ» που σημαίνει «Ελάτε τώρα ευγενικές χάριτες και ομορφομαλλούσες Μούσες».

Ο στίχος αυτός της Σαπφούς ήταν επιθυμία της δωρήτριας να γραφτεί στη βάση του αγάλματος.

Ο αείμνηστος καθηγητής της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αριστόξενος Σκιαδάς γράφει: «Είναι ίσως περίεργο, αλλά πραγματικό γεγονός: ο,τιδήποτε αφορά τη μεγάλη ποιήτρια, τη Σαπφώ, αποτελεί φιλολογικό πρόβλημα. Όλα είναι ασαφή, περίπλοκα, αντιφατικά ή παρερμηνευμένα. Το όνομά της (η ίδια χρησιμοποιεί τον τύπο “Ψαπφώ” ή “Ψάπφα”) δημιουργεί ετυμολογικές δυσκολίες, ο χρόνος της ζωής της αβέβαιος».

Ο γλύπτης Αθανάσιος Λημναίος, δημιουργός του αγάλματος

Γεννημένος στη Μυτιλήνη, αλλά με απώτερη καταγωγή από τη Λήμνο, όπως φανερώνει και το επώνυμό του, ο γλύπτης Αθανάσιος Λημναίος υπήρξε μαθητής του σημαντικού δασκάλου της νεοελληνικής γλυπτικής Κώστα Δημητριάδη και σύγχρονος των σπουδαίων γλυπτών Χρήστου Καπράλου, Λάζαρου Λαμέρα, Κλέαρχου Λουκόπουλου. Φιλοτέχνησε προτομές, ανδριάντες, ηρώα, ελεύθερες συνθέσεις, μετάλλια, στο κλίμα του ακαδημαϊκού ρεαλισμού, εκδηλώνοντας ορισμένες διστακτικές αποκλίσεις προς την αφαίρεση.

Με σπουδές στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, παρακολούθησε ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, μαθήματα στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού, όπου ειδικεύτηκε στην τέχνη του μεταλλίου. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, υπηρέτησε στο αλβανικό μέτωπο κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, από τον οποίο και εμπνεύστηκε θέματα για γλυπτά του. Άσκησε τη λεγόμενη «εφαρμοσμένη γλυπτική», εκείνη των παραγγελιών, χωρίς όμως να προβεί σε οποιεσδήποτε άλλες παραχωρήσεις.

Συμμετείχε και τιμήθηκε σε πανελλήνιες εκθέσεις. Δραστηριοποιήθηκε ακόμα συνδικαλιστικά στο Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, του οποίου διατέλεσε και αντιπρόεδρος. Λάτρης της φύσης και των εκδρομών, άνθρωπος σεμνός, ικανός και στον γραπτό λόγο (ασχολήθηκε με τη συγγραφή διηγημάτων, ποιημάτων και παραμυθιών), εντάσσεται στη χορεία των Ελλήνων εικαστικών καλλιτεχνών που δούλεψαν αθόρυβα.

Ευτύχησε να ζήσει σε ατμόσφαιρα ηρεμίας, που του είχε εξασφαλίσει η σύζυγός του, Ναυσικά Πρωτοπαπά. Έτσι υλοποίησε τη δική του συμβολή στο πλαίσιο της νεοελληνικής γλυπτικής του 20ού αιώνα. Έργα του υπάρχουν στην Αρχαιολογική Εταιρεία, στο Ασκληπιείο Βούλας, στην Τράπεζα Ελλάδας, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», σε ιδιωτικές συλλογές και σε δημόσιους χώρους. Έργα του είναι οι προτομές των Κ. Δημητριάδη, Γ. Ιακωβίδη, Πατριάρχη Αθηναγόρα, Ελευθερίου Βενιζέλου, Γ. Οικονόμου, Χ. Τούντα, Ι. Θεοδωρακόπουλου, Θ. Πετρακόπουλου, του πατέρα του, Στρατή Λημναίου κ.ά..

Στους ανδριάντες του, ξεχωριστή θέση κατέχουν οι έφιπποι ανδριάντες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Γεωργίου Καραϊσκάκη.

Μνημειακές συνθέσεις του: Η Γυναίκα της Πίνδου, Η λέαινα στο μνημείο Αυστραλών, Νεοζηλανδών και Καναδών που έπεσαν στην Ελλάδα και βρίσκεται στο Πεδίο Άρεως, Ο Πολεμιστής του 1940 κ.ά..

Ελεύθερα γλυπτά του: Η Στοργή, Το Κορίτσι με το περιστέρι, Καρτερική πορεία, Θεριστές κ.ά..

Στη Μυτιλήνη βρίσκονται αρκετά ακόμα έργα του, ένα από αυτά είναι και ο ανδριάντας του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβου Α΄ (1878 - 1958) στο «Βοστάνειο» Νοσοκομείο.

Πήρε μέρος σε πολλές πανελλήνιες εκθέσεις, αλλά και στο εξωτερικό σε ομαδικές. Ήταν μέλος του Κ.Ε.Ε. και αντιπρόεδρός του τα έτη 1964-1966.

Πηγές

Προκόπης Παπάλας 2012, «Τα γλυπτά της Λέσβου», Ιδιωτική Έκδοση

http://www.glyptothiki.gr και http://www.biblionet.gr

http://www.palmografos.com