Νέα νομοθεσία που θα αφορά τις διαδικασίες υποδοχής και καταγραφής προσφύγων και μεταναστών που φτάνουν στη χώρα, αναθεώρηση του πλαισίου καθορισμού τoυ «ευάλωτου» και βελτίωση της κατάστασης και των συνθηκών φιλοξενίας στα νησιά. Αυτές είναι οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης στο σύστημα της πρώτης υποδοχής όσων φτάνουν από την Τουρκία στην Ελλάδα, ώστε μέσα σε ένα εξάμηνο να αντιμετωπιστεί αποδοτικά ένα ζήτημα εξαιρετικά δύσκολο με πολλαπλές παραμέτρους. «Ο πρωθυπουργός έχει ζητήσει μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα να βελτιωθεί η κατάσταση, δεν θα λυθούν όλα, αλλά είναι σημαντικό να υπάρξουν βήματα», υποστηρίζει στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο νέος ειδικός γραμματέας πρώτης υποδοχής Μάνος Λογοθέτης.

Πρόκειται για τον άνθρωπο ο οποίος στο εξής θα είναι υπεύθυνος για την διαχείριση της κατάστασης στα νησιά όπου υπάρχουν τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Κω και Λέρο αλλά και στον Έβρο όπου επίσης υπάρχει αντίστοιχο ΚΥΤ για την καταγραφή όσων εισέρχονται από τα βόρεια σύνορα. Όπως ο ίδιος τονίζει, ο στόχος της κυβέρνησης είναι να επιστρέψουμε στην κανονικότητα και σε αυτόν τον τομέα, «να φτάσουμε να αντιμετωπίζουμε το μεταναστευτικό όπως κάθε άλλο θέμα για το οποίο πρέπει να λαμβάνουμε μέριμνα. Αυτό σημαίνει να έχουμε ένα σχέδιο, μια μέθοδο, μια στρατηγική για αντιμετωπίζουμε τις καθημερινές ροές αλλά και ένα πλάνο για να αντιμετωπίσουμε μια πιθανή κρίση», συμπληρώνει.

Το σχέδιο και ο προβληματισμός

Ποιο είναι, λοιπόν, το σχέδιο, όπως το υπογραμμίζει μιλώντας στην ίδια εφημερίδα; «Για να διαχειριστούμε την κατάσταση με τις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές από την Τουρκία, πρέπει να χρησιμοποιούμε όλα τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας από τη νομοθεσία και τις διεθνείς συμφωνίες και όχι μόνο ένα δηλαδή την προώθηση στην ενδοχώρα όπως γινόταν έως τώρα. Θα κάνουμε επιστροφές στην Τουρκία. Όχι “μαζικές” επιστροφές όπως λένε κάποιοι. Θα επιστρέψουμε όσους δεν έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Ελλάδα ακολουθώντας ό,τι προβλέπουν οι διεθνείς συμφωνίες και η κοινή δήλωση Ελλάδας - Τουρκίας. Θα εφαρμόσουμε όμως όλα τα τμήματα της κοινής δήλωσης. Αυτό είναι δίκαιο για όσους δικαιούνται άσυλο, οι οποίοι παράλληλα δικαιούνται και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από αυτές που έχουν τώρα», λέει.

 Όμως όταν η πλειοψηφία αυτών που καταφθάνουν στα νησιά μας δεν έχουν στην πλειονότητά τους προσφυγικό προφίλ, πολλοί είναι από χώρες της βόρειας Αφρικής , ή της υποσαχάριας Αφρικής, και το πιθανότερο είναι να μην τύχουν χορήγησης ασύλου, δεν θα πρέπει να διαμείνουν στη χώρα και άρα να επιστραφούν πίσω, κάτι που δεν δινόταν μέχρι σήμερα γεγονός που δημιουργούσε αυτήν την υπερσυσώρρευση στα νησιά , όπως η Λέσβος. Γι΄αυτό δυσκολεύεται κανείς να κατανοήσει τι εννοεί ο κ. Λογοθέτης μιλώντας στην «Κ» για όχι «μαζικές» επιστροφές. Χωρίς επαναπροωθήσεις στην Τουρκία αυτών που δεν δικαιούνται ασύλου και άρα είναι παράνομοι, δεν μπορεί να υπάρξει αποσυμφόρηση στα νησιά. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί στην περίπτωση που λειτουργήσουν οι επιστροφές αυτών που δεν δικαιούνται ασύλου, στέλνεται ένα ηχηρό μήνυμα προς αυτούς που θέλουν να φθάσουν στα νησιά και μέσω αυτών στην Ευρώπη , ότι δεν θα έχουν τύχη και άρα θα το ξανασκεφθούν για να διαπεράσουν με τον όποιο κίνδυνο τον δίαυλο από τα τουρκικά παράλια στα νησιά υποδοχής.

 Για τους ευάλωτους

Σε ότι αφορά το πλαίσιο για την «ευαλωτότητα» θα αναθεωρηθεί λέει ο νέος ειδικός γραμματέας, «όχι με πρόθεση να περιοριστεί αλλά να γίνει πιο συγκεκριμένο».

Όσοι αιτούντες άσυλο στα νησιά χαρακτηρίζονται ευάλωτοι, μεταφέρονται στην ενδοχώρα με την έννοια ότι χρειάζονται καλύτερες συνθήκες φιλοξενίας - οι οποίες σαφώς δεν μπορούν να προσφερθούν στα νησιά. Με αυτό τον τρόπο όμως, αμέσως μόλις επιβιβαστούν στο πλοίο για την Αθήνα, εκπίπτουν των όσων ορίζει η κοινή δήλωση Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας (Μάρτιος 2016), η οποία ισχύει μόνο για όσους βρίσκονται γεωγραφικά περιορισμένοι στα νησιά όπου έφτασαν και όπου έχουν δημιουργηθεί τα ΚΥΤ. Είναι η γνωστή υπόθεση που κρατούσε εγκλωβισμένους στα νησιά χιλιάδες αιτούντες ασύλου οι οποίοι δεν έπρεπε να μετακινηθούν στην ενδοχώρα γιατί τότε χανόταν , σύμφωνα με τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, η δυνατότητα να τους επιστρέψουμε στην Τουρκία , αν τελικά δεν κρινόταν δικαιούχοι ασύλου.

Αυτοματοποίηση

Σε αυτή την κατεύθυνση αναμένεται να υπάρξουν νομοθετικές παρεμβάσεις ώστε να τυποποιηθεί, να ομογενοποιηθεί και να αυτοματοποιηθεί το σύστημα καταγραφής των ανθρώπων που φτάνουν στα νησιά. «Δεν είναι δυνατόν να είναι άλλη η διαδικασία σε ένα νησί και άλλη στο άλλο», επισημαίνει ο κ. Λογοθέτης. «Όταν αυτοματοποιηθεί η διαδικασία, θα μειωθεί ο χρόνος για την τυπική πλευρά  ώστε να μπορεί ο χειριστής να ασχοληθεί με την ουσία», προσθέτει.

Η αρχική πρόβλεψη εφαρμογής της  κοινής δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας ήταν να εξετάζεται όποιος φτάνει στα νησιά με γρήγορες διαδικασίες αν έχει δικαίωμα να παραμείνει στην Ελλάδα ως αιτών άσυλο ή όχι. Στη δεύτερη περίπτωση προβλεπόταν η άμεση επιστροφή των αφιχθέντων στην Τουρκία, όμως αυτό το fast track σενάριο τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ.