Η φαινομενική ηρεμία στα μέτωπα στη ξηρά γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα (Μ. Ανατολή - Β. Αφρική), σε συνδυασμό με την επιθετική τακτική της Τουρκίας στο θαλάσσιο χώρο (Μεσογείου και Αιγαίου), επιβεβαιώνουν για μία ακόμη φορά τη διαχρονική στρατηγική σημασία της περιοχής. Στην οποία από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και πρόσφατα δημιουργήθηκαν πολιτισμοί και αυτοκρατορίες, συγκρούστηκαν και συγκρούονται ισχυρές δυνάμεις για την προστασία των συμφερόντων τους. Οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, λόγω του επεισοδίου του τουρκικού πλοίου (Mavi Marmara -31 Μαΐου 2010) που μετέφερε βοήθεια στους Παλαιστινίους, άρχισαν να αναθερμαίνονται λόγω της πανδημίας και των κοινών συμφερόντων στη Συρία. Κατά δημοσιογραφικές πληροφορίες η Τουρκία πούλησε ατομικό προστατευτικό υλικό στο Ισραήλ το οποίο παράλληλα δεν έφερε εμπόδια στην τουρκική ιατρική βοήθεια προς τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ουδέποτε σταμάτησαν, ελαττώθηκε μεν το ύψος των συναλλαγών αλλά, η ανάγκη της Τουρκίας να μεταφέρει τα εμπορεύματα για την Ιορδανία μέσω των λιμανιών του Ισραήλ συνέτεινε στη συνέχιση των οικονομικών σχέσεων. Σε τούτο σημαντικό ρόλο έπαιξαν και παίζουν οι όμιλοι εταιρειών στην Τουρκία με ιδιοκτήτες τούρκους υπηκόους εβραϊκής καταγωγής καθώς και πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Ισραήλ. Σύμφωνα με δηλώσεις(21/5/2020) του ισραηλινού πρέσβη στην Άγκυρα, «οι σχέσεις των δύο χωρών, που αναθερμάνθηκαν λόγω της πανδημίας, μπορούν να βελτιωθούν εξ αιτίας των κοινών συμφερόντων στο Ιντλίμπ, ακόμη και στη Μεσόγειο. Δεν είναι ανάγκη να συμφωνούμε σε όλα τα θέματα…»

Τα δημοσιεύματα και στις δύο χώρες, παραμερίζοντας τα ακανθώδη θέματα (Σχέδιο ΗΠΑ για επίλυση Παλαιστινιακού, Ιερουσαλήμ…) εστιάζονται στην ανάγκη συνεργασίας στη Συρία για αποπομπή του Άσαντ και τη μείωση της ιρανικής επιρροής. Τούτο αποτελεί πάγια θέση και των ΗΠΑ, σύμφωνα με δηλώσεις του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ στην περιοχή J .Jeffrey ο οποίος δήλωσε ότι «η χώρα του στηρίζει την Τουρκία στο θέμα του Ιντλίμπ…». Στην Τουρκία τα ΜΜΕ εστιάζονται στην ανάγκη συμφωνίας για την ΑΟΖ, των Ισραήλ, Λιβάνου ακόμη και της Αιγύπτου με την Τουρκία, με το αιτιολογικό της απόκτησης μεγαλύτερης ΑΟΖ (δηλαδή αποκλεισμό της Κύπρου). Τονίζουν δε τη φθηνότερη λύση μεταφοράς του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, μέσω του συστήματος αγωγών της Τουρκίας.

Βασικοί παίκτες Ρωσία και Ιράν

Οι άλλοι δύο βασικοί παίκτες στην περιοχή, η Ρωσία και το Ιράν, προσεγγίζουν διαφορετικά το θέμα του Παλαιστινιακού αλλά και οι δύο στηρίζουν τον Άσαντ, προκειμένου να προστατέψουν τα ζωτικά συμφέροντα τους στην περιοχή. Για το Ιράν με δεδομένη την εχθρότητα με τις χώρες του Περσικού Κόλπου (Σ. Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) η διατήρηση της επιρροής του στο Ιράκ και στη Συρία, εξασφαλίζει τον άξονα επικοινωνίας προς την Α. Μεσόγειο μέσω των δύο αυτών χωρών.

Τα ρωσικά συμφέροντα στη Συρία είναι στρατηγικής σημασίας, έχει δε η Ρωσία προσφέρει στο καθεστώς Άσαντ κατά το δεκαετή εμφύλιο τα μέγιστα και προσπαθεί να οδηγήσει τη χώρα σε πολιτική λύση, αλλά το Ιντλίμπ και η τουρκική εμπλοκή αποτελούν σοβαρά εμπόδια. Πρόσφατα ο Πούτιν, θέλοντας να διευρύνει το Ρωσικό έλεγχο στη Συρία υπέγραψε διάταγμα με το οποίο εντέλλεται την έναρξη συνομιλιών με τη Συρία για τη δημιουργία βάσης στο Καμισλί (όπου εγκαταστάθηκαν ρωσικές δυνάμεις μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ) στη Β.Α. Συρία. Πασιφανής είναι η πρόθεση της Ρωσίας να αντισταθμίσει την επιρροή των ΗΠΑ στο Ιράκ-Β. Ιράκ και στην ανατολική Συρία (Ράκα-Ντερ ζορ) και να είναι παρούσα στα όποια σχέδια των ΗΠΑ για οποιασδήποτε μορφής ενέργεια κατά του Ιράν. Ο πρόεδρος Πούτιν έχει κατανοήσει ότι χωρίς την εμπλοκή των ΗΠΑ-Ισραήλ λύση στη Συρία δεν θα υπάρξει (δεν είναι τυχαία η αναζωπύρωση αντικαθεστωτικών θυλάκων στη Χάμα και στη νότια Συρία). Η Ρωσία άρχισε να αναζητεί λύση στο θέμα του Άσαντ και στη μείωση της ιρανικής επιρροής στη Συρία, εμπλέκοντας τα Εμιράτα και τη Σ. Αραβία. Συνεχίζει όμως να παίζει ισορροπητικό ρόλο και προς τούτο δεν αντιδρά στις επιθέσεις του Ισραήλ κατά ιρανικών στόχων στη Συρία και κατά των συριακών εγκαταστάσεων, αν και έχει τη στρατιωτική δυνατότητα.

Βλέποντας η Ρωσία ότι κατά τη διαρρεύσασα χρονική περίοδο από τη συμφωνία της Μόσχας (5 Μαρτίου 2020) μέχρι και σήμερα η Τουρκία, αφενός δεν εκπληρώνει τους όρους της συμφωνίας και αφετέρου ενισχύει τις δυνάμεις της και κυρίως μεταφέρει Α/Α συστήματα για τις προστατέψει από την κοινή ρώσο-συριακή αεροπορική υπεροχή σε μελλοντική εμπλοκή η οποία φαίνεται αναπόφευκτη, ενίσχυσε αντίστοιχα τη συριακή αεροπορία με νέα Α/Φ.

Η εμπλοκή στη Λιβύη

Η Τουρκία με την εμπλοκή της στη Λιβύη και τη παρότρυνση προς τη κυβέρνηση της Τρίπολης να αρνηθεί τελικά την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών με το στρατηγό Χαφτάρ επιδιώκει:

- Εκμεταλλευόμενη την παθητική στάση (που ισοδυναμεί με σιωπηλή αποδοχή των ενεργειών της) των ΗΠΑ-ΕΕ στο Λιβυκό πρόβλημα και τη ρωσική συμπεριφορά σε «διπλό ταμπλό», προσπαθεί να διευρύνει τις στρατιωτικές επιτυχίες του στρατού της Τρίπολης και να σταθεροποιήσει την παρουσία της στην περιοχή της δυτικής Λιβύης. Παράλληλα προσπαθεί να εμπλέξει τη Τυνησία στη Λιβυκή διένεξη, μέσω του κόμματος των «Μουσουλμάνων αδελφών», ώστε όταν επαναρχίσουν οι συνομιλίες να βρεθεί σε θέση ισχύος και να επιβάλλει τα συμφέροντά της (συμφωνία ΑΟΖ Λιβύης-Τουρκίας, μόνιμη στρατιωτική βάση στη Wattiye).

- Η αλλαγή στάσης της Ιταλίας στη Λιβύη (ΜΜΕ αναφέρουν ότι προήλθε από τη συνεργασία ΜΙΤ - Ιταλικής υπηρεσίας πληροφοριών για απελευθέρωση απαχθείσας Ιταλίδας στη Σομαλία) και η άρνηση της να παρευρεθεί στην τελετή υπογραφής του EASTMED (φωτό), επέφερε σοβαρό πλήγμα στο έργο αυτό, που είναι υπερβολικά δαπανηρό, λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη διεθνή οικονομική κρίση και την πτώση των τιμών του πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ήδη όμως αντιλήφθηκε ότι η παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη, αν μονιμοποιηθεί, θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντά της (συμβόλαια ιταλικής ENI), για τούτο υπέγραψε πριν λίγες μέρες με τη χώρα μας την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Η σημαντική εξέλιξη αυτή διαμόρφωσε νέο σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο και αν συνεχιστεί και με την Αίγυπτο, την οποία άμεσα θα επισκεφθεί ο έλληνας ΥΠΕΞ, θα «ακυρώσει» στην ουσία το παράνομο τούρκο-λιβυκό μνημόνιο.

Παράλληλα η Τουρκία με την ανακοίνωση για την έναρξη γεωτρήσεων στην ελληνική ΑΟΖ (σε περιοχές νότια της Κρήτης, όπου εφάπτονται (παράνομα) οι δήθεν ΑΟΖ Λιβύης και Τουρκίας) προσπαθεί να «επιβάλλει» de facto την παράνομη συμφωνία με τη Λιβύη. Αποτέλεσμα θα είναι η αποθάρρυνση των εμπλεκομένων εταιρειών πετρελαίου και η δημιουργία αμφισβητήσεων στο εσωτερικό των χωρών, που έχουν υπογράψει την τετραμερή συμφωνία.

Τελικός στόχος της Τουρκίας είναι η επίτευξη συνεργασίας στο θέμα της ΑΟΖ με το Ισραήλ (οι δηλώσεις των ΗΠΑ είναι αόριστες και διπλωματικού χαρακτήρα και οι πολυεθνικές τη βλέπουν επωφελή μια τέτοια συνεργασία), γεγονός που θα αποτελέσει πλήγμα στη ισχύουσα τετραμερή συμφωνία και θα φέρει την Τουρκία σε θέση ρυθμιστή στην Α. Μεσόγειο, όπως επανειλημμένα δηλώνει ο τούρκος ΥΠΕΞ.

Για τούτο η τουρκική ηγεσία και ιδιαίτερα ο «λαλίστατος» Ερντογάν αποφεύγουν την όποια δήλωση για το σχέδιο των ΗΠΑ για το Παλαιστινιακό (προσάρτηση του 30% των εδαφών της Δ. Όχθης και μεταφορά πρωτεύουσας στην Ιερουσαλήμ). Το τουρκικό ΥΠΕΞ τονίζει την καλή σχέση με τον αντιπρόεδρο της νέας κυβέρνησης του Ισραήλ Benny Gantz και δεν κρύβει ότι αναμένει την ανάληψη εκ μέρους του της πρωθυπουργίας, για να διευκολυνθούν τα τουρκικά σχέδια.

Θα κατορθώσει να επιτύχει η Τουρκία αυτά που σχεδιάζει; Φαίνεται λίγο δύσκολο διότι την 1^η Ιουλίου η κυβέρνηση του Νετανιάχου έχει προαναγγείλει ότι θα ανακοινώσει την επίσημη προσάρτηση (φωτό) των Παλαιστινιακών εδαφών στη Δ. Όχθη (χωρίς να συνεχίσει στις άλλες φάσεις του σχεδίου) και θα περιμένει τα αποτελέσματα των εκλογών στις ΗΠΑ για να δράσει ανάλογα. Η δεξιά όμως πτέρυγα του κόμματος του αντιδρά, διότι η επόμενη φάση προβλέπει συνομιλίες για την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους των Παλαιστινίων.

Τότε αναγκαστικά ο Ερντογάν θα πρέπει να λάβει θέση διαφορετικά θα έχει πρόβλημα με τη βάση του κόμματος του και θα υποστεί πλήγμα το «προφίλ του προστάτη των Μουσουλμάνων» που καλλιεργεί εδώ και χρόνια. Αν «αποσιωπηθεί και υποτιμηθεί» το γεγονός από τα ελεγχόμενα τουρκικά ΜΜΕ, σημαίνει ότι οι σχέσεις των δύο χωρών βαίνουν προς βελτίωση. Εξάλλου σε τέτοιες «μεταλλάξεις» μας έχει συνηθίσει ο τούρκος πρόεδρος και το κόμμα του, προκειμένου να επιτύχουν τα σχέδιά τους, δηλαδή να διατηρηθούν στην εξουσία.

Οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Λιβύη ανά πάσα στιγμή, αν εμπλακεί η Ρωσία, δύνανται να αναστραφούν σε βάρος της κυβέρνησης της Τρίπολης (Τουρκίας), το αυτό και στη Συρία. Οι δε εμπλεκόμενες χώρες (Σ. Αραβία - UAE - Αίγυπτος) σίγουρα θα αντισταθούν στα σχέδια της Τουρκίας στη Λιβύη και όχι μόνο. Η προσπάθεια των ΗΠΑ να φέρουν σε συμφωνία τα κουρδικά κόμματα της Συρίας καθώς και το αυτόνομο κουρδικό Β. Ιράκ, φανερώνουν τις προθέσεις των να δημιουργήσουν ένα συμπαγές «κουρδικό τείχος» για να φράξουν την προσπέλαση του Ιράν προς τη Συρία-Λίβανο-Μεσόγειο. Τέτοια εξέλιξη είναι αντίθετη στα τουρκικά σχέδια στη Β. Συρία και για τούτο την υπονομεύει χρησιμοποιώντας τις καλές σχέσεις με το ένα από τα δύο συριακά κουρδικά κόμματα.

Για τούτο όπως προαναφέρθηκε η Ρωσία, στοχεύει στη δημιουργία βάσης στην περιοχή τώρα με το καθεστώς του Άσαντ που είναι ακόμη στην εξουσία. Το Ιράν σίγουρα θα αντιδράσει στα σχέδια των ΗΠΑ-Ισραήλ, για αποκλεισμό από την περιοχή, έχει δε τις δυνατότητες με την Χεζμπολάχ και τις άλλες μονάδες, πους σταθμεύουν στη Συρία να δημιουργήσει ταραχές στο Ισραήλ-Λίβανο-Συρία-Ιράκ και να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του Ισραήλ αλλά και τα τουρκικά σχέδια στην περιοχή, που σίγουρα έχουν την «ανοχή» των ΗΠΑ-Ισραήλ.

Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας

Η Χώρα μας θα πρέπει σε συνεργασία με την Κύπρο να εντείνουν τις διπλωματικές προσπάθειες τους για να αποτρέψουν τα τουρκικά σχέδια. Πλεονεκτήματα αποτελούν, οι άριστες σχέσεις με το Ισραήλ και ιδιαίτερα στον στρατιωτικό τομέα (παραχώρηση εκπαιδευτικού χώρου, κάτι που έκανε στο παρελθόν η Τουρκία με το πεδίο ασκήσεων του Ικονίου), η εχθρότητα μεταξύ της κυβέρνησης της Αιγύπτου και της Τουρκίας και η υπογραφείσα με την Ιταλία συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ.

Σίγουρο είναι ότι την περίοδο μέχρι τις αμερικάνικες εκλογές η Τουρκία, θα εντείνει τις προσπάθειες της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Ταυτόχρονα με την επιθετική και παράνομη ενεργειακή πολιτική που ακολουθεί στοχεύει με τη διαρκή απασχόληση των ελληνικών δυνάμεων στον Έβρο και το Αιγαίο (εξώθηση παράνομων μεταναστών, συνοριακά επεισόδια, καταγγελίες στους διεθνείς οργανισμούς κλπ) και τη διοχέτευση στην επικαιρότητα θεμάτων δευτερεύουσας σημασίας (Αγία Σοφία, Χάλκη, Πατριαρχείο, τζαμιά, κλπ), να οδηγήσει τη Χώρα μας «σε μία εφ’ όλης της ύλης» διαπραγμάτευση. Τούτο αν συμβεί, ήδη συζητάμε επί χρόνια για τη δημιουργία ΜΟΕ χωρίς αποτέλεσμα, θα σημάνει ότι αποδεχόμαστε (υπό την απειλή των όπλων) το ρυθμιστικό ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή, στηριζόμενο όχι σε κανόνες διεθνούς δικαίου αλλά στη «δύναμη του ισχυρού» να επιβάλει με την απειλή χρήση βίας τη θέλησή του.

Η θέση ότι «η όποια ενεργειακή συνεργασία» θα διευκολύνει τη συνεργασία στα λοιπά θέματα είναι αφενός εξωπραγματική, (όπως αποδείχθηκε και η στρατηγική, ότι η διευκόλυνση της Τουρκίας να εισέλθει στην ΕΕ. θα μείωνε την απειλή που δέχεται καθημερινά η χώρα μας με λόγια και πράξεις) και αφετέρου τελείως βλαπτική για τα εθνικά συμφέροντα.

Οι δικαιολογίες περί «απώλειας του τουρισμού» αποτελούν προφάσεις εν αμαρτίες, διότι ο τουρισμός ήδη υπέστη σοβαρό πλήγμα. Τούτο το έχει αντιληφθεί ο Ερντογάν και ξέρει ότι για να επιβιώσει πολιτικά δεν θα το κατορθώσει μέσω της οικονομίας, αλλά μέσω των επιτυχιών στην εξωτερική πολιτική και το πιο προσφορότερο πεδίο είναι «το όραμα της Γαλάζιας Πατρίδας», που δρα σε βάρος των εθνικών συμφερόντων.

* Ο Στρατής Χαραλάμπους είναι Αντγος(ΠΒ) ε.α.