Εντατικό το πρόγραμμα επισκέψεων του Συνηγόρου του Παιδιού Γιώργου Μόσχου μαζί με τέσσερις βοηθούς του στη Λέσβο. Από την περασμένη Παρασκευή έως τη Δευτέρα, συναντήθηκε με το δήμαρχο Λέσβου Σπ. Γαληνό, τους διευθυντές Εκπαίδευσης, τους συντονιστές εκπαίδευσης προσφύγων, με εκπροσώπους από όλες τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που ασχολούνται με την εκπαίδευση των παιδιών και τους φορείς φιλοξενίας.

Παράλληλα, μετέβη σε δομές φιλοξενίας στον Καρά Τεπέ και τη Μόρια, ενώ ήταν ο κεντρικός ομιλητής στην ημερίδα για τα δικαιώματα του παιδιού, που οργάνωσε η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου.

Απέναντι στη φοβικότητα κάποιων μπρος στο ενδεχόμενο ένταξης των παιδιών προσφύγων στην ελληνική εκπαίδευση, ο κ. Μόσχος ήταν κατηγορηματικός: «Είναι πολύ καλύτερο τα παιδιά να έχουν ένα πρόγραμμα, να πηγαίνουν καθημερινά στο σχολείο και να έχουν ασχολίες παρά να αλωνίζουν χωρίς να έχουν δραστηριότητες.

Τότε είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν παραβατική συμπεριφορά. Θα έπρεπε όσοι φοβούνται, αντί να αντιδρούν στην εκπαίδευσή τους, να την απαιτούν!». Στην κατεύθυνση αυτήν ήταν και ο χαιρετισμός του περιφερειακού διευθυντή Εκπαίδευσης Αριστείδη Καλάργαλη αλλά και του σχολικού συμβούλου κ. Χατζηλία.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ

Κύριε Μόσχο, ξεκίνησε να λειτουργεί και νυχτερινό σχολείο με πρόσφυγες;

«Χαιρόμαστε πολύ που ξεκίνησε το νυχτερινό σχολείο εδώ και μια εβδομάδα, μετά και τα ερωτήματα που έχουμε θέσει. Έχουμε πει ότι κάποια τμήματα πρέπει να ανοίξουν. Κι έτσι λειτουργεί ένα τμήμα με 11 παιδιά στο νυχτερινό σχολείο από διάφορες εθνικότητες. Ήταν πολύ χαρούμενα τα παιδιά, ηλικίας 15 και άνω».

Τι εντύπωση αποκομίσατε από τους ξενώνες που λειτουργούν στη Λέσβο;

«Το Σάββατο κάναμε αρκετές επισκέψεις σε ξενώνες. Πήγαμε στα Λουτρά, είδαμε τη “Μετά-δραση”. Είδαμε τέσσερις ξενώνες της “Ηλιακτίδας” και το βράδυ βρεθήκαμε με τους εκπαιδευτικούς που εκδήλωσαν ενδιαφέρον συμμετοχής στο πρόγραμμα “Μπορούμε μαζί”. Το οργανώνουν οι συντονιστές εκπαίδευσης.

Κάποιοι από εμάς πήγαν στο άτυπο σχολείο της “Ηλιακτίδας”, όπου γίνονται μαθήματα 9.30 με 12 και 12 με 2.30, γιατί έχει πάρα πολλά παιδιά σε ξενώνες απ’ όλες τις εθνότητες και με διαφορετικά χαρακτηριστικά».

«Απαιτείται έμπειρο προσωπικό»

«Σε ό,τι αφορά τους ξενώνες, έχουμε αρκετές παρατηρήσεις που θα τις πούμε. Χρειάζεται γι’ αυτά τα παιδιά που είναι σε τέτοιες συνθήκες και με πολύ στρες ορισμένα απ’ αυτά και άσχημες εμπειρίες, που δεν έχουν κάτι συγκεκριμένο να περιμένουν, ειδική φροντίδα. Αυτά που έχουν να συναντηθούν με το γονέα είναι στρατευμένο το μυαλό τους ότι περιμένουν. Εκείνα όμως που δεν προσβλέπουν οικογενειακή συνένωση, αλλά έρχονται στην Ευρώπη με μια οικογένεια από πίσω να περιμένουν να πάει για να βγάλει λεφτά και να τα στείλει σε αυτούς ή που πίσω έχει διαλυθεί η οικογένεια, αυτά τα παιδιά, όταν είναι σε μεγάλη αναμονή, είναι γεγονός ότι πολλές φορές προχωρούν και σε συμπεριφορές που προβληματίζουν. Εκεί χρειάζονται ειδικές τεχνικές και γνώσεις. Δεν εφαρμόζονται αυτές με άπειρο προσωπικό. Η απειρία μπορεί να σε βάλει μπροστά σε μεγάλα προβλήματα.

Είδαμε καλές πρακτικές. Το παράδειγμα της “Praksis” είναι πολυεπίπεδο, όπου ο ξενώνας παρέχει πολλά διαφορετικά πράγματα, με αποτέλεσμα τα παιδιά να νιώθουν τουλάχιστον ότι υπεραπασχολούνται. Είδαμε γενική συνέλευση των παιδιών που έκανε η “Μετά-δραση”, όπου τα παιδιά μαθαίνουν να συζητούν, να μοιράζονται ρόλους, κάτι πολύ σημαντικό».

«Για τιμωρία πίσω στη Μόρια»

«Έχουμε αδυναμίες. Κάτι που σχετίζεται με ξενώνες και Μόρια. Υπάρχουν παιδιά που συμπεριφέρθηκαν άσχημα σε δομές φιλοξενίας και επιστράφηκαν στη Μόρια. Εμείς είμαστε αντίθετοι με αυτήν την πρακτική.

Τα παιδιά που δυστυχώς προέβησαν σε παραβατικές πράξεις, π.χ. έσπασαν τζάμια, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να τα χειριζόμαστε διαφορετικά. Ανάμεσα στα ασυνόδευτα έχουμε διαμάντια-παιδιά, αλλά και παιδιά που δεν είναι τόσο εύκολα. Θα πρέπει, λοιπόν, με πολλή προσοχή να δούμε τι κάνουμε γι’ αυτά. Το να τα γυρίσουμε πίσω δεν είναι μια πρακτική που εμείς επικροτούμε. Βέβαια ήταν απόφαση Εισαγγελέα μετά την εισήγηση από τη δομή που τα φιλοξενούσε. Εν πάση περιπτώσει, εμείς προβληματιζόμαστε γι’ αυτό.

Έχουμε εισηγηθεί, πάντως στο Υπουργείο Παιδείας για τα παιδιά με προβληματικές συμπεριφορές να υπάρχουν εναλλακτικές εντός του ξενώνα. Αλλά γι’ αυτό απαιτούνται προχωρημένες τεχνικές και μέθοδοι, ώστε να κάνεις τα παιδιά να αντιλαμβάνονται και να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους.

Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά παιδιά εμφανίζουν έντονο στρες, ακριβώς γιατί είναι εγκλωβισμένα μήνες στη Λέσβο και δεν μεταφέρονται στην ενδοχώρα».

Παρακολουθείτε κάποια βελτίωση στις συνθήκες της Μόριας για τους ανήλικους;

«Εξέλιξη, δεν θα έλεγα βελτίωση. Στην πρώτη περίοδο του 2015 τα παιδιά έμεναν πέντε με έξι μέρες κι έφευγαν μετά την ταυτοποίηση. Με το κλείσιμο των συνόρων και τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας ξεκίνησε η περίοδος που έμεναν περισσότερο και δημιουργήθηκαν τσακωμοί και επεισόδια. Στη συνέχεια, έγινε μια τεράστια προσπάθεια να δημιουργηθούν ξενώνες σε όλη τη χώρα και εδώ. Άρχισε να μειώνεται ο αριθμός στη Μόρια. Η τελευταία εικόνα και μετά τα γεγονότα με τα χιόνια δείχνει ότι είναι ελάχιστα τα παιδιά, ούτε 10 στη Μόρια.

Γίνεται γι’ αυτά τα παιδιά μια έντονη προσπάθεια από τους εκπαιδευτικούς, την υπεύθυνη κ. Καραγγελή από το Υπουργείο Μετανάστευσης και τον υπεύθυνο συντονιστή να οργανώσουν τη φοίτηση, αλλά και να παράγουν ένα υλικό για να παραδίδεται στις δομές φιλοξενίας. Είναι εξαιρετική προσπάθεια και ωραία ομάδα. Είδα παιδιά με βεβαρημένο παρελθόν με το κεφάλι κάτω να γράφουν και να προσπαθούν. Η εκπαίδευση μπορεί να είναι γιατρειά για τα παιδιά και δείχνει ότι μπορούν καλύτερα να προσαρμοστούν».

Κατά τη γνώμη σας, γιατί έχει αργήσει η εκπαίδευση στη Λέσβο;

«Παρακολουθώ ότι έχετε εικόνα σε σχέση με αυτό. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα και στα νησιά δεν είναι μόνο στο δικό μας χέρι, αλλά είναι και πολιτικές επιλογές. Τα νησιά έχουν επιβαρυνθεί πολύ με την απόφαση να παραμείνει κόσμος σε αυτά. Η κοινή δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας δεν λέει πουθενά ότι χρειάζεται να μένει κόσμος εδώ, αλλά ότι επιστρέφει με διαδικασίες. Οι διαδικασίες αυτές αργούν, γιατί είναι δικαίωμα των ανθρώπων να προσφεύγουν σε δεύτερο βαθμό. Θα μπορούσε όμως κάποιος πληθυσμός να μεταφέρεται σε άλλο χώρο της Ελλάδας, έως ότου κριθεί το αίτημά του.

Έχει επιλεγεί για μια σειρά από λόγους που δεν θέλω να σχολιάσω να παραμένει ο κόσμος στα νησιά. Το αποτέλεσμα είναι η ένταση που γνωρίζουμε, αλλά και φόβος να δώσουμε άλλη μια επιβάρυνση στους κατοίκους, λέγοντάς τους ότι αυτοί θα μας μείνουν εδώ. Γι’ αυτό το λόγο η ένταξή τους στο δημόσιο σχολείο δεν έχει τολμηθεί ακόμα.

Η πολιτική ηγεσία φοβάται ότι, αν μπουν τα παιδιά στο σχολείο, θα αρνηθούν τα νησιά. Δεν είναι απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, αλλά απόφαση του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Τουλάχιστον στον Καρά Τεπέ πρέπει να ανοίξει άμεσα νηπιαγωγείο, αφού είναι το καλύτερο κέντρο που υπάρχει στην Ελλάδα. Και ίσως να βρεθούν και τρόποι για τα μεγαλύτερα παιδιά».

Με την κρίσιμη ηλικία 12 έως 15 ετών τι γίνεται;

«Τέσσερις ηλικίες υπάρχουν, τα παιδιά νηπιαγωγείου έως 7 ετών, μετά τα παιδιά ηλικίας δημοτικού έως 12 χρόνων. Μια ιδέα είναι αν γίνεται να δρομολογηθούν τάξεις. Για τα παιδιά 12 έως 15 ετών ζήτησα να δεσμευτεί η ηγεσία να έχουμε τάξεις υποδοχής στα γυμνάσια από την επόμενη χρονιά. Και τα παιδιά 16 έως 18 ετών, αναλόγως με την ικανότητα και το χρόνο παραμονής, είτε να είναι σε νυχτερινό σχολείο είτε να ξεκινήσουν πρόγραμμα εκμάθησης της γλώσσας. Πάντως, εφόσον φεύγει κόσμος και έρχεται, τα επόμενα βήματα πρέπει να περιλαμβάνουν εκπαιδευτικές προτάσεις και γι’ αυτές τις ηλικίες».

Πάντως, πάμε ένα βήμα πίσω από τις εξαγγελίες Φίλη περί απογευματινών τάξεων.

«Καταρχάς, επρόκειτο να λειτουργήσουν απογευματινές τάξεις υποδοχής. Αυτό δεν συνέβη. Διεκδικούμε η επόμενη χρονιά να έχει τάξεις υποδοχής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, γιατί μέχρι σήμερα λειτουργούν μόνο στην πρωτοβάθμια. Βήμα-βήμα κερδίζονται τα πράγματα και ήδη το ότι τα 11 παιδιά πάνε σε νυχτερινό σχολείο είναι αποτέλεσμα δικής μας πίεσης αλλά και των συνεργασιών μας.

Δεν υλοποιήθηκε η εξαγγελία Φίλη, θα θέλαμε να δούμε στη συνέχεια τι θα γίνει, αλλά γενικότερα το στοίχημα για την ελληνική πολιτεία είναι να μη φοβάται την εκπαίδευση».