Το πρόγραμμα τουριστικής προβολής της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου έχει συνολικό προϋπολογισμό 568.000 ευρώ, δηλαδή είναι περίπου στα ίδια επίπεδα με το περσινό αντίστοιχο πρόγραμμα τουριστικής προβολής. Σύμφωνα με την εισήγηση, που υπογράφει η περιφερειάρχης Χριστιάνα Καλογήρου, θα χρηματοδοτηθεί από τους ΚΑΠ της Περιφέρειας με 210.000 ευρώ και από κοινοτικούς πόρους. Πριν από μια δεκαετία, η τότε Νομαρχία Λέσβου δαπανούσε περίπου τους ίδιους πόρους για την τουριστική προβολή των τριών νησιών του νομού. Από τότε ασφαλώς πολλά έχουν αλλάξει, οι πόροι της Περιφέρειας έχουν μειωθεί δραστικά και κατά συνέπεια η δαπάνη των 568.000 ευρώ για τουριστική προβολή είναι πολύ σοβαρό ποσό, όπως κι αν το δει κανείς.

Στο παρόν σημείωμα θεωρούμε ως δεδομένη την απόφαση να δαπανηθούν σημαντικοί πόροι για την τουριστική προβολή των νησιών παρά τη στενότητα των διαθέσιμων πόρων. Δηλαδή δεν ανοίγουμε συζήτηση για το αν θα πρέπει να γίνεται τουριστική προβολή ή αν θα έπρεπε να δίνονται περισσότεροι ή λιγότεροι πόροι. Με αυτήν την αφετηρία, θα περιμέναμε να δούμε συγκεκριμένη κοστολόγηση της κάθε δράσης και κατανομή των δαπανών.

Οι υπηρεσίες της Περιφέρειας γνωρίζουν το κόστος συμμετοχής στις εκθέσεις. Επίσης, πολύ εύκολα μπορούν να βρουν ενδεικτικές τιμές για τις περισσότερες από τις δράσεις που προβλέπονται στο σχεδιασμό της επόμενης χρονιάς. Γενικότερα είναι εύκολο να γίνει ένας συνοπτικός προϋπολογισμός δαπανών.

Η απουσία του οδηγεί στο συμπέρασμα πως πρόκειται για έναν γενικόλογο και αόριστο σχεδιασμό, που απέχει πολύ από το να είναι συγκεκριμένος. Είναι άξιο απορίας γιατί η Περιφερειακή Αρχή αποφάσισε να συζητηθεί με τη διαδικασία του κατεπείγοντος το θέμα στο Περιφερειακό Συμβούλιο της Τετάρτης, όταν θα μπορούσε να το θέσει προς συζήτηση στη συνεδρίαση της 29ης Δεκεμβρίου, η οποία ανακοινώθηκε χθες Παρασκευή. Μια επιπλέον εβδομάδα δουλειά θα έδινε τη δυνατότητα στις υπηρεσίες να επεξεργαστούν πολύ καλύτερα το σχεδιασμό κι η Περιφερειακή Αρχή θα μπορούσε να αποφύγει πολλά σημεία από την κριτική της αντιπολίτευσης. Επίσης, θα μπορούσε να γίνει ουσιαστικός διάλογος εντός και εκτός Περιφερειακού Συμβουλίου.

Χωρίς αποτίμηση

Θα περίμενε κανείς στην εισήγηση να περιλαμβάνεται μια αποτίμηση των αποτελεσμάτων του προηγούμενου προγράμματος τουριστικής προβολής, αλλά δυστυχώς δεν είδαμε καμία σχετική αναφορά. Από τότε που συγκροτήθηκε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και στη συνέχεια η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση δεν είδαμε μια μελέτη που να αποτιμά τα αποτελέσματα των ετήσιων προγραμμάτων τουριστικής προβολής. Έτσι αν έχουν θετική επίδραση ή όχι κανείς δεν μπορεί να το υποστηρίξει τεκμηριωμένα. Μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν, οι οποίες εκ των πραγμάτων στηρίζονται σε εμπειρικές παρατηρήσεις και σε αποσπασματικά στοιχεία.

Θετικές, ωστόσο, είναι οι αναφορές στην ανάγκη εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος των νησιών και στην ανάγκη επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου. Όμως, αυτοί οι σχεδιασμοί για να έχουν βάση πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και ποιο είναι το τουριστικό προϊόν των νησιών του βορείου Αιγαίου. Επίσης, θετική, κατά την άποψή μας, είναι η επιλογή να εκπονηθούν μελέτες για τις επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης αλλά και για την επικοινωνιακή τακτική της Περιφέρειας. Όμως οι μελέτες δεν έχουν παρουσιαστεί για να μπορούν να αξιολογηθούν.

Η εισήγηση της κ. Καλογήρου ξεκινάει με τις βασικές ανάγκες που περιλαμβάνονται ως διαπιστώσεις στο στρατηγικό σχεδιασμό της Περιφέρειας για τον τουρισμό, βελτίωση και κατασκευή νέων υποδομών, βελτίωση αεροπορικών και ακτοπλοϊκών συνδέσεων των νησιών μεταξύ τους με την ηπειρωτική Ελλάδα και τις βασικές τουριστικές αγορές. Μεγάλη έμφαση δίνεται στο να γίνουν τα νησιά του βορείου Αιγαίου αναγνωρίσιμα ως τουριστικοί προορισμοί (brand name).

Κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει με αυτές τις διαπιστώσεις και με πολλές άλλες. Όμως από την εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού μέχρι την υλοποίησή του υπάρχει αρκετή απόσταση. Πρέπει να γίνει ιεράρχηση των προτεραιοτήτων και εν συνεχεία να προχωρήσει η υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων.

Εκθεσιακοκεντρικός σχεδιασμός

Οι γενικόλογες διαπιστώσεις συνεχίζονται και στον προγραμματισμό του 2017. Έτσι, διαβάζουμε για στρατηγική επικοινωνίας, για έμφαση στη στρατηγική, για στρατηγική τοποθέτηση του τουριστικού προϊόντος κ.λπ.

Από τις άμεσες ενέργειες του προγραμματισμού ξεχωρίζουν για ακόμη μια χρονιά οι εκθέσεις στις οποίες προτίθεται να συμμετάσχει η Περιφέρεια. Γι’ αυτές υπάρχει συγκεκριμένη καταγραφή. Αντίθετα, για τις ενέργειες προβολής στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ. υπάρχει μια γενικόλογη περιγραφή, στοιχείο που δείχνει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένος σχεδιασμός. Διαβάζοντας τις άμεσες ενέργειες, διαπιστώνουμε ότι η Περιφέρειας το 2017 δεν θα συμμετάσχει στις εκθέσεις τουρισμού της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, παρότι στην εισήγηση αναγνωρίζεται η Τουρκία ως πολύ σημαντική τουριστική αγορά για τα νησιά του βορείου Αιγαίου. Στο σχεδιασμό γίνεται αναφορά σε άλλες δράσεις προβολής στην Τουρκία. Εντυπωσιάζει η πρόθεση συμμετοχής σε δύο εκθέσεις στη Ρωσία, τη στιγμή που κανένα τσάρτερ από τη χώρα αυτήν δεν φθάνει στα νησιά του βορείου Αιγαίου.

Τόσο για τις προαναφερόμενες άμεσες δράσεις όσο και για τις υπόλοιπες που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό δεν υπάρχει κοστολόγηση. Δηλαδή ο αναγνώστης του σχεδιασμού δεν μπορεί να γνωρίζει πόσα χρήματα θα δαπανηθούν για κάθε δράση, ποιες συγκεκριμένες συνεργασίες θα γίνουν με τοπικούς φορείς για να καλυφθεί μέρος των εξόδων και ποια θα είναι η οικονομική ή υλική συμβολή των άλλων φορέων για την τουριστική προβολή.

Νέα δεδομένα

Πέρα από μια κριτική προσέγγιση του υφιστάμενου προγράμματος τουριστικής προβολής, κατά την άποψή μας είναι αναγκαία μια συζήτηση συνολικά για την τουριστική ανάπτυξη των νησιών. Κατά την άποψή μας, δεν μπορεί να γίνει σοβαρός σχεδιασμός τουριστικής ανάπτυξης για τα νησιά του βορείου Αιγαίου αν δεν ληφθεί υπόψη το ασταθές γεωστρατηγικό τοπίο της περιοχής, η οικονομική στασιμότητα ή η κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διαρκής μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των Ευρωπαίων πολιτών, οι τάσεις της διεθνούς τουριστικής αγοράς και η διαφαινόμενη μακροημέρευση της οικονομικής ύφεσης στην Ελλάδα.

Επίσης, νέα δεδομένα δημιουργούν η παραχώρηση βασικών υποδομών σε ιδιωτικές επιχειρήσεις (π.χ. αεροδρόμιο Μυτιλήνης) αλλά και η παρουσία σημαντικού αριθμού προσφύγων στα νησιά του βορείου Αιγαίου (τουλάχιστον για την επόμενη πενταετία).