Το πέρασμα σε μια νέα εποχή για τους συνεταιρισμούς της χώρας θέλει να σηματοδοτήσει ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Σκανδαλίδης, με το νομοσχέδιο που ετοιμάζει. Το σχέδιο νόμου θα παρουσιαστεί, σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού, σε ένα μήνα. Οι γενικές αρχές που παρουσιάστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα δείχνουν ότι θα έχουμε ένα σχέδιο νόμου που θα είναι πολύ πιο ήπιο από αυτό που είχε ετοιμάσει η κ. Μπατζελή, ωστόσο διατηρούνται οι γενικές κατευθύνσεις που είχαν τεθεί από την αρχή.

Με το νομοσχέδιο γίνεται ξεκαθάρισμα των συνεταιρισμών που λειτουργούν, από αυτούς που έχουν περιέλθει σε αδράνεια ή είναι συνεταιρισμοί-«σφραγίδες». Γίνεται επίσης προσπάθεια οι συνεταιρισμοί να αποκτήσουν επιχειρηματική λογική.
Το κορυφαίο όργανο των συνεταιρισμών, η ΠΑΣΕΓΕΣ, που μετονομάζεται σε ΠΕΣΑΓΟ, θα εκλέγεται απ’ ευθείας από τους συνεταιρισμένους αγρότες, αλλά και από τους αγρότες που συμμετέχουν σε ομάδες παραγωγών και σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Απ’ ευθείας από τη βάση θα εκλέγονται και οι διοικήσεις των ενώσεων αγροτών, αφού κι αυτές εξισώνονται με τους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς.
 
Η περίπτωση της Λέσβου
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Σκανδαλίδης, από τους 6.200 συνεταιρισμούς που έχει η χώρα, μόλις 1.000 αναπτύσσουν κάποιας μορφής δραστηριότητα. Επίσης, από τις 115 ενώσεις συνεταιρισμών, μόνο οι 80 είναι σε λειτουργία και από αυτές κάποιες δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στη διαχείριση των επιδοτήσεων. Δεδομένων τούτων, η μετατροπή των ενώσεων συνεταιρισμών σε πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς γίνεται επειδή υπάρχουν ολόκληροι νομοί στη χώρα όπου λειτουργούν μόλις ένας με δύο πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί.
Η πραγματικότητα, όμως, στη Λέσβο είναι τελείως διαφορετική. Σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία περίπου 50 από τους 65 συνεταιρισμούς. Η ΕΑΣ Λέσβου διαθέτει ένα βιομηχανικό συγκρότημα στο οποίο λειτουργούν αποθήκες ελαιολάδου, τυποποιητήριο ελαιολάδου, πυρηνελαιουργείο, σαπωνοποιείο και ραφινερία. Σχεδόν στο σύνολό τους οι λειτουργούντες συνεταιρισμοί διαθέτουν ελαιοτριβείο και δραστηριοποιούνται στο εμπόριο ζωοτροφών. Η Ένωση και οι συνεταιρισμοί (ενεργοί και μη) διαθέτουν μια τεράστια ακίνητη περιουσία, η διαχείριση της οποίας πιθανότατα απαιτεί τη σύσταση εταιρείας real estate.
Τα μέλη των συνεταιρισμών της Λέσβου είναι 12.000, όμως τα ενεργά μέλη δύσκολα ξεπερνούν τα 5.000 άτομα. Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι ενεργοί συνεταιρισμένοι αγρότες της Λέσβου δεν ξεπερνούν ούτε τους 2.000.

Λόγω όλων όσα προαναφέραμε, ο σχεδιασμός του Υπουργείου δημιουργεί σειρά προβλημάτων:
- Τι θα γίνει η ακίνητη περιουσία των ανενεργών συνεταιρισμών όταν θα τεθούν υπό εκκαθάριση;
- Στη διαδικασία της εκκαθάρισης, ποιος θα εκπροσωπεί τους συνεταιρισμένους αγρότες;
- Τι θα γίνει με τους υπερχρεωμένους συνεταιρισμούς αν δεν καταφέρουν να συνενωθούν με οικονομικά υγιή συνεταιρισμό; Πολλοί από αυτούς τους συνεταιρισμούς έχουν μεγάλα και υψηλής αξίας ακίνητα.
- Γιατί οι υγιείς συνεταιρισμοί να δεχθούν συνενώσεις με μη υγιείς συνεταιρισμούς, από τη στιγμή που δεν τους δίνει οικονομικά κίνητρα ο νόμος; Άλλωστε, τέτοιου τύπου συνενώσεις είναι πιθανό να καταστήσουν προβληματικούς και τους υγιείς συνεταιρισμούς.
- Από τη στιγμή που η ΕΑΣ Λέσβου υποβιβάζεται στο επίπεδο των πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών, ποια θα είναι η σχέση της με τους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς;
Τα παραπάνω είναι ορισμένα μόνο από τα ζητήματα που δημιουργούνται. Επιπλέον είναι φανερό ότι υπάρχει κίνδυνος μεγάλος αριθμός συνεταιριστικών ακινήτων, μέσω της εκκαθάρισης, να περάσουν στην ιδιοκτησία της Αγροτικής Τράπεζας.
Επίσης αναμένεται να δημιουργηθούν προβλήματα στις σχέσεις των πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών με την Ένωση. Κι ιδιαίτερα με τους ελαιοπαραγωγικούς συνεταιρισμούς της Λέσβου, οι οποίοι δίνουν λάδι στην ΕΑΣΛ για τυποποίηση και χονδρεμπόριο.
Μεγάλες ανατροπές αναμένεται να προκύψουν και στη διοίκηση της ΕΑΣ Λέσβου, αφού το εκλεκτορικό σώμα δεν είναι πλέον οι 100 αντιπρόσωποι, αλλά όλοι οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί της Λέσβου.
Όλα τα παραπάνω είναι που έκαναν τον πρόεδρο της ΕΑΣ Λέσβου, Αλέκο Γιαζιτζόγλου, από το περασμένο καλοκαίρι να δηλώνει ότι η περίπτωση της Λέσβου είναι διαφορετική από την υπόλοιπη Ελλάδα. Διότι στο νησί λειτουργεί το 5% των συνεταιρισμών της χώρας. Ή, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τής ΠΑΣΕΓΕΣ, το 10%, μια και η ΠΑΣΕΓΕΣ εκτιμά πως οι ενεργοί συνεταιρισμοί της χώρας είναι μόλις 500.


Η κατάσταση στη Λήμνο
Πολύ λιγότερα θα είναι τα προβλήματα στη Λήμνο, όπου οι περισσότεροι από τους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς είναι ανενεργοί. Οπότε εύκολα η Ένωση θα μπορέσει να μετεξελιχθεί σε ένα συνεταιρισμό που θα καλύπτει όλο το νησί.


Τι αλλάζει στους συνεταιρισμούς
Η ανακοίνωση των βασικών αρχών του νομοθετικού πλαισίου για τους συνεταιρισμούς που θα προσπαθήσει να προωθήσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ανακοίνωσε στα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας ο υπουργός Κώστας Σκανδαλίδης.
Τα βασικά σημεία των αλλαγών που προωθεί το Υπουργείο είναι τα ακόλουθα:
1. Ξεκαθαρίζει πλήρως το τοπίο και αποσαφηνίζονται οι συγχύσεις που κυριαρχούν στο ποιες είναι και τι νομική μορφή έχουν οι συλλογικές αγροτικές οργανώσεις:
Α) Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις (ΑΣΟ) με τη μορφή του συνεταιρισμού, όπου τα μέλη είναι μεριδιούχοι. Όλοι οι συνεταιρισμοί αγροτικών προϊόντων θεωρούνται πρωτοβάθμιοι και διέπονται από τους ίδιους κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισμών. Εδώ μένει να διευκρινιστεί αν θα ισχύει η αρχή «ένα μέλος - μία ψήφος».
Β) Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις (ΑΕΣ) με τη μορφή κεφαλαιουχικής εταιρείας Α.Ε. ή ΕΠΕ. Οι κάθε μορφής συνεταιριστικές ενώσεις, κοινοπραξίες συνεταιρισμών και συνεταιριστικές εταιρείες, που συγκροτούνται από παραγωγούς ή και συνεταιρισμούς και έχουν τη μορφή κεφαλαιουχικής εταιρείας, θεωρούνται Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις (ΑΕΣ) και είναι ανεξάρτητες από τη λειτουργία των συνεταιρισμών.
Γ) Ομάδες Παραγωγών (ΟΠ), αποκλειστικά όσες πληρούν το κοινοτικό κανονιστικό πλαίσιο, τους περιορισμούς και τις οριοθετήσεις του, ανεξαρτήτως νομικής μορφής. Αναγνωρίζονται Ομάδες Παραγωγών, οι οποίες αποκτούν πρόσβαση σε κίνητρα, καθώς και σε χρηματοδοτήσεις τους από διαχειριστικά ή άλλα επιχειρησιακά προγράμματα, μόνο εφόσον πληρούν το προαναφερθέν πλαίσιο.

Μητρώο Συνεταιρισμών
Με το νόμο που θα ψηφιστεί στη Βουλή, θα συσταθεί μητρώο συνεταιριστικών οργανώσεων. Οι τρεις κατηγορίες οργανώσεων καταχωρούνται και ως εκ τούτου αναγνωρίζονται στη σχέση τους με το κράτος με βάση πολύ συγκεκριμένα και διαφοροποιημένα κριτήρια. Με βάση τα κριτήρια αυτά αξιολογούνται σε ενεργές και μη ενεργές.

Κριτήρια αξιολόγησης
Στα κριτήρια αξιολόγησης των συνεταιρισμών συμπεριλαμβάνονται τα εξής:
- Άμεση εκλογή των οργάνων τους με καθολική ψηφοφορία των μελών τους. Από την παραπάνω πρόβλεψη προκύπτει ότι και στις Ενώσεις Συνεταιρισμών τα διοικητικά συμβούλια θα εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία. Μέχρι σήμερα εκλέγονται από τους αντιπροσώπους που μετέχουν στη γενική συνέλευση των Ενώσεων.
- Να έχουν ελάχιστο εταιρικό κεφάλαιο 60.000 ευρώ.
- Να έχουν αποτελεσματική συνεταιριστική και εταιρική διακυβέρνηση.
- Να έχουν οικονομική βιωσιμότητα με βάση τον κύκλο εργασιών και τα περιουσιακά στοιχεία.

Όροι και προϋποθέσεις διαφάνειας
Η αξιολόγηση θα γίνεται σε ετήσια βάση. Ανενεργοί συνεταιρισμοί για δυο συνεχή έτη οδηγούνται σε αναγκαστική εκκαθάριση και διαγράφονται από το μητρώο.
Κατά την πρώτη εγγραφή και αξιολόγηση:
- Εντός τριών μηνών από τη δημοσίευση του νόμου, οι συνεταιρισμοί προσκομίζουν τα απαιτούμενα στοιχεία στην Εποπτική Αρχή για την εγγραφή στο Μητρώο. Σε περίπτωση που δεν προσκομίσουν τα στοιχεία, δεν αναγνωρίζονται.
- Οι αρχικά καταχωρημένες ως μη ενεργές, σε περίπτωση που δε συγχωνευθούν με ενεργούς συνεταιρισμούς έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011, οδηγούνται σε αναγκαστική εκκαθάριση.
Στα κριτήρια αξιολόγησης των ΑΕΣ συμπεριλαμβάνονται:
- Ο αριθμός των μελών.
- Το ποσοστό συγκέντρωσης παραγωγής σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο.
- Οι παρεχόμενες υπηρεσίες και το μέγεθος των περιουσιακών στοιχείων.
- Ο κύκλος εργασιών και το ύψος συναλλαγών.
- Το μερίδιο αγοράς για το συγκεκριμένο προϊόν.
Οι Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις που μεταπίπτουν σε μη ενεργές επί τρία έτη θα διαγράφονται από το Μητρώο.

Από την ΠΑΣΕΓΕΣ, στην ΠΕΣΑΓΟ
Η ΠΑΣΕΓΕΣ μετατρέπεται σε Πανελλήνια Ένωση Συλλογικών Αγροτικών Οργανώσεων (ΠΕΣΑΓΟ). Σε αυτή μετέχουν οι συνεταιρισμοί, οι αγροτικές συμπράξεις και οι ομάδες παραγωγών.
Η εκλογή των μελών της γενικής συνέλευσης, που αποτελεί το κορυφαίο της όργανο, γίνεται κατά αυτοδιοικητική περιφέρεια, με καθολική ψηφοφορία όλων των παραγωγών αγροτικών προϊόντων, οι οποίοι είναι μέλη των οργανώσεων που ανήκουν στην περιφέρεια.


Οι βασικές κατευθύνσεις για τους συνεταιρισμούς
Μια νέα αρχή για τους συνεταιρισμούς θέλει να δρομολογήσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Όπως ο Κώστας Σκανδαλίδης υπογράμμισε, «η παρέμβαση στο χώρο των συνεταιρισμών επιδιώκει να ανατρέψει μια εξαιρετικά δυσάρεστη και απαξιωμένη κατάσταση. Η σημερινή κατάσταση των συνεταιρισμών-“σφραγίδων”, της κακοδιοίκησης και της υπερχρέωσης δεν προκάλεσε μόνο ένα σοβαρό πλήγμα στην αγροτική μας οικονομία. Κατασπατάλησε, επιπλέον, και ένα τεράστιο κεφάλαιο αλληλεγγύης και συνεργασίας, που κάποτε γέννησε ελπίδες δυναμικής ανάπτυξης και ευημερίας.».



Οι βασικές κατευθύνσεις όπως τις παρουσίασε ο Υπουργός είναι οι εξής:
- Αποκατάσταση αξιόπιστων και αποτελεσματικών δημόσιων πολιτικών εποπτείας και στήριξης της συνεταιριστικής λειτουργίας, η οποία επιδιώκεται να κινηθεί δραστήρια, αποφασιστικά και με αυτοπεποίθηση προς τις προκλήσεις της εποχής μας, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της χώρας.
- Διευρύνεται το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης των αγροτών, το οποίο διαρθρώνεται και κλιμακώνεται γύρω από υγιείς και αποτελεσματικούς συνεταιρισμούς, που καλούνται να προσαρμόσουν το πολύτιμο συνεταιριστικό πνεύμα στη σύγχρονη εποχή, τις ευρωπαϊκές εξελίξεις και τη νέα ΚΑΠ.
- Η κρατική εποπτεία αποσκοπεί στην ανάδειξη και ενίσχυση ισχυρών συνεταιρισμών, εταιρικών συμπράξεων και ομάδων παραγωγών, κατοχυρώνοντας δημόσιες πολιτικές με δημοκρατικό και προοδευτικό πρόσημο.
- Αξιοποιείται η δοκιμασμένη σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο μέθοδος του Μητρώου, το οποίο καθίσταται σύνθετο εργαλείο καταγραφής, αξιολόγησης και, εν τέλει, νομιμοποίησης των συλλογικών αγροτικών οργανώσεων σε σχέση με το κράτος και τις δημόσιες πολιτικές. Έτσι παρακολουθείται συνέχεια η δράση τους και αξιολογούνται τα αποτελέσματά τους.
- Τίθενται αξιόπιστοι κανόνες διαφάνειας και προνοιακής στήριξης του αγροτικού κόσμου. Οι διεπαγγελματικές οργανώσεις, η συμβολαιακή γεωργία, τα δημοπρατήρια αγροτικών προϊόντων, οι διατροφικές περιφερειακές συμπράξεις αποκτούν σύγχρονο πλαίσιο.
- Οι διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας στην εκλογή των συνεταιριστικών οργάνων και της ΠΑΣΕΓΕΣ, μέσα από καθολική ψηφοφορία των παραγωγών, γίνεται αποφασιστική και απαρέγκλιτη προϋπόθεση της όποιας αξιολόγησης και νομιμοποίησης.