Ένας μήνας και κάτι συμπληρώθηκε από τον ισχυρό σεισμό μεγέθους 6,3R που έπληξε τη νότια Λέσβο, την 12η Ιουνίου στις 15:28. Και μπορεί οι κάτοικοι της Βρίσας κατά κύριο λόγο, του Λισβορίου, αλλά και  χωριών της περιοχής του Πλωμαρίου, να μετρούν ακόμη τις πληγές τους, ωστόσο από την πρώτη στιγμή η Ερευνητική Ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που ασχολείται με θέματα αντιμετώπισης του σεισμικού κινδύνου, ξεκίνησε από την επομένη κιόλας (13/6) μέχρι και σήμερα, μια σειρά από επιστημονικές παρατηρήσεις, καθημερινά, στην πλειόσειστη περιοχή Πλωμαρίου - Βρίσας - Πολιχνίτου προκειμένου να συγκεντρωθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα συμβάλουν στην ανασυγκρότηση της περιοχής.

Αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικές ερευνητικές δράσεις του Πανεπιστημίου Αιγαίου σχετικά με τον σεισμό της 12ης Ιουνίου, ενώ παράλληλα, το Ίδρυμα βρίσκεται σε στενή συνεργασία και με άλλους ερευνητικούς φορείς για την εγκατάσταση και λειτουργία οργάνων που συμβάλουν στη συνεχή παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή. Το Εργαστήριο Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η Μονάδα «Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών» (ΙΤΣΑΚ/ΟΑΣΠ), το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου είναι μερικοί εξ αυτών.

Πανταχού παρόν το Τμήμα Γεωγραφίας

Επιπρόσθετα, ερευνητές του Τμήματος Γεωγραφίας πραγματοποιούν συνεχείς παρατηρήσεις στη σεισμόπληκτη περιοχή, σχετικά με την καταγραφή των επιφανειακών εκδηλώσεων που προκάλεσε η σεισμική ακολουθία της 12ης Ιουνίου. Ιδιαίτερα μελετάται η μεγάλη ρηξιγενής ζώνη Πλωμαρίου - Βρίσας - Πολιχνίτου, η οποία εμφανίζει παρόμοια γεωμετρικά χαρακτηριστικά με το υποθαλάσσιο σεισμικό ρήγμα, που ενεργοποιήθηκε κατά το σεισμό.

Το Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ανέλαβε επίσης την τρισδιάστατη χαρτογράφηση υψηλής ανάλυσης των βλαβών των κτηρίων του οικισμού της Βρίσας,  με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Η εφαρμογή μεθόδων χαρτογράφησης υψηλής ανάλυσης με την αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής μέσω εναέριας και επίγειας φωτογραμμετρίας, χρήση UAV - Drones, Laser Scanner και φωτογραφικών μηχανών, παρέχει πλήρως αξιόπιστα χωρικά δεδομένα, υψηλής διακριτικής ικανότητας (μικρότερης από 1 εκ.) σε τρεις διαστάσεις. Τα δεδομένα αυτά, μέσω κατάλληλων λογισμικών, αποδίδουν τρισδιάστατα μοντέλα σε επίπεδο κτηρίου, ικανά να δώσουν μετρητικές πληροφορίες στους ειδικούς επιστήμονες που μελετούν την σεισμική συμπεριφορά του κτηριακού αποθέματος και την εκτίμηση των βλαβών.

Ευρύτερες συνεργασίες

Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο πλαίσιο της στενής συνεργασίας με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στον τομέα της αντιμετώπισης του σεισμικού κινδύνου, πραγματοποίησε μία προκαταρκτική σειρά από μετρήσεις πεδίου μέσα στο οικιστικό σύμπλεγμα της Βρίσας με την Ερευνητική Ομάδα του Εργαστήριου Γεωφυσικής του ΑΠΘ, υπό τον καθηγητή Κώστα Παπαζάχο, σε ένα κάναβο θέσεων που καλύπτει όλη την περιοχή της Βρίσας, με μία μέση ισαπόσταση περίπου 100 μέτρων. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν με τη χρήση δικτύου επτά σεισμομέτρων ευρέος φάσματος και αφορούσαν τις καταγραφές που σχετίζονται με τις ιδιότητες των γεωλογικών σχηματισμών στη Βρίσα, αλλά και τη συλλογή αρκετών σεισμικών καταγραφών της μετασεισμικής ακολουθίας της Λέσβου, η οποία ήταν σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια των μετρήσεων. Οι καταγραφές αυτές θα επιτρέψουν την ενδελεχή μελέτη της πειραματικής απόκρισης των εδαφικών σχηματισμών, δηλαδή των πραγματικών εδαφικών ενισχύσεων της ισχυρής σεισμικής κίνησης στην περιοχή της Βρίσας.

Νέος σεισμολογικός σταθμός

Παράλληλα, το Εργαστήριο Γεωφυσικής ΑΠΘ εγκατέστησε νέο σεισμολογικό σταθμό σε χώρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Λέσβου στη Μυτιλήνη. Ο σταθμός (με κωδικό LESV), έχει ήδη καταχωρηθεί στο Διεθνές Σεισμολογικό Κέντρο και διαθέτει δεδομένα σε ολόκληρη την ελληνική και διεθνή επιστημονική κοινότητα. Ο σταθμός αυτός συμβάλει στην καλύτερη παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας πέρα από τους άλλους ήδη υφιστάμενους σταθμούς, όπως ο σταθμός που είναι εγκατεστημένος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους στο Σίγρι (SIGR).

Πολύπλευρη η συμβολή του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Τα τελευταία χρόνια, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει συμβάλει σημαντικά στη διερεύνηση του σεισμικού κινδύνου στη Λέσβο, μέσω της υλοποίησης ερευνητικών δράσεων, όπως προκύπτει από επιστημονικές δημοσιεύσεις, διδακτορικές διατριβές και ερευνητικά έργα που έχουν εκπονηθεί με αντικείμενο την αντιμετώπιση του  σεισμικού κινδύνου.

Στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «Αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων των γεωεπιστημών στη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου, με έμφαση στο δομημένο περιβάλλον των νησιών του Βορείου Αιγαίου Πελάγους», εκπονήθηκαν χάρτες σεισμικότητας και ενεργών ρηγμάτων των νησιών του Βορείου Αιγαίου στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου 2007-13. Οι χάρτες ενεργών ρηγμάτων και σεισμικότητας και το σύνολο της πληροφορίας έχει δημοσιευθεί και είναι διαθέσιμο για κάθε ενδιαφερόμενο. Δημιουργήθηκε επίσης Γεωγραφική Βάση Δεδομένων, στην οποία έχουν καταχωρηθεί τα αποτελέσματα των ερευνών.

Ν. Ζούρος: «Συνεχίζουμε τις έρευνες»

 

Ο καθηγητής του Τμήματος Γεωγραφίας, Νίκος Ζούρος, με γνωστικό αντικείμενο τη φυσική γεωγραφία και έμφαση στη γεωμορφολογία - γεωτεκτονική και γεωδυναμική, μίλησε στο «Ε», επισημαίνοντας: «Συνεχίζουμε τις έρευνες που έχουμε ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια, μελετώντας την αντιμετώπιση του σεισμικού κινδύνου. Η έρευνά μας στηρίζεται στην εγκατάσταση σεισμικών οργάνων, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών. Πλέον, πέραν του σεισμολογικού σταθμού της Αγίας Παρασκευής, είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε δύο ακόμα σημεία παρατήρησης, σε Σίγρι και Μυτιλήνη, μαζί με επιταχυνσιογράφους που μας επιτρέπουν να πραγματοποιούμε μετρήσεις  και για τη συμπεριφορά των κτιρίων στη διάρκεια ενός σεισμού. Όλα αυτά μας βοηθούν να απαντήσουμε στο κρίσιμο ερώτημα γιατί είχαμε αυτή τη συγκέντρωση ζημιών στον οικισμό της Βρίσας, στην ισχυρή δόνηση της 12^ης Ιουνίου. Παρατηρούμε τις επιπτώσεις και καταγράφουμε πληροφορίες με χρήση διαφόρων μεθόδων, ώστε να αποτυπώσουμε τα αποτελέσματα στο φυσικό περιβάλλον, αξιοποιώντας όλο αυτό το υλικό για να αποτρέψουμε να συμβεί κάτι παρόμοιο στο μέλλον. Κυρίως όμως, θα βοηθηθούμε στην ανασυγκρότηση του οικισμού, με ασφαλέστερα κτίρια, τα οποία θα έχουν εντελώς διαφορετική συμπεριφορά στο ενδεχόμενο μιας αντίστοιχης δόνησης».

Πόσο σημαντικό είναι όμως, ο γενικός πληθυσμός να παρουσιάζεται κατάλληλα προετοιμασμένος για τη διαχείριση τέτοιων φυσικών φαινομένων; Ο κ. Ζούρος είναι κατηγορηματικός: «Είναι το πιο σημαντικό ζήτημα. Δεν αρκεί δηλαδή να υπάρχει απλώς ενημέρωση σε επίπεδο φορέων. Οφείλουμε να προετοιμάσουμε και να εκπαιδεύσουμε παιδιά, αλλά και ενήλικες. Υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές. Το ζητούμενο είναι τα κρίσιμα δευτερόλεπτα μιας σεισμικής δόνησης, να λειτουργήσουμε ψύχραιμα, να εκλείψει ο πανικός -που είναι απόλυτα φυσιολογικός- ώστε να απομακρυνθούμε με ασφάλεια από ένα κτίριο. Θεωρώ ιδιαίτερο παράδειγμα το σχολείο της Βρίσας, που μια εβδομάδα πριν τον ισχυρό σεισμό της 12^ης Ιουνίου, είχε επισκεφθεί τη σεισμική τράπεζα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Η εμπειρία αυτή βοήθησε, ώστε τα παιδιά και η δασκάλα τους να βγουν με ψυχραιμία και ασφάλεια από το κτίριο, εκείνο το μεσημέρι. Εκτιμώ, ότι οι φορείς της εκπαίδευσης και οι τοπικές αρχές θα συνεχίζουν να στηρίζουν αυτή την προσπάθεια».

Γνωρίζω τους σεισμούς, μαθαίνω να προστατεύομαι

 

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους, θέλοντας να συμβάλλει στην ενημέρωση των πολιτών της Λέσβου, αλλά και των επισκεπτών, για θέματα πρόληψης και προστασίας από τους σεισμούς, υλοποιεί καθημερινά μια βιωματική θερινή εκπαιδευτική δραστηριότητα γύρω από το φυσικό φαινόμενο του σεισμού και τα μέτρα πρόληψης και προστασίας.

Η δράση περιλαμβάνεται την προσομοίωση μεγάλων σεισμών από όλο τον κόσμο στη σεισμική τράπεζα του Μουσείου. Η εξοικείωση και η γνωριμία με τους τρόπους προστασίας είναι εξαιρετικά σημαντική και στόχος είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών, όλων των ηλικιών, για την ανάγκη προετοιμασίας. Η γνώση εξάλλου είναι απαραίτητη στα κρίσιμα λεπτά ενός σεισμού.

Η σεισμική τράπεζα του Μουσείου έχει διαστάσεις 12 τ.μ. και η προσομοίωση της σεισμικής κίνησης, αφορά δονήσεις που έχουν το μέγεθος και τη διάρκεια πραγματικών σεισμών, όπως ο καταστροφικός των 9R της Ιαπωνίας (Μάρτιος 2011) ή άλλοι μικρότερης έντασης.

Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με το Μουσείο στο 22530 54434.