Με την ευκαιρία της 73^ης επετείου της Μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών (στις 9 Μαΐου 1945 η Ναζιστική Γερμανία υπογράφει την άνευ όρων παράδοσή της), η ομάδα « Φίλοι Ιστορικής μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας» έδωσε στη δημοσιότητα ένα σύντομο χρονικό των γεγονότων που διαδραματίστηκαν εκείνη την ιστορική μέρα, που έληξε και επίσημα ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στη Μυτιλήνη, με την  υπόσχεση να επανέλθουν στο θέμα με αποκαλυπτικά δημοσιεύματα του λεσβιακού Τύπου της εποχής εκείνης.

9 Μαΐου 1945… Έχουν προηγηθεί τα Δεκεμβριανά και η ήττα του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, το θρυλικό « Go back» στη Λέσβο, η υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας, ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, η εγκατάσταση στη Μυτιλήνη των κρατικών αρχών, που βάζει σταδιακά τέρμα στην περίοδο της εφτάμηνης διακυβέρνησης του νησιού μας από τις εαμικές αρχές… Ήδη έχει έρθει στη Λέσβο το 149 Τ.Ε, που ήταν στελεχωμένο από συνεργάτες των Γερμανών και παρακρατικά στοιχεία, με σκοπό να αποτελέσει τη δύναμη κρούσης των κρατικών αρχών ενάντια στο ισχυρό λεσβιακό λαϊκό κίνημα. Το 149 Τ.Ε φρόντισε γρήγορα να δώσει δείγματα γραφής, με επιθέσεις και καταστροφές τυπογραφείων προοδευτικών λεσβιακών εφημερίδων, με αθρόες συλλήψεις εαμικών στελεχών και δημοκρατικών πολιτών, με δημιουργία κλίματος τρομοκρατίας στην πόλη και στην ύπαιθρο.

Η είδηση της συνθηκολόγησης

Το βράδυ της 8^ης προς 9^η Μαΐου 1945 κυκλοφορεί στη Μυτιλήνη η είδηση της υπογραφής της άνευ όρων συνθηκολόγησης των ναζιστικών στρατευμάτων, που σηματοδοτεί και επίσημα το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο κόσμος ξεχύνεται στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης για να πανηγυρίσει την συντριπτική ήττα του ναζισμού. Όμως, οι τοπικές αρχές με τον κατασταλτικό μηχανισμό τους επεμβαίνουν δυναμικά, χτυπώντας βίαια τις λαϊκές εκδηλώσεις.

Μόλις ξημέρωσε τα γεγονότα αυτά διαδόθηκαν σαν αστραπή στη Μυτιλήνη και σ’ όλο το νησί. Χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν να μαζεύονται στην Αλυσίδα, που ήταν τότε η Νομαρχία, σε ογκώδη διαδήλωση διαμαρτυρίας… Γρήγορα η μεγάλη πλατεία γέμισε ασφυκτικά, μαζί και η οδός Βουρνάζων μέχρι τη σημερινή Πλατεία Κυπρίων Πατριωτών. Στη συνέχεια μια επιτροπή ζήτησε το νομάρχη για να του παραδώσει σχετικό ψήφισμα. Ο νομάρχης δηλώθηκε ...απουσιάζων. Ύστερα από επίμονες απαιτήσεις της επιτροπής, αναγκάστηκε να εμφανιστεί ο γενικός διευθυντής Καριώτογλου, προσποιούμενος πλήρη άγνοια των χθεσινών γεγονότων. Η ψευτιά αυτή εξόργισε το αγανακτισμένο πλήθος που εισέβαλε στη Νομαρχία. Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι δυνάμεις καταστολής με αιχμή του δόρατος το 149 Τ.Ε, που χτύπησαν τη συγκέντρωση με τα όπλα. Στη διακλάδωση των οδών Βοστάνη και Αγίας Ειρήνης έπεσε βαριά χτυπημένος ο λιμενεργάτης Χριστόφας Πετράς ή Μαμούτης, που καταγράφεται ως το πρώτο θύμα της λευκής τρομοκρατίας. Άλλος ένας πολίτης τραυματίζεται σοβαρά και μένει τελικά ανάπηρος.

Στη φυλακή για τη «στάση»

Την επαύριον αυτή η μαζική συγκέντρωση και διαμαρτυρία του λαού χαρακτηρίστηκε ως «στάση» απ’ το δοσίλογο εισαγγελέα Κωστόπουλο. Διώκεται όλη η τοπική ηγεσία του λαϊκού κινήματος με την χαλκευμένη κατηγορία της ηθικής αυτουργίας σε «στάση». Άμεσο αποτέλεσμα να γεμίσουν οι φυλακές της Λαγκάδας με εκατοντάδες αγωνιστές. Ο μεταβαρκιζιανός Γολγοθάς του λεσβιακού λαού έχει αρχίσει…