Πριν από περίπου μια δεκαετία, ένα βιβλίο-έκπληξη από την Τουρκάλα συγγραφέα Φεριντέ Τσιτσέκογλου με το χαρακτηριστικό τίτλο «Ιστορίες της άλλης πλευράς του νερού» εντυπωσίασε και συγκίνησε με την ιστορία ενός Έλληνα πολιτικού, εξόριστου στην Ευρώπη, που τα καλοκαίρια της Χούντας στην Ελλάδα πήγαινε στο Αϊβαλί και χάζευε από μακριά τα ελληνικά νησιά, παίρνοντας «μια μυρωδιά Ελλάδας». Ο ήρωας της Τουρκάλας συγγραφέως φαίνεται πως δεν ήταν ο μοναδικός τέτοιος Έλληνας. Ο αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης, Θόδωρος Πάγκαλος, κρατούσε εφτασφράγιστο μυστικό του τα ταξίδια του στην Τουρκία στα χρόνια της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Στέλεχος του αντιδικτατορικού κινήματος, από τους ανθρώπους που ίσως δε μίλησε ποτέ για την αντιδικτατορική του δράση, ο πολυσυζητημένος Έλληνας πολιτικός πριν μια βδομάδα επέστρεψε στον τόπο απ’ όπου πριν 37 χρόνια αγνάντευε τη Μυτιλήνη. Ανάσαινε αγέρα αιγαιοπελαγίτικο και έπαιρνε δυνάμεις να συνεχίζει να αγωνίζεται… Και στο Αϊβαλί συνάντησε το φίλο του εκείνων των χρόνων, έφαγε μαζί του στο Μοσχονήσι, μάλωσε με τους Τούρκους δημοσιογράφους που τον πολιόρκησαν αλώνοντας ετούτες τις προσωπικές του στιγμές και από μακριά ξαναείδε τη Λέσβο… Όλα έχουν πια αλλάξει.

Πίσω στη δεκαετία τού 1970
Χωρίς ιθαγένεια στα χρόνια της δικτατορίας, ο Θόδωρος Πάγκαλος δεν επιτρεπόταν φυσικά να επιστρέψει στην Ελλάδα. Κι όμως, χρειαζόταν φαίνεται τον αέρα της πατρίδας. Κάτι σαν το απαραίτητο οξυγόνο για να συνεχίσει και να τα καταφέρνει… Κι αφού στην πατρίδα ήταν αδύνατο να μπει, πήγαινε να τη βλέπει από αντίκρυ… Δυο φορές, το 1972 και το 1973, έφτασε μέχρι το Αϊβαλί. Έμεινε σε ένα ξενοδοχείο στο Σαρμουσάκ, περπατούσε στα σοκάκια του Αϊβαλιού και του Μοσχονησιού, κολυμπούσε στο Αιγαίο και προπάντων ανάσαινε μυρωδιές της πατρίδας… Κάπου εκεί τον ανακάλυψε ο ελληνόφωνος, ως Τουρκοκρητικός, Αϊβαλιώτης ανταποκριτής τότε της «Μιλλιέτ» στην περιοχή, Αχμέτ Γιορουλμάζ. Γίνανε φίλοι. Περνούσανε ώρες συζητώντας… Την προπερασμένη Παρασκευή, ο Αχμέτ Γιορουλμάζ, ο ελληνόφωνος Τουρκοκρητικός, γνωστός στην Ελλάδα από τις μεταφράσεις βιβλίων Ελλήνων λογοτεχνών στα τουρκικά, υποδέχτηκε στα γνώριμα σοκάκια της αϊβαλιώτικης πολιτείας τον αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης, Θόδωρο Πάγκαλο. 37 χρόνια μετά την τελευταία τους συνάντηση, οι δυο άνδρες θυμήθηκαν τις δύσκολες μέρες. Φανερός ο χρόνος που είχε περάσει πάνω κι από τους δυο, φανερή όμως κι η φιλία των δυο ανδρών…


Ο Θόδωρος Πάγκαλος στο Αϊβαλί, με το φίλο του Αχμέτ Γιορουλμάζ (δίπλα του, με το μπαστούνι), 37 χρόνια μετά

Για δουλειές στη Σμύρνη
Ο Θόδωρος Πάγκαλος βρέθηκε στη Σμύρνη συμμετέχοντας ανεπίσημα στη συνάντηση Ελλήνων και Τούρκων δημοσιογράφων. Στο περιθώριό της και μόνο με λίγους άνδρες της προσωπικής του φρουράς, τράβηξε βόρεια και σταμάτησε στο Αϊβαλί. Εκεί ξανασυναντήθηκε με τον Αχμέτ Γιορουλμάζ. Τι είπαν με λεπτομέρειες είναι άγνωστο… Κανείς δε μίλησε και τα μέσα ενημέρωσης κρατήθηκαν μακριά. Προπάντων από το τραπέζι στην παραλία του Μοσχονησιού. Δεν είναι κακό να μένουν μακριά τα μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα όταν συναντιούνται 37 χρόνια μετά δυο φίλοι από χρόνια δύσκολα. Το μόνο που έγινε γνωστό είναι ότι ο Αχμέτ Γιορουλμάζ τού είπε πως πριν ένα μήνα τον κάλεσαν στη Μυτιλήνη σε ένα κοινό σχολείο Ελλήνων και Τούρκων, όπου οι μεν διδάσκονταν τη γλώσσα των δε. Και δεν πήγε γιατί δεν είχε βίζα και πού να τρέχει κοντά 80 χρονών στη Σμύρνη… Κι ο Πάγκαλος γύρισε προς στέλεχος του γραφείου του που τον συνόδευε και είπε: «Τη βίζα στον Αχμέτ να την κανονίσεις σήμερα…»
«Την πήρες τη βίζα;», ρωτήσαμε χτες τον κ. Γιορουλμάζ. «Θα την πάρω, θα κατεβώ στη Σμύρνη μέσα στον Οκτώβριο και θα περάσω να την πάρω. Μού ‘πανε κιόλας πως θα είναι διάρκειας δυο χρόνων. Να ‘ναι καλά ο Θόδωρος…»