Τι γίνονται τα δικαιώματα των έργων ενός συγγραφέα όταν εκείνος πεθάνει; Προσωπικά, ως συγγραφέας, θέλω να μεταβιβάσω τα δικαιώματα σε άτομο της επιλογής μου, με δικαίωμα και αυτός κάποτε να διαλέξει το «διάδοχό» του. Σε καμμία περίπτωση δεν πιστεύω πως τα δικαιώματα ενός πνευματικού δημιουργήματος πρέπει να γίνονται «δημόσια» όταν ο δημιουργός τους παύει να υφίσταται. Όσο για την ανάλυση του Καζαντζάκη, αγαπητοί μου, μην υπερβάλλουμε... Το έργο του Καζαντζάκη έχει ατέλειες, ασυνέπειες, αντιφάσεις κ.τ.λ., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κατώτερο της μεγαλοσύνης που ενέχει. Προσοχή λίγο, όμως, με τις υπερβολές, δεν οδηγούν σε σωστές εκτιμήσεις... Έχουμε την επιστήμη σα βάση και σαν μπούσουλα. Χωρίς αυτήν δεν έχουμε τίποτα παρά εικασίες και εκτιμήσεις αόριστες. Η λογοτεχνία δεν είναι κριτική της λογοτεχνίας, η λογοτεχνία νιώθεται και δε διαλύεται σε νόμους και αρχές, γίνεται όμως και πρέπει να την προσεγγίσουμε επιστημονικά όπως και καθετί άλλο. Μην είμαστε υπερβολικοί και κυρίως, μονόπλευροι! Υπάρχουν αυτοί που λένε ότι η λογοτεχνία δεν υπόκειται σε επιστημονική ανάλυση και ότι κάθε τέτοια προσπάθεια είναι μάταια.
Δεν υπάρχει βάση σε αυτό. Η επιστημονική προσέγγιση είναι το μόνο που έχουμε. Ειδαλλιώς όλα είναι διαίσθηση, εικασία, χάος. Και το χάος είναι μια χαρά, δεν έχω πρόβλημα μαζί του, θα ήθελα όμως να δω πώς μπορείς να καταλάβεις διά μέσου του χάους τον «Οδυσσέα» του Τζόυς, διά μέσου της διαίσθησης τα «Κάντο» του Πάουντ, τα «Γαλάζια Άνθη» του Κενώ... Το επιχείρημα έχει παρέλθει από την εποχή του Ρομαντισμού. Τα αριστουργήματα είναι τέτοια ακριβώς επειδή μπορούμε να τα καταλάβουμε. Και «κατανοώ» σημαίνει επιστήμη. Το «νιώθω» επίσης είναι ένα επίπεδο κατανόησης απόλυτα περιγράψιμο μέσα από τη λογική. Νιώθω για την επιστήμη σημαίνει κατανοώ σε διαφορετικό επίπεδο από αυτό της γραμμικής ανάλυσης. Ευτυχώς η επιστήμη δε χρησιμοποιεί τη γραμμική ανάλυση μόνο, αλλά πλήθος άλλες μεθόδους. Λυπάμαι, δεν πείθομαι από τους θιασώτες της μη ανάλυσης της λογοτεχνίας. Διαπραγματεύονται πράγματα για τα οποία η συζήτηση, στα βασικά της μέρη, έχει λήξει εδώ και πάρα πολύ καιρό. Η επιστήμη «φταίει» που έχει φάρμακο για την ελονοσία, η «επιστήμη» που δε θα πεθάνεις από μια απλή πέτρα στα νεφρά (όπως παλαιότερα), η επιστήμη που μπορείς και ταξιδεύεις στον αέρα, η επιστήμη για αυτό το τυπωμένο άρθρο. Για την επιστήμη δεν υπάρχουν αχαρτογράφητες περιοχές, μόνο χαρτογραφητέες εφόσον προκύψουν. Επίσης, επιστήμη δε γίνεται (αρχικά) για τις μάζες, αλλά για χάρη της επιστήμης. Στη λογοτεχνία η επιστήμη βοηθάει ειδικούς και μη να αναλύσουν τη γενεσιουργό διαδικασία ενός κειμένου. Το εξηγούν σε πολλά επίπεδα, άπειρα σχεδόν, όσα και οι αναγνώσεις ενός κειμένου. Και τέλος, το ερώτημα που πλανάται και είναι της μόδας για τα κείμενα του Καζαντζάκη. Πρέπει να εκμοντερνιστούν; Τι στο καλό σημαίνει αυτό; Και πάλι προσπαθώ να σκέφτομαι δίχως περιττό βερμπαλισμό και μόνο σε ό,τι αφορά, αρχικά, εμένα τον ίδιο και τα κείμενά μου. Τα πνευματικά δικαιώματα μου ανήκουν απόλυτα. Κάνω ό,τι θέλω όσο θέλω, όποτε το θέλω και δίχως όρους παρά αυτούς που ορίζω εγώ σε ένα κείμενό μου. Το σύμπαν από λέξεις το δικό μου, άμα θέλω, του βάζω φωτιά και το καίω. Όταν πεθάνω, δε με ενδιαφέρει τι θα γίνει, με ξεκουράζει η σκέψη ότι υπάρχει όμως κάποιος που θα «προσέχει» τα κείμενά μου. Τώρα: από τη στιγμή που αυτός ο κάποιος προσθέσει έστω και μια τελεία εκεί που εγώ δεν είχα σημείο στίξης, το κείμενο παύει να είναι δικό μου. Δε θα το αναγνώριζα παρά ως κίβδηλο, απομίμηση, παράφραση κ.τ.λ.. Δε θα το προσυπόγραφα και δε θα ήθελα με τίποτα να πει κανείς ότι το κείμενο είναι του Τ.Ε. Γιώργου. Βέβαια τότε θα είμαι πεθαμένος, οπότε δεν έχει σημασία. Καλό είναι οι συγγραφείς (εφόσον θεωρούν πως έχει σημασία) να αφήνουν επακριβείς εντολές για το μέλλον των κειμένων τους, σε αυτούς στους οποίους αφήνουν τα δικαιώματα. Ναι, είμαι (το λέω ξανά) υπέρ του να μπορώ να διαλέξω εγώ το διαχειριστή των δικαιωμάτων των έργων μου. Δεν μπορώ καν να διανοηθώ πως αφήνω τα κείμενα «στο έτσι», στον οποιονδήποτε να τα κάνει σαν τα μούτρα του και μετά να πει, «διαβάστε Τ.Ε. Γιώργο». Ο Καζαντζάκης είναι τεραστίων διαστάσεων δημιουργός. Αντί να μιλάμε για εκμοντερνισμό των κειμένων του, ας φροντίσουμε να διδάξουμε στη νέα γενιά καλά ελληνικά και αγάπη για το βιβλίο. Αυτά τα εφόδια αρκούν για να δεχτεί το μέλλον τα κείμενα του Κρητικού συγγραφέα όπως έχουν, με την ίδια αγάπη που έδειξε για αυτά το παρελθόν.