Γιάννης Καβάσιλας
Εκδόσεις Έψιλον
Αθήνα 2010

Τα «Δοκίμια Λογοτεχνίας» του καλού πεζογράφου Γιάννη Καβάσιλα αφορούν το μυθιστόρημα του Σπύρου Πλασκοβίτη «Η Πόλη», την ποιητική συλλογή «Στην Οδό Φιλελλήνων» του Δημήτρη Σουρβίνου, τη μελέτη «Αστυνομικό μυθιστόρημα και εξουσία», την ποιητική συλλογή «Διάκριοι» του Σταύρου Βαβούρη και τη μελέτη «Από τα Ακριτικά του Βυζαντίου στα Ακριτικά του Σικελιανού». Πρώτη διαπίστωση του αναγνώστη είναι η φροντίδα και η επιμέλεια της γραφής. Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τον κάθε δημιουργό με του οποίου το έργο καταπιάνεται, πολύ πολύ σοβαρά. Δε βιάζεται να το «ξεπετάξει» στα γρήγορα, να φανεί ότι ασχολήθηκε κι έκανε το χρέος του. Με το οξυδερκές κριτήριό του, με σεβασμό στην υπογραφή του, καταπιάνεται με αγάπη, με προσοχή στη λεπτομέρεια, με βιβλιογραφική παραπομπή, με παράδειγμα ανάλογο με την περίσταση. Θα λέγαμε πως τα δοκίμιά του είναι μικρές πραγματείες που καλύπτουν όλο το φάσμα αναφορών και κριτικής, πάντα με την πρόθεση να αναδειχτεί η ιδιαιτερότητά τους, χωρίς να υποτιμηθεί κάθε άλλη άποψη. Μόνο για την «Πόλη» ο μελετητής θα αφιερώσει 29 σελίδες κειμένου, με 52 σημειώσεις. Το κείμενο επιμερίζεται σε κεφάλαια, ταξινομημένα και οργανωμένα, έτσι ώστε ο αναγνώστης να καθοδηγείται στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Κάθε φράση και παρατήρηση του μελετητή είναι καίρια, εύστοχη, ευθύβολη και διασαφητική. Ο υπότιτλος του κειμένου «Μια ακόμη προσέγγιση» θα μπορούσε να είναι απλώς «Η προσέγγιση».
Στις 16 σελίδες για την «Οδό των Φιλελλήνων» του Σουρβίνου, ο συγγραφέας καταθέτει τιμή και αγάπη στον παλιό «φίλο και αδελφοποιτό», μελετά και διερμηνεύει τη γραφή του, αναγνωρίζοντας παράλληλα και την εργασία πάνω στο ίδιο θέμα του Θεοδόση Πυλαρινού. Σε μια, πέντε σελίδων, εργασία για το αστυνομικό μυθιστόρημα και την εξουσία, σύντομη, αλλά όχι πρόχειρη, βρίσκουμε ενδιαφέρουσες απόψεις για την αμφίδρομη σχέση μυθιστορήματος και εγκλήματος και όχι μόνον, εργασία η οποία θα μπορούσε να εκληφθεί ως κοινωνιολογική μελέτη.

Οι «Διάκριοι» του Σταύρου Βαβούρη θα τον απασχολήσουν στις επόμενες 21 σελίδες. Σ’ αυτές μέσα θα ξαναθυμηθούμε τις αθηναϊκές γειτονιές, τα παλιά σινεμά, μια σύντομη βιογραφία του ποιητή, λογοτεχνικά γραμμένη, λες και ο μελετητής προσπαθεί να υπο-, ή απο-, καταστήσει αυτά που η ζωή στέρησε από τον ποιητή: αγάπη, κατανόηση, στοργή. Σταματώ στην παρατήρηση του Καβάσιλα ότι «το πρόσωπο είναι εκείνο που κυρίως καθορίζει το έργο, ενώ το τελευταίο φωτίζει ακόμη και τις πιο μύχιες πλευρές του δημιουργού του». Αναλύεται, διευκρινίζεται και συσχετίζεται η ποίηση του Βαβούρη με την ποίηση του Καβάφη, του Καρυωτάκη, του Σεφέρη, αλλά και την τραγωδία και, τέλος, γίνεται και η αποτίμησή της από την κριτική. Θετική βεβαίως. Η μελέτη των «Ακριτικών», 70 σελίδων εργασία, είναι μια εμβριθής και εμπεριστατωμένη αναφορά στο είδος, με ένα πλούσιο και εντυπωσιακό διακείμενο. Εκκινώντας από το ακριτικό και δημοτικό τραγούδι και περνώντας στο έντεχνο του Ρήγα, του Σολωμού, του Κάλβου, του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, του Λορέντσου Μαβίλη, φτάνει στο Σικελιανό που σέρνει το χορό σαν την Ελλάδα, όχι μόνο «ψηλά με τους αντάρτες», αλλά και με όλους τους ομοτέχνους του αντάρτες του πνεύματος, κρίκους της δυνατής και μακράς αλυσίδας του είδους.
Και τον τόμο ολοκληρώνει το παράρτημα με τη φωτογραφική ανατύπωση των «Ακριτικών» του Σικελιανού, της έκδοσης του Καΐρου, που ο ίδιος ο Σικελιανός τού χάρισε, το καλοκαίρι εκείνο τού 1949 που πέρασε μαζί του στη Σαλαμίνα.
Ο αναγνώστης των δοκιμίων του Καβάσιλα, πέρα από τη φιλολογική ενημέρωσή του, έχει την αίσθηση της ανθρωπιάς που αναβλύζει από τα κείμενα, του σπάνιου ήθους, της ευγένειας και του ψυχικού πληθωρισμού, που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και καθρεφτίζεται στα γραπτά του. Ήθελα να πω, ζωγραφίζεται.
 
Ανθούλα Δανιήλ
Δρ. Νεολληνικής Λογοτεχνίας