Διαχείριση απορριμμάτων για μηδενικά απόβλητα στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου

Στο χθεσινό μας δημοσίευμα, παρουσιάσαμε ένα σύστημα δημοτικής εντατικής ανακύκλωσης, που μπορεί να συγκεντρώσει ένα σημαντικό όγκο ανακυκλώσιμων - κομποστοποιήσιμων υλικών με υψηλό βαθμό διαλογής.
Μία γενική αποτύπωση της παραγωγής στερεών απορριμμάτων στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, είναι η παρακάτω:
Ο πληθυσμός της Περιφέρειας, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001, ήταν περίπου 200.000 κάτοικοι, με γεωγραφική κατανομή στο Νομό Λέσβου 53%, στο Νομό Χίου 26% και στο Νομό Σάμου 21%.
Τα παραγόμενα στερεά απόβλητα ημερήσια, ανά κάτοικο, είναι το ελάχιστο 1,3 κιλά. Άρα καθημερινά παράγονται 260 τόνοι στερεά απόβλητα σε ολόκληρη την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η ετήσια παραγωγή είναι το ελάχιστο 95.000 τόνοι χωρίς τον υπολογισμό των τουριστών - επισκεπτών. Με τον υπολογισμό και αυτών, η παραγωγή ξεπερνάει τουλάχιστον τους 120.000 τόνους.
Από αυτά, το 35% - 40% είναι κομποστοποιήσιμα (περίπου 45.000 τόνοι ετησίως), το 35% - 40% είναι ανακυκλώσιμα (περίπου 40.000 τόνοι) και το 25% - 30% υπολείμματα (περίπου 35.000 τόνοι ετησίως ή 100 περίπου τόνοι ημερησίως).

Τα στερεά απόβλητα που συλλέγονται από τη δημοτική αποκομιδή και ανακύκλωση, διακρίνονται σε υλικά τριών διαφορετικών ειδών.
1) Τα κομποστοποιήσιμα, που θα παραμείνουν στο Δήμο συλλογής τους για τελική επεξεργασία, διότι η συγκέντρωσή τους σε άλλο σημείο, δεν δημιουργεί οικονομίες κλίμακας αλλά προσθέτει μόνο κόστος. Είναι μάλιστα προτιμότερο σε περιοχές με μεγάλες αποστάσεις και διασπορά πληθυσμού, όπως το νησί της Λέσβου, να υπάρχουν περισσότερα από ένα σημεία κομποστοποίησης. Το ενδεδειγμένο σύστημα  είναι αυτό της κομποστοποίησης σε ανοιχτό περιβάλλον με κινητό μηχάνημα ανάδευσης - οξυγόνωσης, εφόσον είναι κατά πολύ οικονομικότερο λειτουργικά (σε σχέση με τα κλειστά συστήματα των αστικών Δήμων), με δεδομένο ότι οι απαιτούμενοι ελεύθεροι χώροι είναι διαθέσιμοι. Το τελικά παραγόμενο κομπόστ-βιολογικό λίπασμα, θα πωλείται δημιουργώντας μία σταθερή πηγή εισοδήματος για το Δήμο.   
2) Τα ανακυκλώσιμα, που παραμένουν στο Δήμο συλλογής τους μόνο για τεμαχισμό - συμπίεση - δεματοποίηση. Στη συνέχεια θα πωλούνται σε μονάδες επεξεργασίας οποιασδήποτε μορφής, οπουδήποτε εντός ή εκτός της χώρας (το χαρτί σε χαρτοποιίες, το αλουμίνιο, γυαλί, πλαστικά στις αντίστοιχες μονάδες) στις καλύτερες δυνατές τιμές, πραγματοποιώντας επιπλέον έσοδα για το σύστημα της δημοτικής ανακύκλωσης.
Είναι σκόπιμο εδώ να τονίσουμε ότι η κοινωνία του βορείου Αιγαίου, θα ωφεληθεί σημαντικά εάν προγραμματίσει οργανωμένα την αξιοποίηση αυτών των υλικών τοπικά, κατανέμοντας τα στα διάφορα νησιά της, με δημιουργία πολλών πράσινων θέσεων εργασίας και σημαντική εξοικονόμηση μεταφορικών εξόδων. Η συνεργασία των Δήμων με την Περιφέρεια και τις ενδιαφερόμενες ιδιωτικές μονάδες, είναι επιβεβλημένη. Θεωρούμε ότι αυτό μπορεί να ξεκινήσει από την πρωτοβουλία της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε συνεργασία με τους Δήμους ώστε να στείλει ανοιχτή πρόσκληση σε κάθε ενδιαφερόμενη επιχείρηση. Η διοργάνωση ημερίδας για την παρουσίαση προτάσεων και η διαμόρφωση του ΠΕΠ για χρηματοδότηση, θα βοηθήσει σημαντικά την προσέγγιση των δημιουργικών φορέων του ιδιωτικού τομέα.
Η τοπική επεξεργασία των ανακυκλώσιμων υλικών και των υπολειμμάτων εφόσον θα απαιτεί διακίνηση μεταξύ των νησιών, μπορεί να στηρίξει ένα τοπικό σύστημα ακτοπλοϊκών συνδέσεων με πολλαπλά οφέλη και σε άλλους τομείς, όπως το τοπικό εμπόριο και ο τουρισμός.    
3) Τα υπολείμματα, που είναι όλα όσα δεν ανακυκλώνονται και δεν κομποστοποιούνται, και η προτεινόμενη διαχείριση τους είναι η θερμική οξείδωση - αεριοποίηση. 
Γιατί όμως υπάρχουν υπολείμματα; Διότι ένα τουλάχιστον 20% και άνω του συνόλου των στερεών απορριμμάτων, αποτελείται είτε από υλικά που δεν ανακυκλώνονται (tetrapak, υφάσματα συνθετικά και βαμμένα, MDF, νοβοπάν, πλαστικοποιημένα χαρτιά, εμποτισμένη ξυλεία, κλπ) είτε είναι ΑΣΑ κοινωνικών ομάδων, που τουλάχιστον σε κάποιο ποσοστό θα βρίσκονται εκτός συστήματος (αθίγγανοι, παράνομοι μετανάστες, αλλοδαποί ή και ημεδαποί τουρίστες, κλπ).
 
Διαχείριση υπολειμμάτων
Με δεδομένο ότι τα υπολείμματα για ολόκληρη την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, θα είναι περίπου 100 τόνοι ημερησίως (με την πιο επιτυχημένη μορφή ανακύκλωσης), προτείνουμε την εγκατάσταση σε μία κεντροβαρική αστικοποιημένη περιοχή (παράδειγμα η πόλη της Χίου), μίας μονάδας θερμικής οξείδωσης - αεριοποίησης, προκειμένου να γίνει δυνατή ΚΑΙ η λειτουργία της τηλεθέρμανσης ταυτόχρονα με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η μεταφορά των υπολειμμάτων θα γίνεται μέσω σταθμών μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) σε κάθε νησί. Με τον τρόπο αυτό θα καταργηθούν όλοι οι «νόμιμοι» (ΧΥΤΑ) και παράνομοι (ΧΑΔΑ) χώροι ταφής, που υπάρχουν στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου μετατρέποντας την σε περιοχή μηδενικών αποβλήτων (zero waste area ).


 
Το σύστημα WG-TO
Μία τυπική μονάδα WG-TO (στις φωτογραφίες), αποτελείται από δύο επιμέρους υπομονάδες - στάδια:
- Το πρώτο στάδιο είναι το κελί αεριοποίησης (gasification cell), όπου αρχικά φορτώνονται τα απορρίμματα και υπόκεινται σε θερμική επεξεργασία μέσα σε περιβάλλον έλλειψης οξυγόνου και σε θερμοκρασίες κάτω από 500 οC. Σε τέτοιο περιβάλλον, υγρά, λάσπες και επιδεκτικά καύσης στερεά μετατρέπονται σε διάφορα αέρια. Εν συνεχεία τα παραγόμενα αέρια οδηγούνται στο επόμενο στάδιο.
- Το δεύτερο στάδιο είναι ο μετακαυστήρας αερίων (Gas Processor). Στο στάδιο αυτό, τα παραγόμενα από το πρώτο, αέρια, αφού αναμιχθούν με περιβάλλοντα αέρα σε ειδική διάταξη, αναφλέγονται και καίονται πλήρως σε θερμοκρασίες μεταξύ 900 oC και 1100 oC για πάνω από 4 sec.
Το σύστημα είναι εφοδιασμένο με όλα τα απαραίτητα όργανα μέτρησης, ελέγχου και ασφάλειας ενώ ο χειρισμός του γίνεται αυτόματα μέσω PLC και PC.
Ο τρόπος διαχείρισης των απορριμμάτων, αποσκοπεί στην καύση τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα προϊόντα της καύσης να έχουν όσο το δυνατό μικρότερο όγκο, ενώ παράλληλα η ίδια η καύση συνοδεύεται από πολύ μικρές εκπομπές επιβλαβών αέριων ρύπων.
Τα απορρίμματα χωρίς κανένα αρχικό διαχωρισμό, τοποθετούνται στο κελί αρχικής αεριοποίησης (gasification cell). Όπου είναι απαραίτητο, η τροφοδοσία του κελιού μπορεί να γίνει με μεταφορικές ταινίες, όταν όμως υπάρχει δυνατότητα, συνιστάται απ’ ευθείας η τροφοδοσία από τα απορριμματοφόρα.
Το αρχικό κελί μπορεί να αποτελείται από μια παρτίδα μικρότερων κελιών έτσι ώστε να παραλαμβάνουν τα απορρίμματα μίας ή δύο ημερών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, πραγματοποιούνται λιγότερες εκκινήσεις του συστήματος. Επίσης τα κελιά δε χρειάζεται να είναι γεμάτα για να λειτουργήσει το σύστημα.

Κατά το αρχικό στάδιο πραγματοποιείται καύση των απορριμμάτων σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία ώστε να μην αλλοιωθούν συστατικά όπως μέταλλα και γυαλιά. Μετά από 8 έως 12 ώρες, τα καύσιμα υλικά των απορριμμάτων (πλαστικά, χαρτιά κ.α.) μετατρέπονται σε αέριο. Με τη χρήση συστημάτων ελέγχου, προσδιορίζεται η περιεκτικότητα σε οξυγόνο των αερίων στην καμινάδα και μέσα στο κάθε κελί ενώ παράλληλα διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία μέσα σ’ αυτό. Όταν οι παράμετροι των συστημάτων ελέγχου φτάσουν κάποιες οριακές τιμές, τότε η διαδικασία ολοκληρώνεται. Μετά από 4 έως 6 ώρες, το σύστημα μπορεί να φορτωθεί εκ νέου με απορρίμματα χωρίς να είναι απαραίτητη η εκκένωση του κελιού από την τέφρα. Ο αριθμός των επαναλήψεων που μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς να γίνει εκκένωση των κελιών, είναι περίπου δέκα φορές ανάλογα με τη σύσταση των απορριμμάτων. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε πως όσο περισσότερα καύσιμα συστατικά έχουν τα απορρίμματα, τόσο περισσότερες επαναλήψεις μπορούν να γίνουν χωρίς εκκένωση των κελιών και αντίστροφα.
Μετά την ολοκλήρωση της διεργασίας, τα ανακυκλώσιμα υλικά (γυαλί, μέταλλα) μπορούν εύκολα να διαχωριστούν από την τέφρα καθώς λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας που διατηρείται κατά την καύση, δεν υφίστανται χημική αλλοίωση.
Η τέφρα συλλέγεται σε container, μεταφέρεται εκτός Περιφέρειας και χρησιμοποιείται στην παραγωγή οικοδομικών υλικών.



Πλεονεκτήματα τεχνολογίας WG-TO
1.    Μειώνει κατά 99% τον όγκο όλων των καύσιμων υλικών.
2.    Παρέχει τη δυνατότητα ανακύκλωσης του αλουμινίου, των μετάλλων και των γυαλιών κατά 100%.
3.    Δεν προκαλούνται εκπομπές καπνού ή επιβλαβών αερίων.
4.    Η όλη εγκατάσταση έχει καθαρή και αθόρυβη λειτουργία.
5.    Δεν απαιτείται θραύση ή διαχωρισμός των υπολειμμάτων απορριμμάτων πριν από τη διεργασία.
6.    Το ποσοστό υγρασίας των απορριμμάτων δεν επηρεάζει την απόδοση της εγκατάστασης.
7.    Εξουδετερώνει όλες τις επιβλαβείς ουσίες των νοσοκομειακών αποβλήτων.
8.    Δεν απαιτούνται πρόσθετες εγκαταστάσεις για τη διαχείριση νοσοκομειακών αποβλήτων.
9.    Μειώνει τον όγκο των νοσοκομειακών αποβλήτων κατά 95%.
10.  Ελαττώνει την απαιτούμενη έκταση της χωματερής ή και την καταργεί εφόσον λειτουργεί για τη διαχείριση υπολειμμάτων ΑΣΑ.
11. Πολύ μικρό κόστος λειτουργίας.
12.  Μικρό κόστος εγκατάστασης.

Μία μονάδα θερμικής οξείδωσης - αεριοποίησης που επεξεργάζεται 100 τόνους την ημέρα, χρειάζεται περίπου 1.000 - 1.200 τ.μ. στεγασμένους χώρους - κτίρια, 50 - 70 ευρώ ημερήσια ανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, 3 - 4 εργαζόμενους και περίπου 300 ευρώ ημερήσιο κόστος μισθοδοσίας.
Με βάση την ημερήσια ανάλωση 100 τόνων υπολείμματα ΑΣΑ, η μονάδα θα είναι δυναμικότητας 3 MW.

Συμπεράσματα - τρόποι προσέγγισης
Σαν τελικό συμπέρασμα των τριών δημοσιεύσεων, εφαρμόζοντας οι δημοτικές αρχές του Βορείου Αιγαίου ένα εντατικό, θεσμικό και απόλυτα ελεγχόμενο σύστημα ανακύκλωσης - κομποστοποίησης, έχοντας οπωσδήποτε εξασφαλίσει την πλήρη και ανεπιφύλακτη αποδοχή και υποστήριξη της αιρετής Περιφέρειας, θα βρεθούν σύμφωνα με την πιο πιθανή μελέτη περίπτωσης με τα εξής κατώφλια επιτυχίας:                                                                                                                                Στάδιο 1: Η ανακύκλωση μέχρι το 40% επί των ΑΣΑ. Η προσέγγιση θα γίνει σχετικά ομαλά αλλά βαθμιαία. Με βάση το σύστημα των εξαμήνων, όπως περιγράφηκε στη δεύτερη δημοσίευσή μου, μπορεί να επιτευχθεί σε 2 με 3 χρόνια.                                                                                                                                                       
Στάδιο 2: Η ανακύκλωση από το 40% έως το 60% επί των ΑΣΑ. Η προσέγγιση θα γίνει με σημαντικές παρεμβάσεις στην ενημέρωση, εκπαίδευση και επισταμένη εφαρμογή από τους δημότες, με προσπάθεια για ολοκληρωτική ενσωμάτωση των επαγγελματικών εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η ποιότητα δουλειάς των συμβούλων ανακύκλωσης, που έχουν αναλάβει περιοχές, και της ομαλής συνεργασίας με τη δημοτική αστυνόμευση. Είναι όμως επιτεύξιμο σε ένα εύλογο διάστημα 3 έως 5 ετών.
Στάδιο 3: Η ανακύκλωση από το 60% έως το 80% επί των ΑΣΑ. Η προσέγγιση θα γίνει με σημαντικές δυσκολίες. Θα δοκιμαστεί η αυτό-βιωσιμότητα του συστήματος και πιθανόν να αυξηθεί σημαντικά το κόστος του ΚΔΑΥ. Είναι όμως δυνατόν με εκλογίκευση περαιτέρω των δημοτικών τελών και την συστηματική βοήθεια ΜΚΟ, ενεργών πολιτών και της αιρετής Περιφέρειας κατά περίπτωση, να επιτευχθεί.
Το αποτέλεσμα είναι ευνόητο σε όλους. Μία αξιόπιστη και έντιμη απέναντι στο περιβάλλον και τις επόμενες γενιές, λύση του προβλήματος των στερεών αποβλήτων, που θα κατατάξει την περιοχή μας ανάμεσα στις πιο πράσινες περιοχές του κόσμου, με ασύγκριτες ωφέλειες στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και στη δημόσια εικόνα μας στον υπόλοιπο κόσμο.

* Ο Γιώργος Καρίμαλης είναι Οικονομολόγος - πτυχιούχος Μελετητής ΠΕΧΩΔΕ.