Γράμματα - Τέχνες - Πολιτισμός
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς
Εκδόσεις Αιολίδα
Μυτιλήνη

Με ένα ενδιαφέρον εισαγωγικό σημείωμα ο επιμελητής του Ημερολογίου, Παναγιώτης Σκορδάς, μας ενημερώνει για το φιλολογικό είδος του Ημερολογίου «ετήσιες φιλολογικές και καλλιτεχνικές επετηρίδες» - την ιστορία του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η εμφάνιση του είδους στη Λέσβο έχει μακρά ιστορία που φτάνει τον αιώνα και οι διάφορες εκδόσεις, που όλες είχαν επιτυχία, ήταν καλλιτεχνικά γεγονότα. Η πρόσφατη έκδοση του Αριστείδη Κουτζαμάνη, από το 1999 έως το 2009, υπήρξε και η πιο μακρόβια και η τωρινή φιλοδοξεί να συνεχίσει το είδος.
Στις 300 σελίδες του Λεσβιακού Ημερολογίου φιλοξενούνται οι χαιρετισμοί του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Ιακώβου, του περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, Νάσου Γιακαλή, και του δημάρχου Λέσβου, Δημήτρη Φωκίωνος Βουνάτσου. Οι ευχές όλων, καθώς και οι δικές μας, είναι να ευοδωθεί η προσπάθεια και να μακροημερεύσει.
Στο Ημερολόγιο συμπεριλαμβάνονται 21 πρωτότυπες εργασίες, ενώ οι σελίδες είναι διακοσμημένες με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Δημήτρη Γέρου, ο οποίος, επιλέγοντας τοπία και πρόσωπα που κάποιοι θα θεωρούσαν τετριμμένα, φωτογράφιζε τοπία της ψυχής κυρίως. Γιατί αυτές οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του κρατούν μέσα τους τα κομμάτια αρχαίων ναών, τους κίονες με φαγωμένες από το χρόνο τις ραβδώσεις, τα εσωτερικά του κάστρου, το χαμάμ, το ερείπιο στο κάστρο, το σπιτάκι στον κόλπο της Γέρας, το γεφύρι στον Πολιχνίτο, το κορίτσι στο παράθυρο μπρος στη δαντελωτή κουρτίνα, τα εσωτερικά των καταστημάτων, τις γιαγιάδες και τους παππούδες, την ξύλινη προβλήτα, τον ιερέα-μοναχό στο μοναχό τοπίο και το χοντρό σκοινί που κρατάει καλά δεμένο το πλοίο (εικόνα του εξωφύλλου), όλα αυτά τα χλομά, ασπρόμαυρα έργα της φωτογραφικής τέχνης του Γέρου γεννούν στον επισκέπτη του Ημερολογίου τη νοσταλγία μιας χαμένης προ πολλού αθωότητας, που διασώζεται όμως μέσα σε αυτές τις φωτογραφίες.

Ακολουθεί η ενότητα με τα κείμενα. Πρώτα-πρώτα, η ιστορία του πολύπαθου νησιού με τα εξαιρετικά κείμενα των επιφανών ιστορικών Δημήτρη Μπούμπα, Γεωργίου Θ. Παπαπαναγιώτου, Άρη Κυριαζή, Παναγιώτη Δ. Μιχαηλάρη και Στρατή Ι. Αναγνώστου. Ακολουθεί η ενότητα της Αρχαιολογίας με τα ενδιαφέροντα κείμενα των Θεοτόκη Θεοδούλου και Γιάννη Κουρτζέλλη, καθώς και του Βασίλη Κουμαρέλα, τα οποία ανασύρουν από το μύθο τους έργα ανθρώπων που βούλιαξαν στο χρόνο. Στην ενότητα της Λαογραφίας τα κείμενα των Δ.Β. Κοφτερού και Στρατή Αλ. Μολίνου έχουν μια άλλη οικειότητα. Στο δοκίμιο τα κείμενα της υποφαινομένης για τα πάθη που υπαινίσσεται η Άνοιξη στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη και το ελυτικό-σαπφικό κείμενο του αξιόλογου και ευαίσθητου ποιητή Στρατή Πασχάλη. Μαζί και τα πολύ σημαντικά των Γιάννη Κωνσταντέλλη και Αθανασίου Ι. Καλαμάτα. Στην ενότητα Εκπαίδευση το κείμενο της Σταυρούλας Λυκιαρδοπούλου μάς προσγειώνει σε ένα θέμα ιδιαίτερα σημαντικό για το νησί. Στη Γραμματολογία στέκονται σαν αρχάγγελοι ο ακαταπόνητος επιμελητής του Ημερολογίου Παναγιώτης Σκορδάς και ο πολυγραφότατος Λέσβιος υμνητής της νήσου Κώστας Μίσσιος, που ανασήκωσαν όλη τη σκόνη του καιρού για να φέρουν τα αφορώντα τη Λέσβο στο φως. Και δεν υπάρχει πολιτισμός χωρίς θέατρο και κινηματογράφο. Εδώ, η Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου στο πρώτο και ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος στο δεύτερο, ολοκληρώνουν το Ημερολόγιο. Και το φιλόδοξο έργο κλείνει με σελίδες αφιερωμένες σε συλλεκτικά τεκμήρια του παρελθόντος, στο μεταίχμιο, από το 2010 στο 2011 και τα βιογραφικά των συντελεστών.
Είναι ίσως κουραστική η απαρίθμηση ενοτήτων και ονομάτων, όμως ένα τέτοιο πολυσυλλεκτικό πόνημα, πολυσυλλεκτικό όχι μόνο από το πλήθος των συνεργατών, αλλά και από την ποικιλία των κειμένων, αναδεικνύει το ύφος του μέσα από τα πορτραίτα των συγγραφέων και το είδος της εργασίας τους. Το Λεσβιακό Ημερολόγιο είναι ο αντάξιος συνεχιστής των άλλων Ημερολογίων που προηγήθηκαν και πιστεύουμε η πιο βελτιωμένη εκδοχή τους. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πως ο αναγνώστης του όχι μόνο αποκτά μια συνολική εικόνα για το νησί, την ιστορία του και την προσφορά του στον πολιτισμό, αλλά ξαναβρίσκει ο ίδιος τη θέση του ανάμεσα στις αληθινές αξίες της ζωής. Κι αν η μέριμνα της ζωής μάς αποσπά από τα ουσιώδη, μια λοξή ματιά σε κάποια από τις σελίδες του Ημερολογίου μάς αποζημιώνει φέρνοντας την ισορροπία εκεί που βάρυνε η ύβρις της καθημερινότητας.

Ανθούλα Δανιήλ
Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας