«Έναν αιώνα πριν, η Λέσβος το 1912». Λεπτομερής αποτύπωση της εικόνας του νησιού από την πρώτη Ελληνική Διοίκηση

Τετρακόσια πενήντα χρόνια σκλαβιάς τέλειωσαν την 8η Νοεμβρίου 1912. Ήδη άρχισε το 100ό έτος ελευθερίας. Πώς ήταν τότε η Λέσβος; Πόσους κατοίκους είχε; Πού και πώς ζούσαν; Είχαν σχολεία; Πόσα και με πόσους μαθητές; Πήγαιναν τα κορίτσια στο σχολειό; Σε ποια κατάσταση ήταν τα σχολεία; Ποιοι δίδασκαν; Υπήρχαν δασκάλες; Πώς συντηρούντο; Πόσα μοναστήρια υπήρχαν; Τι περιουσία είχαν; Σε ποιες εργασίες εργάζονταν; Ποιοι εργάζονταν; Πώς εργάζονταν; Πώς αμείβονταν; Σε πόσες και ποιες καλλιέργειες καταγίνονταν; Ποια ήταν η οικονομία του νησιού μας; Ποιες ήταν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές του; Ποιες ήταν οι καλλιέργειες; Πώς γίνονταν; Υπήρχε βιομηχανία; Υπήρχε εμπόριο; Υπήρχαν μεταλλεία; Υπήρχαν τράπεζες και ποιες; Ποια ήταν η χρηματική κατάσταση της Γεωργικής Τράπεζας το πρωί της 8ης Νοεμβρίου 1912, ώρα 11.30΄; Υπήρχαν και πού υποκαταστήματα; Τι κίνηση είχε το λιμάνι της Μυτιλήνης; Υπήρχε τελωνείο;

Σ’ όλα αυτά τα ερωτήματα έδωσαν πλήρεις και λεπτομερείς απαντήσεις τα στελέχη της Γενικής Διοικήσεως Νήσων Αιγαίου με τις καταγραφές και εκθέσεις τους, που συνέταξαν αμέσως μετά την απελευθέρωση και υπέβαλαν στην κυβέρνηση της Ελλάδος. Αυτή η λεπτομερής αποτύπωση, από την πρώτη Ελληνική Διοίκηση, της εικόνας του νησιού μας περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έναν αιώνα πριν, η Λέσβος το 1912», που κυκλοφορούν αυτές τις ημέρες οι Εκδόσεις Αιολίδα.
Τα εκλεκτά στελέχη της Γενικής Διοικήσεως Νήσων Αιγαίου δεν περιορίσθηκαν μόνο στην καταγραφή της καταστάσεως της πατρίδας μας. Προέβησαν και σε υποδείξεις για τη βελτίωση, ανάπτυξη και πρόοδο της Λέσβου.
Αυτές οι υποδείξεις είναι επίκαιρες και σήμερα!...

Τεκμηριωμένη εισαγωγή
Αυτό επισημαίνεται στην εκτενή και τεκμηριωμένη εισαγωγή του βιβλίου, που έγραψε ο γνωστός συμπατριώτης μας δικηγόρος Αντώνης Γ. Βογιατζής, πρόεδρος του Δ.Σ. του «Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρύματος Βούρου - Ευταξία». Ο ίδιος επιμελήθηκε της εκδόσεως του σημερινού βιβλίου, που, στην αρχική του μορφή, του είχε δωρίσει ο αείμνηστος Σπύρος Β. Μαρκεζίνης, του οποίου ο κ. Βογιατζής υπήρξε ο στενότερος συνεργάτης κατά τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του (1981 - 2000). Ο κ. Βογιατζής συγκέντρωσε και εκθέτει λεπτομερή βιογραφικά στοιχεία των στελεχών της Γενικής Διοικήσεως Νήσων Αιγαίου που συνέταξαν τις δημοσιευόμενες εκθέσεις, επισημαίνοντας ότι η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε ό,τι καλύτερο διέθετε, τότε, η Ελλάς σε έμψυχο υλικό, για να τη στελεχώσει. Πράγματι, γενικός διοικητής Νήσων Αιγαίου ήταν ο Χαράλαμπος Βοζίκης (1862 - 1937), που αργότερα διετέλεσε (1933) πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, πολλές φορές υπουργός, εκλεγείς από το 1895 επανειλημμένως βουλευτής. Το Δεκέμβριο του 1912 διορίσθηκε γενικός διοικητής Νήσων Αιγαίου. Στελέχη της Γενικής Διοικήσεως υπήρξαν και οι συντάκτες των εκθέσεων, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο:

1. Ο καταγόμενος από τη Μεσσηνία «νομογεωπόνος» Δημήτριος Συράκης, οι εκθέσεις του οποίου για τη γεωργία της Λέσβου, συμπληρώνονται με εκθέσεις του Τιμολέοντος Αρχοντοπούλου, που ήταν ντόπιος.
2. Ο τότε (1913) επιμελητής του Πολυτεχνείου και διευθυντής της Υπηρεσίας Βιομηχανίας και Μεταλλείων της Γενικής Διοικήσεως Νήσων Αιγαίου και μετέπειτα καθηγητής του Πολυτεχνείου και βιομήχανος Αθανάσιος Ι. Σοφιανόπουλος. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται δύο εκθέσεις και ένα «σημείωμά» του: (α) «Περί της βιομηχανικής κινήσεως εν τη νήσω Λέσβω», (β) «Περί των αλυκών της νήσου Λέσβου» και (γ) «Περί των γεωλογικών πλουτολογικών παραγόντων της Λέσβου». Τις εκθέσεις Σοφιανοπούλου συνοδεύουν αποσπάσματα εκ μελέτης του Δημητρίου Μ. Κουρτζή, δημοσιευθείσης το 1893 στην Κωνσταντινούπολη. Ο Δημήτριος Μ. Κουρτζής ήταν γόνος της εκ Κωνσταντινουπόλεως ορμώμενης γνωστής οικογενείας Κουρτζή της Μυτιλήνης.
3. Δύο λεπτομερείς εκθέσεις, μία για τα σχολεία της Λέσβου και μία για τα σχολεία της πόλεως της Μυτιλήνης, έγραψε ο τότε διδάκτωρ των Μαθηματικών και «ελληνοδιδάσκαλος» στην Αθήνα Νείλος Σακελλαρίου, συμπατριώτης (από την Κυνουρία Αρκαδίας) του Χαράλαμπου Βοζίκη. Αργότερα έγινε καθηγητής Ανωτέρας Άλγεβρας και της Αναλυτικής Γεωμετρίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ υπήρξε εκ των ιδρυτών της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας και πρόεδρός της το 1929. Στο βιβλίο υπάρχουν ακόμη: Απόσπασμα εκθέσεως (με λεπτομερείς πίνακες) του τότε λιμενάρχη Μυτιλήνης, Χρ. Πρίφτη, με τίτλο «Ναυτιλιακή κίνησις του λιμένος Μυτιλήνης». Πίνακες (από «προξενική έκθεση του 1899) για το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο της Μυτιλήνη. Έκθεση του τότε διευθύνοντος το Τελωνείο Μυτιλήνης Β. Γεωργακοπούλου, «περί εἰσπράξεων του Τελωνείου Μυτιλήνης κατά το παρόν και το παρελθόν». Και διάφοροι πίνακες, που παραστατικώς παρουσιάζουν την κατάσταση του νησιού μας, κατά την απελευθέρωση, αλλά και «Στατιστικοί Πίνακες της χρήσεως 1911, συντεταγμένοι υπό της Οικονομικής Υπηρεσίας Μυτιλήνης επί Τουρκικής Διοικήσεως».

Πρόλογος Β. Μαρκεζίνη
Το βιβλίο προλογίζει ο ακαδημαϊκός Βασίλειος Σπ. Μαρκεζίνης, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Δεν μπορεί, παρά να θαυμάσει κανείς ότι ένα νησί, που είχε ζήσει τέτοια εγκατάλειψη κατά τη διάρκεια του τουρκικού ζυγού, ήταν σε θέση να περιλαμβάνει στους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεώς του ένα διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Ιένα, έναν απόφοιτο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, έναν απόφοιτο Φιλολογίας της Σορβόννης και έναν τελειόφοιτο Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Για μένα είναι το πνεύμα επιβιώσεως και επινοητικότητος των Ελλήνων, που αψηφώντας φυσικές και οικονομικές δυσχέρειες, κάνει κάποιον να είναι υπερήφανος που ονομάζεται Έλληνας.»


Παρουσίαση στην αίθουσα της Παλιάς Βουλής

Το βιβλίο θα παρουσιάσουν στην Αθήνα (Μέγαρο «Παλαιάς Βουλής») στις 7 το απόγευμα της 8ης Δεκεμβρίου (ημέρα της ολοκληρώσεως της απελευθερώσεως της Λέσβου) ο ακαδημαϊκός Βασίλειος Σπ. Μαρκεζίνης, ο καθηγητής και πρ. πρύτανης του ΕΜΠ Κώστας Ι. Μουτζούρης και ο Αντώνιος Γ. Βογιατζής. Την εκδήλωση θα διευθύνει ο γνωστός συμπατριώτης μας δημοσιογράφος Στρατής Λιαρέλλης.