Τα περισσότερα είδη ζώων και φυτών του πλανήτη μας ζουν στους τροπικούς. Κανείς δε γνωρίζει γιατί αυτές οι περιοχές, συγκρινόμενες με άλλες, παρουσιάζουν τέτοια εκπληκτική βιοποικιλότητα. Μία διεθνής ομάδα βιολόγων εργάζεται εδώ και χρόνια εντατικά για την επίλυση του μυστηρίου και για το σκοπό αυτό έχουν απομονώσει μικρά τμήματα τροπικών δασών, προκειμένου να μελετηθούν, κυρίως, τα δέντρα σε 40 δάση της Γης.

Το 2010 ανακηρύχθηκε από τον ΟΗΕ Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας. Την ίδια ώρα πολλά και διαφορετικά προγράμματα σχεδιάζονται για τη διάσωση των ζωικών και φυτικών ειδών. Διεθνής ερευνητική ομάδα αναφέρει σε πρόσφατη έκθεσή της ότι το Εθνικό Πάρκο Yasuni, στον Ισημερινό, είναι πιθανότατα η περιοχή που φιλοξενεί τα περισσότερα είδη. Εκεί αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται τα περισσότερα είδη πτηνών, αρθρόποδων, φρύνων και νυχτερίδων. Πουθενά αλλού δε συναντάμε τέτοια ποικιλία και αφθονία εντόμων: μόνο μέσα σε ένα εκτάριο (1.000 x 500 μ.) ζουν 10.000 είδη!
Τα δέντρα και οι φυτικοί σχηματισμοί εν γένει αποτελούν τη βάση των χερσαίων οικοσυστημάτων. Κι αυτό επειδή δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των ζωικών και άλλων ειδών της ξηράς. Από το 1980 οι ερευνητές του Κέντρου για την Επιστήμη του Τροπικού Δάσους εργάζονται στη μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη μελέτη των τροπικών. Έχουν καταγράψει 4,5 εκατομμύρια δέντρα, που εντάσσονται σε 8.500 είδη και φύονται σε 40 δάση σε όλο τον κόσμο. Σε κάθε περιοχή δημιουργούν μια μικρογραφία του δάσους: απομονώνουν 50 εκτάρια, καταγράφουν κάθε δέντρο, το είδος, τις διαστάσεις του και παρακολουθούν την ανάπτυξή του για μεγάλο χρονικό διάστημα.


Ο πυκνός θόλος του τροπικού δάσους κρύβει εκπληκτική βιοποικιλότητα. Μοιάζει με βρεφοκομείο στο οποίο αναπτύσσονται νέα είδη, που εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο

Οι εργασίες στο Yasuni άρχισαν το 1995 και ακόμη βρίσκονται στα μισά του δρόμου. Στα πρώτα 25 εκτάρια βρέθηκαν 1.104 είδη δέντρων, σχεδόν ο διπλάσιος αριθμός από όλα τα είδη που φύονται στη Βόρεια Αμερική. Μέχρι στιγμής οι βιολόγοι έχουν διατυπώσει πάνω από 100 θεωρίες για την ερμηνεία της βιοποικιλότητας των τροπικών. Πολλοί απ’ αυτούς υποστηρίζουν ότι ο αριθμός των ατόμων, άρα και ο αριθμός των ειδών που είναι δυνατό να επιβιώσουν σε ένα οικοσύστημα, καθορίζεται από τους πόρους που υπάρχουν στο οικοσύστημα και μπορούν να μετασχηματιστούν σε τροφή. Άλλες έρευνες φέρνουν στο φως τη σχέση ανάμεσα στον αριθμό των ειδών, τη βροχόπτωση και τη θερμοκρασία. Στο Yasuni, οι συνθήκες ανάπτυξης των φυτών είναι σταθερές. Η θερμοκρασία κυμαίνεται όλο το χρόνο στους 24 - 27οC και η βροχόπτωση, 3.200 χιλιοστά, είναι πλούσια και κατανέμεται ισομερώς μέσα στο χρόνο. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα δεδομένα, αν και θεωρούνται καθοριστικής σημασίας, δεν μπορούν από μόνα τους να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της υψηλής βιοποικιλότητας.
Οι έρευνες για τη βιοποικιλότητα των τροπικών δεν προσβλέπουν αποκλειστικά στην αποκάλυψη του μυστηρίου της ζωής. Χρειαζόμαστε γνώσεις προκειμένου να θέσουμε τέρμα στη μαζική εξαφάνιση των ειδών. Οι τροπικοί αποτελούν το μουσείο και το βρεφοκομείο των ειδών. Παράλληλα, τροφοδοτούν με νέα είδη τις εύκρατες περιοχές. Η αποψίλωση των δασών για το εμπόριο της ξυλείας δεν οδηγεί μόνο στον αφανισμό των τροπικών δέντρων: ταυτόχρονα φθίνουν και οι δυνατότητες των εύκρατων ζωνών να εμπλουτιστούν με νέες ομάδες ζώων και φυτών.
Σε κάθε περίπτωση, το μυστήριο της βιοποικιλότητας των τροπικών δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Οι επιστήμονες αόκνως συνεχίζουν τις έρευνές τους στις επιφάνειες των 50 εκταρίων.

* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "SCIENCE ILLUSTRATED"