«Το χρυσόψαρο»
Του Ζ. - Μ. Γκ. Λε Κλεζιό. Ο Νομπελίστας συγγραφέας ήταν ελάχιστα γνωστός στη χώρα μας. Κυκλοφορούσαν βιβλία του, τα πιο σημαντικά από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Το παράξενο είναι πως ακόμα και στη Γαλλία, ο Λε Κλεζιό δεν ήταν ποτέ ανάμεσα στα «πρώτα ονόματα». Μετά τη βράβευσή του από τη Σουηδική Ακαδημία (2008), τα βλέμματα, όπως ήταν φυσικό, στράφηκαν πάνω του. Η «Έρημος» είναι το πιο γνωστό του μυθιστόρημα, προτείνουμε όμως το «Χρυσόψαρο» σε αυτόν που θέλει να κάνει μια πρώτη γνωριμία με το έργο του Λε Κλεζιό. Σε αυτό το βιβλίο, τα μοτίβα που έχει αγαπήσει ο συγγραφέας είναι όλα παρόντα. Μοτίβα βγαλμένα από την ποιητική της καθημερινής ζωής του αραβόφωνου κόσμου όπως αυτά μπορούν να σταθούν σε έναν κόσμο όπου το ταξίδι και η περιπλάνηση είναι μέρος της ανθρώπινης μοίρας. Στο «Χρυσόψαρο» ο Λε Κλεζιό αφηγείται την ιστορία της Λαϊλά, ενός κοριτσιού από το Μαρόκο το οποίο έκλεψαν σε μικρή ηλικία και πούλησαν στη Λάλα Άσμα, μια γερόντισσα ανήμπορη. Μετά το θάνατο της Λάλα Άσμα, η Λαϊλά θα βρει για λίγο καταφύγιο σε έναν οίκο ανοχής, μέχρι που θα αποφασίσει να ξεκινήσει το ταξίδι της. Θέλει να βρει ποια είναι, ποιο ήταν το πραγματικό της όνομα πριν την κλέψουν. Το ταξίδι της (που μπορεί να διαβαστεί σαν αλληγορία της αναζήτησης ταυτότητας από όλους μας) θα την οδηγήσει «στα πέρατα του κόσμου». Ο Λε Κλεζιό έχει τεράστια δύναμη στηδημιουργία εικόνων και αισθήσεων μέσα από τη συμπυκνωμένη και ποτέ περιττόλογη γραφή του. (Ζ. - Μ. ΓΚ. Λε Κλεζιό, «Το Χρυσόψαρο», μτφ. Αθηνά Ψαροπούλου, Εκδόσεις Πατάκη, 2008).

«Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου»
Του Γιάννη Μαγκλή, «πρωτομαθητή» του Ν. Καζαντζάκη. Ο Μαγκλής περιγράφει τη ζωή και τα έργα του Κωνσταντή Δρένια, θρυλικού λαθρέμπορου επί Τουρκοκρατίας, ο οποίος έζησε στην Κάλυμνο μα έδρασε σε ολόκληρο το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το μυθιστόρημα βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και συγκεκριμένα στη φονική διαμάχη που είχε ξεσπάσει μεταξύ των οικογενειών Αλεξιάδη και Αλέξη, στην Κάλυμνο επί Τουρκοκρατίας. Όλοι ξέρουν πως ο «Κωσταντής» του μυθιστορήματος είναι στην πραγματικότητα ο Αλέξης και ότι ο έμπορος «Περηφάνης» δεν είναι κανείς άλλος από τον περίφημο Αλεξιάδη. Για κάποιο λόγο, άλλοι λένε για γυναίκα, και άλλοι λένε για κάποιο κτήμα, ο Αλέξης σκότωσε τον Αλεξιάδη, ο οποίος μετά από λίγο βρικολάκιασε. Ο Μαγκλής, μεγαλωμένος με τις αφηγήσεις των τρομερών νυχτερινών εμφανίσεων του Αλεξιάδη, μάζεψε σημαντικό υλικό και έγραψε ένα δυνατό μυθιστόρημα. Γεννημένος την περίοδο οπόταν η Κάλυμνος ήταν υπό οθωμανική κυριαρχία, ο Μαγκλής σπούδασε και εργάστηκε στο εξωτερικό σε επιχειρήσεις σπογγαλιείας και σχετίστηκε με τον κύκλο του Καζαντζάκη. Ο Καζαντζάκης κάπου έγραψε για τους «Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου» πως είναι το ωραιότερο βιβλίο που διάβασε μετά τον πόλεμο. Πράγματι, μέσα από τις σελίδες του δημιουργείται μια απαράμιλλη ατμόσφαιρα που μας μεταφέρει στα Δωδεκάνησα των Οθωμανών, των σφουγγαράδων, στην Μπαρμπαριά του λαθρεμπορίου, στο Αιγαίο της παλικαριάς μα και του μίσους, των προκαταλήψεων και της εκδίκησης. Ένα μυθιστόρημα με πολύ διαφορετική θεματική από αυτήν που έχουμε συνηθίσει, με ανατροπές και πολύ ενδιαφέρουσες αφηγηματικές τεχνικές. Το μόνο του ψεγάδι, η καζαντζακική υπερβολή στο λόγο ο οποίος, τουλάχιστον για τα δεδομένα των σημερινών αναγνωστών, φαντάζει σε μερικά σημεία υπερβολικά πομπώδης. (Γιάννης Μαγκλής, «Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου», Εκδόσεις Καλέντης, Αθήνα 2005).

«Τι λέει η Λιλά»
Αγνώστου. Το χειρόγραφο αυτού του μυθιστορήματος στάλθηκε σε γαλλικό εκδοτικό οίκο μέσω δικηγόρου και μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει παρά εικασίες για το ποιος είναι ο πραγματικός συγγραφέας του. Αφηγητής πάντως είναι ο Σιμό, νεαρός σε αραβική γειτονιά του σύγχρονου Παρισιού. Μέσα στη μίζερη ζωή του έρχεται η Λιλά, ένα κορίτσι φαινομενικά χωρίς αναστολές, που του δίνει λόγο να γράφει και τελικά να ζει. Κείμενο πιπεράτο, ερωτικές σκηνές χωρίς λογοκρισία, αργκό. Η αλήθεια για το πώς καταφέρνουν και επιβιώνουν οι μειονότητες στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, για το πώς έχουν εξελιχθεί οι ανθρώπινες σχέσεις ανάμεσα σε τόνους τσιμέντου. Και βέβαια, μια προφητεία για τα καμμένα προάστια των μεγαλουπόλεων της Γαλλίας, όπως τα είδαμε πριν λίγο καιρό. Το βιβλίο αυτό, αν και είναι γεμάτο βρισιές και πονηρές σκέψεις που λέγονται στη διαπασών, ποτέ δε γίνεται πρόστυχο. Ο Σιμό, αν και παρανομεί όπως όλοι τριγύρω του, δε γίνεται εγκληματίας. Τίποτα όμως δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη μοίρα όλων των υγιών πραγμάτων που πέφτουν μέσα στη σαπίλα και μένουν εκεί για πάντα: αργά η γρήγορα και αυτά χάνονται. Για τη δύσκολη μετάφραση του κειμένου συνεργάστηκαν οι Καρολίν Νικολά και η Μαρία Γιαννακάκη. (Σιμό, «Τι λέει η Λιλά», Εκδόσεις Ωκεανίδα, 1996).

*Ο Τυρίκος Εργάς Γιώργος είναι φιλόλογος με D.E.A. στη Συγκριτική Λογοτεχνία, υποψήφιος διδάκτορας Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.