Η 5η Ιουλίου τού 1996 ήταν ένα ορόσημο για την επιστήμη. Εκείνη την ημέρα ήρθε στον κόσμο το κλωνοποιημένο πρόβατο Dolly και για πρώτη φορά στη μακρά ιστορία των τεσσάρων δισεκατομμυρίων χρόνων ζωής, έγινε εφικτή η χειραγώγηση της εξέλιξης. Από την Dolly και μετά, γεννήθηκαν με κλωνοποίηση αρκετές εκατοντάδες ζώα 20 τουλάχιστον διαφορετικών ειδών, μεταξύ των οποίων γάτες, σκύλοι, αγελάδες, πίθηκοι και ασβοί. Όλα κλωνοποιήθηκαν στη βάση της ίδιας τεχνικής: ένας κυτταρικός πυρήνας με γενετικό υλικό του ατόμου που επιθυμούμε να κλωνοποιήσουμε, εμφυτεύεται σε κενό ωάριο ενός άλλου ατόμου. Όταν το γενετικό υλικό ενσωματωθεί, το ωάριο αρχίζει να διαιρείται και η βλαστοκύστη μετεμφυτεύεται σε τρίτο άτομο.

Μετά την Dolly, η τεχνολογία προχώρησε και οι μέθοδοι έγιναν αποτελεσματικότερες. Ο καθηγητής Keith Campbell και οι συνάδελφοί του στο Ινστιτούτο Roslin του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου χρησιμοποίησαν για το λόγο αυτό 277 ωάρια προκειμένου να δημιουργήσουν 29 έμβρυα, τα οποία εξελίχθηκαν σε αρνάκια Dolly. Τρία χρόνια αργότερα, απαιτήθηκαν 189 πειράματα για να δημιουργηθεί το πρώτο κλωνοποιημένο βοοειδές, ενώ Σκώτοι επιστήμονες κατάφεραν το 2007 να δημιουργήσουν τέσσερις κλώνους Dolly με μόλις πέντε έμβρυα ανά άτομο.

Εκτός από την τεχνολογική διάσταση του επιτεύγματος, η κλωνοποίηση της Dolly ήταν πρωτοποριακή, αφού διεύρυνε τον ορίζοντα των γνώσεών μας πάνω στη ζωή. Ο κυτταρικός πυρήνας του ωαρίου περιέχει όλες τις γενετικές οδηγίες που χρειάζονται οι 200 περίπου κυτταρικοί τύποι (νευρικά, μυϊκά, ηπατικά, δερματικά κύτταρα κ.λπ.) ενός ώριμου σώματος. Υπάρχουν ωστόσο πολλά γονίδια που ένα νευρικό κύτταρο, για παράδειγμα, έχει ανάγκη, αλλά δεν είναι απαραίτητα σε άλλα κύτταρα.

Οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα κύτταρα του σώματος ήταν προδιαγεγραμμένα και ότι δεν μπορούσαν να επιστρέψουν σε εμβρυακό στάδιο, αλλά με τη γέννηση της Dolly έγινε σαφές ότι όλα τα κύτταρα περιέχουν το σύνολο του γενετικού υλικού τους και, αν χειραγωγηθούν, μπορεί η ανάπτυξη να επιστρέψει στο σημείο μηδέν. Το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό και με ποιον τρόπο ελέγχεται η διαδικασία δεν έχει ακόμα διερευνηθεί και είναι ένας από τους λόγους που τόσο πολλά έμβρυα και ωάρια πάνε προς το παρόν χαμένα.

Παραγωγή υπεραγελάδων

Σήμερα η κλωνοποίηση δεν είναι μόνο μια πειραματική επιστήμη, αλλά σε μεγάλο βαθμό και μια πρακτική μέθοδος. Έτσι, η κτηνοτροφία στις ΗΠΑ έχει προχωρήσει σε σημείο που να μπορούν να κλωνοποιηθούν ιδιαίτερα παραγωγικά ζώα εκτροφής στη βιομηχανία γάλακτος και κρέατος. Όταν υπάρχουν ζώα με βέλτιστες ιδιότητες, μπορεί να αποφευχθεί η τυχαιότητα της κληρονομικότητας, με τη δημιουργία πανομοιότυπων ζώων. Υπάρχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την κλωνοποίηση ακριβών και πολύτιμων ζώων, όπως άλογα ιπποδρομιών, σκύλοι και καμήλες.

Επίσης, στον τομέα της έρευνας ανοίγονται προοπτικές για τη μαζική παραγωγή πανομοιότυπων πειραματόζωων, με στόχο, για παράδειγμα, να δοκιμάζονται τα νέα φαρμακευτικά σκευάσματα. Κατά τον ίδιο τρόπο κλωνοποιημένα ζώα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή φαρμάκων που είναι πολύπλοκα και δεν είναι δυνατόν να παρασκευαστούν συνθετικά. Για παράδειγμα, έχουν τροποποιηθεί γενετικά κατσίκες ώστε το γάλα τους να περιέχει μια ανθρώπινη πρωτεΐνη την οποία στερούνται τα άτομα που πάσχουν από αιμοφιλία.

Και ενώ κλωνοποιούνται πολλά ζωικά είδη, στον άνθρωπο δεν έχουν γίνει ακόμα πειράματα. Είναι απαγορευμένα στα περισσότερα κράτη του πλανήτη για λόγους ηθικής, ενώ επιπροσθέτως δεν υφίσταται κάποιο προφανές πλεονέκτημα από την κλωνοποίηση ανθρώπου.

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "SCIENCE ILLUSTRATED"