![Το Φρούριο της Μήθυμνας [Pics]](https://www.emprosnet.gr/modules/mod_news_pro_gk5/cache/k2.items.cache.7b5cd9e42beaf9fb22110680cae83c9c_Snsp-222.jpg)
Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
«Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC» αριστερά «Ο ΑΓΙΟC ΚΟCΜΑC» δεξιά με δυο κόκκινες μεγαλογράμματες βυζαντινές επιγραφές στο χρυσό κάμπο-βάθος, γύρω από τα φωτοστέφανα, συμπληρώνονται με την επιγραφή «ΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ» στη μέση της μεταβυζαντινής εικόνας, ανάμεσα στους δυο άγιους γιατρούς, που φιλοτέχνησε άγνωστος αγιογράφος στο 18ο αιώνα πάνω σε ξύλο, με ύψος 39,5, πλάτος 29,5 και πάχος 3 εκατοστά. Βρίσκεται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης, στον αυλόγυρο, στον ιερό ναό Αγίου Θεράποντα, και προέρχεται από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου.
Οι δυο νέοι άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι, όρθιοι, μετωπικοί σε χρυσό κάμπο-βάθος, να πατάνε, με μπότες στα πόδια, σε πράσινο έδαφος, όπου φυτρώνουνε σχηματοποιημένα αραιά ασπρόφυλλα λουλουδάκια. Φοράνε κατάσαρκα διπλούς χιτώνες, ένα ποδήρη που φτάνει ως τους αστράγαλους - ο Δαμιανός ρόδινο κι ο Κοσμάς ωχροκίτρινο - κι άλλο πιο κοντό, ως τα γόνατα - βαθυγάλαζο ο Δαμιανός, ρόδινο ο Κοσμάς. Τελειώνουνε σε πλατιές χρυσές παρυφές-ούγιες περίτεχνα διακοσμημένες. Στις πλάτες και στους ώμους πέφτουνε καλοφορεμένοι μανδύες, επίσημο, πολυτελές ντύσιμο, δηλωτικοί της ιατρικής τους ιδιότητας, με πλούσιες πτυχώσεις γραμμικές, κάθετες κι οριζόντιες, που διαγράφουνε τα ψηλόλιγνα κορμιά τους-κοκκινωπό στο Δαμιανό, καστανό στον Κοσμά. Η λαιμαριά τους φτιαγμένη με πολλή τέχνη, μαστορικά δουλεμένη, με πολύχρωμα πλουμίδια. Όλο το ντύσιμο με ακροπρεπίδια, επικοσμήματα, γιρλάντες, βραχιόλια, καρποστολίδια στα χέρια τους, σαν πλουμισμένα, με χρωματιστές πέτρες, επιμάνικα γύρω από τον καρπό, να θυμίζουνε τις χειροπέδες, που δέσανε τ’ άχραντα χέρια του Ιησού.
Ο Δαμιανός βαστά με το αριστερό χέρι του χρυσό κιβωτίδιο με φάρμακα και με το δεξί σταυροφόρα λαβίδα-τσιμπίδα, κοχλιάριο, χειρουργικό εργαλείο. Ο Κοσμάς βαστά στο δεξί χέρι του κι αυτός σταυροφόρα λαβίδα και στ’ αριστερό άσπρο κλειστό ειλητάρι-περγαμηνή.
Τα καστανά μαλλιά τους φουντωτά, στρογγυλοχτενισμένα, τα γένια τους, με το ίδιο χρώμα, αραιά και κοντά. Τα καλογραμμένα καστανά φρύδια, παράλληλα με τα λεπτά μουστάκια τους. Προπλασμός ανοιχτός με φώτα στα σαγόνια, γύρω από τα μάτια, στο κούτελο. Τ’ αυτιά τους τονίζονται με περίγραμμα. Εκφραστικά δάχτυλα στα χέρια, που φανερώνουνε τη γιατροσύνη τους. Γύρω από τα κεφάλια τους χρυσά φωτοστέφανα, κεντημένα στα περιγράμματα με κοιλώματα στο χρυσό κάμπο τους. Η εικόνα πλαισιώνεται με κόκκινη πλατιά ταινία.
«Ανάργυροι» είναι συλλογική ονομασία από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, για δυάδες γιατρούς, που σύμφωνα με την παράδοση δεν δέχονταν αμοιβή, για τις υπηρεσίες τους, γι’ αυτό κι ονομάστηκαν έτσι (στερητικό αν και άργυρος).
Τρεις είναι οι συζυγίες-δυάδες, άγιοι ανάργυροι και θαυματουργοί, αδερφοί, που ονομάζονται Κοσμάς και Δαμιανός: αυτοί από τη Ρώμη, οι δεύτεροι από την Ασία και οι τρίτοι από την Αραβία.
Αυτοί από τη Ρώμη Κοσμάς Και Δαμιανός «νέοι οξυγένειοι» (που έχουν μυτερά τα γένια), τους γιορτάζουμε την πρώτη Ιούλη. Αυτοί από την Ασία, «νέοι, αρχιγένειοι, τας τρίχας έχοντες άνωθεν των ωτίων, φαλακρίζοντες, ολιγότριχοι, σγουρακίζοντες» (αυτοί που αρχίζουν να βγάζουν γένια, λίγο φαλακροί, ολιγότριχοι, σγουρομάλληδες), τους γιορτάζουμε την πρώτη Νοέμβρη. Αυτοί από την Αραβία, «μελανοί, αρχιγένειοι, έχοντες εις τα κεφάλια μανδήλια τυλιγμένα» (μαυριδεροί, που αρχίζουν να βγάζουν γένια). Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Οκτώβρη. Όλοι αυτοί είναι μάρτυρες, βασανιστήκανε, δεινοπαθήσανε, θανατωθήκανε για το Λόγο τού Θεού και για τη μαρτυρία του Ιησού Χριστού: «Και όταν άνοιξε την πέμπτη σφραγίδα είδα κάτω από το θυσιαστήριο τις ψυχές αυτών που είχαν σφαγεί για το λόγο του Θεού και για τη μαρτυρία που είχανε δώσει.» «Αποκάλυψη» Ιωάννη, 6, 9, σε μετάφρασή μου).
Οι γιατροί αδερφοί Κοσμάς και Δαμιανός, που κατάγονταν από τη Ρώμη, ζήσανε τον 3ο αιώνα. Γιατρεύανε τους αρρώστους χωρίς να ζητάνε χρηματικό αντίτιμο, αργύρια, γι’ αυτό ονομάστηκαν Ανάργυροι. Προσηλυτίσανε, πείσανε πολλούς ειδωλολάτρες ν’ αποδεχτούνε τον χριστιανισμό, ανάμεσά τους και τον βασιλιά Καρίνο. Λιθοβολιθήκανε στη Ρώμη. Τους τιμάμε την πρώτη Ιούλη.
Οι άλλοι αδερφοί Κοσμάς και Δαμιανός κατάγονταν από την Ασία, από ευκατάστατη και καλή οικογένεια. Όταν πέθανε ο πατέρας τους, η μητέρα τους Θεοδότη, χριστιανή από την παιδική της ηλικία, καταπιάστηκε ν’ αναθρέψει και να μορφώσει τα παιδιά της με μεγάλη ευσέβεια και καλοσύνη. Καθώς είχε τα οικονομικά μέσα, σπουδάσανε την ιατρική επιστήμη, κι αρχίσανε το φιλανθρωπικό έργο τους, να γιατρεύουνε τους πάσχοντες και δυστυχισμένους. Παράλληλα διαλαλούσανε μ’ ενθουσιασμό, παντού και πάντα τη θεία διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Μαρτυρήσανε στην Κύρρο της Συρίας στους διωγμούς του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284 - 305). Λέγεται ότι ζήσαν ήρεμα και φτάσανε σε βαθιά γεράματα, αν και δεν υπάρχουν ακριβείς ιστορικές πληροφορίες γι’ αυτούς. Τα συναξάρια, όπου περιγράφεται η ζωή και το μαρτύριό τους, είναι πολύ μεταγενέστερα και δεν έχουν ιστορική βάση, καθώς γραφτήκανε στα πλαίσια της κατήχησης. Η μνήμη των δυο μαρτύρων τιμήθηκε πολύ πλατιά τόσο στην Ανατολή (ξεχωριστά στην Κωνσταντινούπολη) όσο και στη Δύση, όπου πολλοί ναοί είχανε χτιστεί προς τιμήν τους. Στη Ρώμη τους είχε αφιερωθεί (από τον πάπα Φήλιξ Δ΄, την περίοδο 526 - 530) μια βασιλική, που είχε χτιστεί από το υλικό δυο αρχαίων ναών που προϋπήρχανε. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς και ο Δαμιανός ξεχωριστήκανε σα γιατροί που γιατρεύανε δωρεάν, γι’ αυτό και είναι περισσότερο γνωστοί, όπως και οι προηγούμενοι, ως Άγιοι Ανάργυροι. Η μνήμη τους τιμάται από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία την πρώτη Νοέμβρη, ενώ από τη Δυτική Καθολική Εκκλησία στις 27 Σεπτέμβρη.
Τ’ αδέρφια Κοσμάς, Δαμιανός, Άνθιμος, Ευπρέπιος και Λεόντιος, που ζήσανε τον τρίτο αιώνα, σα γιατροί, ασκούσανε το επάγγελμά τους δωρεάν. Ήτανε γνωστοί ως οι Ανάργυροι από την Αραβία. Μαρτυρήσανε με αποκεφαλισμό από τον Διοκλητιανό. Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Οκτώβρη.
Άλλοι Ανάργυροι, άγιοι και άγιες είναι: Παντελεήμων, Ερμόλαος, Κύρος, Ιωάννης, Σαμψών, Διομήδης, Θαλλέλαιος, Τρύφων, Σέργιος, Βάκχος, Χριστοφόρος, Ευγένιος, Αυξέντιος, Ευστράτιος, Μαρδάριος, Ορέστης, Μηνάς, Βίκτωρ, Βικέντιος, Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Αφθόνιος, Ελπιδοφόρος, Ανεμπόδιστος, Ανανίας, Αζαρίας, Μισαήλ, Κήρυκος, Ιουλίτα, Μαρίνα, Κριακή, Βαρβάρα, Παρασκευή η θαυματουργός, Θέκλα η πρωτομάρτυρα, Αικατερίνα, Ειρήνα (ειρήνευσε εν ειρήνη), Θεοδώρα η Μυροβλύτης, Μαρία η Μαγδαληνή και Άννα.
Σε τρουλωτή εκκλησιά οι Ανάργυροι τοιχογραφούνται στην πέμπτη τάξη, με το επίγραμμα: «Ασθενούντες θεραπεύεται, λεπρούς καθαρίζετε» (Ματθαίου, κεφ. ι΄, 8).
Στη Λέσβο
Στη Λέσβο οι Άγιοι Ανάργυροι είναι ιστορημένοι σε μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στην Ανεμότια, στα Παπιανά και στην Περιβολή.
Στο μονόχωρο ξυλόστεγο μικρό ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στην Ανεμότια, στο βόρειο τοίχο, στην τρίτη ζώνη εικονίζονται οι γιατροί άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, ως τη μέση, μετωπικοί, με χιτώνα, ιμάτι και φωτοστέφανο. Σγουρομάλληδες, αγένιοι, με λεπτό μουστάκι και διακοσμημένη λαιμαριά. Ο Κοσμάς βαστά κιβωτίδιο με φάρμακα και σταυροφόρα λαβίδα. Δίαβάζουμε τις επιγραφές «Ο ΑΓΙΟC ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC». Τοιχογραφηθήκανε το 1702.
Στο μονόχωρο ξυλόστεγο, με νάρθηκα, ιερό ναό Μεταμόρφωση του Σωτήρα, στα Παπιανά Καλλονής, στο νότιο τοίχο, στην κάτω ζώνη, διαβάζουμε τις επιγραφές «(Ο ΑΓΙΟC)ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC», ολόσωμοι, μετωπικοί (καταστραμένοι σχεδόν από τη μέση και κάτω), με φωτοστέφανα και να βαστάνε λαβίδες. Τοιχογραφηθήκανε το 1600 από τον ζωγράφο ιερομόναχο Νικόλαο. Κτίτορας της εκκλησιάς είναι ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Παΐσιος (1590 - 1603).
Στη Μονή Εισόδια της Θεοτόκου Περιβολής, κοντά στην Άντισσα, στο καθολικό, στο βόρειο τοίχο διαβάζουμε τις επιγραφές με βυζαντινά μεγαλογράμματα: «Ο ΑΓΙΟC ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC"'. Ο Κοσμάς εικονίζεται νέος, με κοντό γενάκι και λεπτό μουστάκι, σγουροκέφαλος, με φρύδια καμαρωτά και φωτοστέφανο. Φορά χιτώνα με πλουμισμένη λαιμοναριά και ιμάτι. Τα αμυγδαλωτά μάτια τονίζονται με άσπρα φώτα. Βαστά λαβίδα. Ο Δαμιανός εικονίζεται κι αυτός νέος, με αυγοειδές γενειοφόρο πρόσωπο. Τα μαλλιά του φουντωτά και σγουρά. Φορά χιτώνα με πλουμισμένη λαιμοναριά και ιμάτι με πολλές πτυχώσεις. Μάτια και φρύδια έντονα. Φωτοστέφανο στο κεφάλι, βαστά λαβίδα. Η τοιχογράφηση έγινε μετά το 1550.
Σ’ όλη την Ελλάδα υπάρχουν έξι μοναστήρια αφιερωμένα στους Αγίους Ανάργυρους. Στη Λέσβο, ενοριακός ναός στην Αρίσβη και ξωκκλήσια στα χωριά Άντισσα, Μήθυμνα και Κλειού.
Οι δυο νέοι άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι, όρθιοι, μετωπικοί σε χρυσό κάμπο-βάθος, να πατάνε, με μπότες στα πόδια, σε πράσινο έδαφος, όπου φυτρώνουνε σχηματοποιημένα αραιά ασπρόφυλλα λουλουδάκια. Φοράνε κατάσαρκα διπλούς χιτώνες, ένα ποδήρη που φτάνει ως τους αστράγαλους - ο Δαμιανός ρόδινο κι ο Κοσμάς ωχροκίτρινο - κι άλλο πιο κοντό, ως τα γόνατα - βαθυγάλαζο ο Δαμιανός, ρόδινο ο Κοσμάς. Τελειώνουνε σε πλατιές χρυσές παρυφές-ούγιες περίτεχνα διακοσμημένες. Στις πλάτες και στους ώμους πέφτουνε καλοφορεμένοι μανδύες, επίσημο, πολυτελές ντύσιμο, δηλωτικοί της ιατρικής τους ιδιότητας, με πλούσιες πτυχώσεις γραμμικές, κάθετες κι οριζόντιες, που διαγράφουνε τα ψηλόλιγνα κορμιά τους-κοκκινωπό στο Δαμιανό, καστανό στον Κοσμά. Η λαιμαριά τους φτιαγμένη με πολλή τέχνη, μαστορικά δουλεμένη, με πολύχρωμα πλουμίδια. Όλο το ντύσιμο με ακροπρεπίδια, επικοσμήματα, γιρλάντες, βραχιόλια, καρποστολίδια στα χέρια τους, σαν πλουμισμένα, με χρωματιστές πέτρες, επιμάνικα γύρω από τον καρπό, να θυμίζουνε τις χειροπέδες, που δέσανε τ’ άχραντα χέρια του Ιησού.
Ο Δαμιανός βαστά με το αριστερό χέρι του χρυσό κιβωτίδιο με φάρμακα και με το δεξί σταυροφόρα λαβίδα-τσιμπίδα, κοχλιάριο, χειρουργικό εργαλείο. Ο Κοσμάς βαστά στο δεξί χέρι του κι αυτός σταυροφόρα λαβίδα και στ’ αριστερό άσπρο κλειστό ειλητάρι-περγαμηνή.
Τα καστανά μαλλιά τους φουντωτά, στρογγυλοχτενισμένα, τα γένια τους, με το ίδιο χρώμα, αραιά και κοντά. Τα καλογραμμένα καστανά φρύδια, παράλληλα με τα λεπτά μουστάκια τους. Προπλασμός ανοιχτός με φώτα στα σαγόνια, γύρω από τα μάτια, στο κούτελο. Τ’ αυτιά τους τονίζονται με περίγραμμα. Εκφραστικά δάχτυλα στα χέρια, που φανερώνουνε τη γιατροσύνη τους. Γύρω από τα κεφάλια τους χρυσά φωτοστέφανα, κεντημένα στα περιγράμματα με κοιλώματα στο χρυσό κάμπο τους. Η εικόνα πλαισιώνεται με κόκκινη πλατιά ταινία.
«Ανάργυροι» είναι συλλογική ονομασία από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, για δυάδες γιατρούς, που σύμφωνα με την παράδοση δεν δέχονταν αμοιβή, για τις υπηρεσίες τους, γι’ αυτό κι ονομάστηκαν έτσι (στερητικό αν και άργυρος).
Τρεις είναι οι συζυγίες-δυάδες, άγιοι ανάργυροι και θαυματουργοί, αδερφοί, που ονομάζονται Κοσμάς και Δαμιανός: αυτοί από τη Ρώμη, οι δεύτεροι από την Ασία και οι τρίτοι από την Αραβία.
Αυτοί από τη Ρώμη Κοσμάς Και Δαμιανός «νέοι οξυγένειοι» (που έχουν μυτερά τα γένια), τους γιορτάζουμε την πρώτη Ιούλη. Αυτοί από την Ασία, «νέοι, αρχιγένειοι, τας τρίχας έχοντες άνωθεν των ωτίων, φαλακρίζοντες, ολιγότριχοι, σγουρακίζοντες» (αυτοί που αρχίζουν να βγάζουν γένια, λίγο φαλακροί, ολιγότριχοι, σγουρομάλληδες), τους γιορτάζουμε την πρώτη Νοέμβρη. Αυτοί από την Αραβία, «μελανοί, αρχιγένειοι, έχοντες εις τα κεφάλια μανδήλια τυλιγμένα» (μαυριδεροί, που αρχίζουν να βγάζουν γένια). Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Οκτώβρη. Όλοι αυτοί είναι μάρτυρες, βασανιστήκανε, δεινοπαθήσανε, θανατωθήκανε για το Λόγο τού Θεού και για τη μαρτυρία του Ιησού Χριστού: «Και όταν άνοιξε την πέμπτη σφραγίδα είδα κάτω από το θυσιαστήριο τις ψυχές αυτών που είχαν σφαγεί για το λόγο του Θεού και για τη μαρτυρία που είχανε δώσει.» «Αποκάλυψη» Ιωάννη, 6, 9, σε μετάφρασή μου).
Οι γιατροί αδερφοί Κοσμάς και Δαμιανός, που κατάγονταν από τη Ρώμη, ζήσανε τον 3ο αιώνα. Γιατρεύανε τους αρρώστους χωρίς να ζητάνε χρηματικό αντίτιμο, αργύρια, γι’ αυτό ονομάστηκαν Ανάργυροι. Προσηλυτίσανε, πείσανε πολλούς ειδωλολάτρες ν’ αποδεχτούνε τον χριστιανισμό, ανάμεσά τους και τον βασιλιά Καρίνο. Λιθοβολιθήκανε στη Ρώμη. Τους τιμάμε την πρώτη Ιούλη.
Οι άλλοι αδερφοί Κοσμάς και Δαμιανός κατάγονταν από την Ασία, από ευκατάστατη και καλή οικογένεια. Όταν πέθανε ο πατέρας τους, η μητέρα τους Θεοδότη, χριστιανή από την παιδική της ηλικία, καταπιάστηκε ν’ αναθρέψει και να μορφώσει τα παιδιά της με μεγάλη ευσέβεια και καλοσύνη. Καθώς είχε τα οικονομικά μέσα, σπουδάσανε την ιατρική επιστήμη, κι αρχίσανε το φιλανθρωπικό έργο τους, να γιατρεύουνε τους πάσχοντες και δυστυχισμένους. Παράλληλα διαλαλούσανε μ’ ενθουσιασμό, παντού και πάντα τη θεία διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Μαρτυρήσανε στην Κύρρο της Συρίας στους διωγμούς του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284 - 305). Λέγεται ότι ζήσαν ήρεμα και φτάσανε σε βαθιά γεράματα, αν και δεν υπάρχουν ακριβείς ιστορικές πληροφορίες γι’ αυτούς. Τα συναξάρια, όπου περιγράφεται η ζωή και το μαρτύριό τους, είναι πολύ μεταγενέστερα και δεν έχουν ιστορική βάση, καθώς γραφτήκανε στα πλαίσια της κατήχησης. Η μνήμη των δυο μαρτύρων τιμήθηκε πολύ πλατιά τόσο στην Ανατολή (ξεχωριστά στην Κωνσταντινούπολη) όσο και στη Δύση, όπου πολλοί ναοί είχανε χτιστεί προς τιμήν τους. Στη Ρώμη τους είχε αφιερωθεί (από τον πάπα Φήλιξ Δ΄, την περίοδο 526 - 530) μια βασιλική, που είχε χτιστεί από το υλικό δυο αρχαίων ναών που προϋπήρχανε. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς και ο Δαμιανός ξεχωριστήκανε σα γιατροί που γιατρεύανε δωρεάν, γι’ αυτό και είναι περισσότερο γνωστοί, όπως και οι προηγούμενοι, ως Άγιοι Ανάργυροι. Η μνήμη τους τιμάται από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία την πρώτη Νοέμβρη, ενώ από τη Δυτική Καθολική Εκκλησία στις 27 Σεπτέμβρη.
Τ’ αδέρφια Κοσμάς, Δαμιανός, Άνθιμος, Ευπρέπιος και Λεόντιος, που ζήσανε τον τρίτο αιώνα, σα γιατροί, ασκούσανε το επάγγελμά τους δωρεάν. Ήτανε γνωστοί ως οι Ανάργυροι από την Αραβία. Μαρτυρήσανε με αποκεφαλισμό από τον Διοκλητιανό. Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Οκτώβρη.
Άλλοι Ανάργυροι, άγιοι και άγιες είναι: Παντελεήμων, Ερμόλαος, Κύρος, Ιωάννης, Σαμψών, Διομήδης, Θαλλέλαιος, Τρύφων, Σέργιος, Βάκχος, Χριστοφόρος, Ευγένιος, Αυξέντιος, Ευστράτιος, Μαρδάριος, Ορέστης, Μηνάς, Βίκτωρ, Βικέντιος, Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Αφθόνιος, Ελπιδοφόρος, Ανεμπόδιστος, Ανανίας, Αζαρίας, Μισαήλ, Κήρυκος, Ιουλίτα, Μαρίνα, Κριακή, Βαρβάρα, Παρασκευή η θαυματουργός, Θέκλα η πρωτομάρτυρα, Αικατερίνα, Ειρήνα (ειρήνευσε εν ειρήνη), Θεοδώρα η Μυροβλύτης, Μαρία η Μαγδαληνή και Άννα.
Σε τρουλωτή εκκλησιά οι Ανάργυροι τοιχογραφούνται στην πέμπτη τάξη, με το επίγραμμα: «Ασθενούντες θεραπεύεται, λεπρούς καθαρίζετε» (Ματθαίου, κεφ. ι΄, 8).
Στη Λέσβο
Στη Λέσβο οι Άγιοι Ανάργυροι είναι ιστορημένοι σε μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στην Ανεμότια, στα Παπιανά και στην Περιβολή.
Στο μονόχωρο ξυλόστεγο μικρό ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στην Ανεμότια, στο βόρειο τοίχο, στην τρίτη ζώνη εικονίζονται οι γιατροί άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, ως τη μέση, μετωπικοί, με χιτώνα, ιμάτι και φωτοστέφανο. Σγουρομάλληδες, αγένιοι, με λεπτό μουστάκι και διακοσμημένη λαιμαριά. Ο Κοσμάς βαστά κιβωτίδιο με φάρμακα και σταυροφόρα λαβίδα. Δίαβάζουμε τις επιγραφές «Ο ΑΓΙΟC ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC». Τοιχογραφηθήκανε το 1702.
Στο μονόχωρο ξυλόστεγο, με νάρθηκα, ιερό ναό Μεταμόρφωση του Σωτήρα, στα Παπιανά Καλλονής, στο νότιο τοίχο, στην κάτω ζώνη, διαβάζουμε τις επιγραφές «(Ο ΑΓΙΟC)ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC», ολόσωμοι, μετωπικοί (καταστραμένοι σχεδόν από τη μέση και κάτω), με φωτοστέφανα και να βαστάνε λαβίδες. Τοιχογραφηθήκανε το 1600 από τον ζωγράφο ιερομόναχο Νικόλαο. Κτίτορας της εκκλησιάς είναι ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Παΐσιος (1590 - 1603).
Στη Μονή Εισόδια της Θεοτόκου Περιβολής, κοντά στην Άντισσα, στο καθολικό, στο βόρειο τοίχο διαβάζουμε τις επιγραφές με βυζαντινά μεγαλογράμματα: «Ο ΑΓΙΟC ΚΟCΜΑC», «Ο ΑΓΙΟC ΔΑΜΙΑΝΟC"'. Ο Κοσμάς εικονίζεται νέος, με κοντό γενάκι και λεπτό μουστάκι, σγουροκέφαλος, με φρύδια καμαρωτά και φωτοστέφανο. Φορά χιτώνα με πλουμισμένη λαιμοναριά και ιμάτι. Τα αμυγδαλωτά μάτια τονίζονται με άσπρα φώτα. Βαστά λαβίδα. Ο Δαμιανός εικονίζεται κι αυτός νέος, με αυγοειδές γενειοφόρο πρόσωπο. Τα μαλλιά του φουντωτά και σγουρά. Φορά χιτώνα με πλουμισμένη λαιμοναριά και ιμάτι με πολλές πτυχώσεις. Μάτια και φρύδια έντονα. Φωτοστέφανο στο κεφάλι, βαστά λαβίδα. Η τοιχογράφηση έγινε μετά το 1550.
Σ’ όλη την Ελλάδα υπάρχουν έξι μοναστήρια αφιερωμένα στους Αγίους Ανάργυρους. Στη Λέσβο, ενοριακός ναός στην Αρίσβη και ξωκκλήσια στα χωριά Άντισσα, Μήθυμνα και Κλειού.