Όπως μπορεί να επισήμαναν οι παρατηρητικότεροι από τους αναγνώστες του «Εμπρός», από το φύλλο της προπερασμένης Τρίτης, απουσίαζε το καθιερωμένο εδώ και πολλά χρόνια, σημείωμά μου. Μικρό το κακό, θα μου πείτε, και θα έχετε δίκιο. Η αιτία δεν ήταν άλλη από μια δεκαήμερη οικογενειακή εκδρομή στη Μάνη.
Είχα αρκετά χρόνια να πάω στην άλλη μου πατρίδα (αφού είμαι εκ μητρός μεν Μυτιληνιός, εκ πατρός δε Μανιάτης) και με εντυπωσίασε η αλλαγή προς το καλύτερο, που διαπίστωσα. Αλλαγή σε όλα τα επίπεδα, όχι μόνο στις υποδομές (εξαιρετικοί δρόμοι, πλήρη δίκτυα ηλεκτροδότησης και ύδρευσης, ωραιότατα κτίσματα κ.ά.), αλλά και στο εποικοδόμημα, στον Πολιτισμό, κατά κύριο λόγο.
Συνέπεσε βέβαια να πάω Αύγουστο μήνα, δηλαδή στην κατεξοχήν περίοδο πολιτιστικών εκδηλώσεων, αλλά δεν περίμενα πως σε χωριά, όπως το Βαχό, το Σκουτάρι, η Κοκάλα, που ως τα μέσα του 20ου αιώνα, δεν είχαν δει ούτε Καραγκιόζη, να γίνονται εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής, να δίνονται συναυλίες ή να ανεβάζονται θεατρικές παραστάσεις από τοπικούς ερασιτεχνικούς θιάσους.
Και αν αυτά γίνονται στην ως χθες καθυστερημένη και οπισθοδρομική Μάνη, πολύ περισσότερα γίνονται στην πολιτισμένη Σύρο, στην προοδευτική Μυτιλήνη, στην αρχοντική Κέρκυρα και σε ένα σωρό άλλα μέρη της πατρίδας μας. Αυτό, μεταξύ άλλων, σημαίνει πως διαθέτουμε τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί στην Ελλάδα, μια ανώτερη και αποδοτικότερη μορφή τουρισμού: ο πολιτιστικός τουρισμός.
Να τραβήξουμε τους ξένους όχι μόνο με τη θάλασσα, το τοπίο και τον ήλιο μας, που στο κάτω κάτω μπορεί να τα βρουν στη γειτονική μας Τουρκία ή στην Τυνησία, αλλά με τα ιστορικά μας μνημεία, τις ζωντανές ακόμα παραδόσεις μας, τη μουσική μας, αλλά και με την κουζίνα μας.
Να μην υποτιμούμε τη σημασία του φαγητού. Ο τρόπος που τρώει ένας λαός, είναι βασικό στοιχείο πολιτισμού του. Αν θεωρώ τους Αμερικανούς, βάρβαρους, είναι γιατί τρώνε, όχι για να απολαύσουν το φαΐ και τη συζήτηση που το συνοδεύει, αλλά για να κατασιγάσουν την πείνα τους όσο πιο γρήγορα και φτηνά γίνεται. Γι’ αυτό επινόησαν τα λεγόμενα fast foods.
Στην Αρεόπολη παρακολούθησα το, κυριολεκτικά, απολαυστικό «φεστιβάλ γευσιγνωσίας», που διοργάνωσαν ο Δήμος και τοπικοί πολιτιστικοί φορείς, κατά το οποίο, υπό τους ήχους μουσικής από ζωντανή ορχήστρα, μοιράζονταν δωρεάν στο κοινό, που είχε γεμίσει την πλατεία, γευστικότατοι μεζέδες, όλοι ντόπιας μανιάτικης κουζίνας, επακολούθησε δε βράβευση των καλύτερων μαγείρων, με ψηφοφορία του κοινού.
Ως τώρα οι αρμόδιοι κρατικοί λειτουργοί, που είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη του τουρισμού, μιας από τις κύριες πλουτοφόρες πηγές του τόπου, στηρίζονταν στον ήλιο, τη θάλασσα και το τοπίο, χωρίς να σκεφτούν πως αυτά τα τρία στοιχεία τουριστικής ανάπτυξης, τα διαθέτουν και πολλά άλλα μέρη της Γης, από τα εξωτικά, αλλά κοντινότερα στους αμερικανούς τουρίστες, νησιά της Καραϊβικής, τις Μπαχάμες και τις Βερμούδες, ως τους μεσογειακούς τουριστικούς προορισμούς της Τυνησίας και της Τουρκίας.
Αντίθετα, σχεδόν μόνο στην Ελλάδα, τα τρία αυτά βασικά στοιχεία -ήλιος, θάλασσα, τοπίο- συνδυάζονται με αρχαία μνημεία, ζωντανές παραδόσεις, ωραία τοπική μουσική και εξαιρετική κουζίνα. Οι εξ ανατολών γείτονές μας, τις μόνες αρχαιότητες που προβάλουν, είναι οι δικές μας.
Το πρόβλημα βρίσκεται εδώ, στον τόπο μας, όπου οι καθ’ ύλην αρμόδιοι έχουν μεσάνυχτα από κάτι τέτοια, η δε κυβέρνηση, για την ώρα, περιορίζεται σε μεγαλόστομες εξαγγελίες και στην κατάθεση βροχής νομοσχεδίων, αλλά εξακολουθεί να διαθέτει στον πολιτισμό (όπως και στην εκπαίδευση και την υγεία), το μικρότερο ποσοστό του προϋπολογισμού, από όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.