Ο φόβος είναι η κινητήρια δύναμη που ωθεί τα κράτη στην απόκτηση όλο και περισσότερης ισχύος μέσα στο διεθνές σύστημα. Αυτή η παραδοχή έχει τη δυνατότητα να εξηγήσει μια πληθώρα κρατικών συμπεριφορών, αντλώντας δύναμη από την απλότητα που ενέχουν μέσα τους όλες οι μεγάλες αλήθειες. Δεν είναι η δίψα για περιπέτεια, αλλά ο φόβος του αγνώστου που οδήγησε στις μεγάλες ανακαλύψεις των εξερευνητών του κόσμου. Όπως επίσης δεν είναι η γενναιότητα, αλλά ο υγιής φόβος που θα κρατήσει το στρατιώτη ζωντανό σε οποιοδήποτε πεδίο μάχης.

Έχοντας στο μυαλό μας την παραπάνω παραδοχή, μπορούμε να πούμε ότι η προσπάθεια δημιουργίας μιας ενωμένης Ευρώπης είναι και αυτή προϊόν του ίδιου φόβου. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση γεννήθηκε μέσα από τα συντρίμμια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οικοδομήθηκε πάνω στην ανάγκη αποφυγής μιας νέας πολεμικής σύγκρουσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Δηλαδή η δημιουργία μίας ένωσης ευρωπαϊκών κρατών θα οικοδομούσε την απαραίτητη εμπιστοσύνη ώστε να μειωθούν τα επίπεδα φόβου και να απομακρυνθεί η πιθανότητα νέας πολεμικής σύγκρουσης. Τα πρώτα δειλά βήματα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων έγιναν στον οικονομικό τομέα με κοινή αφετηρία τη συνεργασία για τη γρήγορη ανασυγκρότηση των οικονομιών της Ευρώπης. Παράλληλα με το στόχο της κοινής αγοράς, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα και ο τομέας της δικαστικής προστασίας και της δημιουργίας μια ευρωπαϊκής έννομης τάξης. Η πρόοδος της Ε.Ε. στους παραπάνω τομείς, σε συνδυασμό με την αδυναμία της πολιτικής ολοκλήρωσής της, μας δείχνει ξεκάθαρα τη δύναμη που έχει ο φόβος ανάμεσα στα κράτη του διεθνούς συστήματος. Αυτό, διότι ο φόβος αποτελεί τόσο το μέτρο της συνεργασίας, όσο και το μέτρο της σύγκρουσης. Τομείς, δηλαδή, οι οποίοι δεν παράγουν φόβο, αναπτύσσονται, ενώ αυτοί που παράγουν ισχύ, αποφεύγονται. Αυτή είναι η λογική της δύναμης.

Όσο όμως η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης προχωρά, κάποια κράτη ισχυροποιούνται περισσότερο από τα υπόλοιπα, δημιουργώντας νέες ισορροπίες ισχύος, που καμμία περιφερειακή πολιτική δεν μπορεί να μετριάσει. Τα κράτη από τη φύση τους δεν παραχωρούν την ισχύ τους, εκτός αν έχουν συμφέρον να το κάνουν. Αυτό το πολιτικό κυρίως συμφέρον φέρνει την οικονομική βοήθεια στα ευρωπαϊκά κράτη που πλήττονται σήμερα από την οικονομική ύφεση. Μέσα όμως από περιόδους οικονομικής ύφεσης και γενικότερα κρίσεων, αναδεικνύονται νέα, πιο ισχυρά κράτη. Καθώς λοιπόν οι νέοι αυτοί πόλοι ισχυροποιούνται, αυξάνουν ισόποσα και το φόβο των άλλων κρατών, τα οποία για να αντιμετωπίσουν τους ισχυρούς, ή θα προσδεθούν αναγκαστικά στο άρμα τους ή θα επιλέξουν μια αντίθετη παράταξη. Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνονται νέες ισορροπίες ισχύος και νέα πλαίσια σύγκρουσης, αλλά και συνεργασίας. Αυτή είναι η δύναμη της λογικής.

Η λογική της δύναμης μας δείχνει ξεκάθαρα γιατί η Γερμανία αδιαφορεί για την καταστροφή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, γιατί υπάρχουν ευρωσκεπτικιστές και ευρωφοβικοί. Το γερμανικό κράτος ανοικοδομήθηκε και μέσα από την οικονομική ύφεση θα βγει ισχυρότερο, και είναι φυσιολογικό να προσπαθήσει να αυξήσει την επιρροή του και να δημιουργήσει ένα νέο ισχυρό πόλο στην Ευρώπη. Η δύναμη της λογικής, από την πλευρά της, μας δείχνει πως αν τα παραπάνω συμβούν, νέες ισορροπίες θα δημιουργηθούν στην Ε.Ε., η οποία θα αλλάξει μορφή ακολουθώντας τα επίπεδα φόβου.

Η παραπάνω απλή θεωρητική ανάλυση δείχνει πως η σημερινή Ε.Ε. θα πρέπει πρώτα να μάθει να περπατάει πριν αρχίσει να τρέχει γοργά με στόχο την ολοκλήρωση της ενοποιητικής διαδικασίας. Επίσης γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο φόβος και τα άλλα εγγενή χαρακτηριστικά όλων των κρατών, σε συνδυασμό με τις πολιτικές, οικονομικές, αλλά και πολιτιστικές ανισότητες, καθιστούν ουτοπικό το εγχείρημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Αυτό δε σημαίνει σε καμμία περίπτωση τον αφορισμό τής Ε.Ε. και της μέχρι σήμερα πορείας της. Όμως ο φόβος, ο πόλεμος, η σύγκρουση, η κρίση, είναι ο κανόνας στη ζωή των κρατών όπως και των ανθρώπων. Πρέπει, λοιπόν, να ζούμε με αυτές και να τις διαχειριζόμαστε σωστά, ώστε τα διαλείμματα της εμπιστοσύνης, της ειρήνης, της συνεργασίας και της ανάπτυξης να είναι μεγαλύτερα. Αυτό λέει η δύναμη της λογικής και επιβάλλει η λογική της δύναμης.