Μετά από τη δημοσίευση ενός άρθρου με τίτλο «Ο συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης: Ένας θεσμός-πρόκληση για την αυτοδιοίκηση» δέχθηκα πολλά μηνύματα και ερωτήματα αναφορικά με το ποιο θα ήταν το πλέον ενδεδειγμένο πρόσωπο για τη θέση του δημοτικού συνηγόρου και πώς θα μπορούσε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία του.
Επανέρχομαι, λοιπόν, για να σημειώσω ότι σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο για την αυτοδιοίκηση στους δήμους άνω των 20.000 κατοίκων, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου (με πλειοψηφία 2/3) επιλέγεται πρόσωπο εγνωσμένου κύρους και εμπειρίας ως συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης.
Αίτηση για το αξίωμα αυτό μπορεί να υποβάλει κάθε πολίτης, αρκεί να μην είναι αιρετός δήμου, περιφέρειας ή βουλευτής ή δημοτικός υπάλληλος. Για τον συμπαραστάτη του δημότη ισχύουν τα κωλύματα και τα ασυμβίβαστα που προβλέπονται στο άρθρο 14 του «Καλλικράτη». Αυτές, όμως, είναι μόνο οι τυπικές προϋποθέσεις για την εκλογή του δημοτικού συνηγόρου.
Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις είναι και οι πιο κρίσιμες για την αποτελεσματική άσκηση του ρόλου του. Σύμφωνα με την αντίστοιχη φιλοσοφία των θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ πολίτη - διοίκησης, ένας διαμεσολαβητής οφείλει να ενεργεί με αμεροληψία, αντικειμενικότητα και ανεξαρτησία, ώστε να αποτρέπεται η σύμπλευση με προσωπικά ή άλλα συμφέροντα στο πλαίσιο της αποστολής που του ανατίθεται.
Επομένως, ο Συμπαραστάτης του Δημότη θα πρέπει να έχει διαπιστευμένες ικανότητες, γνώσεις διοίκησης και εγγυήσεις ανεξαρτησίας. Μερικές ουσιαστικές προϋποθέσεις για τα παραπάνω είναι:
- Να μη διαδραματίζει ενεργό ρόλο σε κάποια δημοτική παράταξη, ώστε να μην αιωρούνται υπόνοιες συστράτευσης σε παραταξιακές επιδιώξεις.
- Να μην είναι επαγγελματικός συνεργάτης η προμηθευτής του δήμου.
- Να μην ασκεί επαγγελματική δραστηριότητα που θα δημιουργεί υπόνοιες ότι δύναται να επωφεληθεί από τη συγκέντρωση των παραπόνων των πολιτών (π.χ. δε θα ήταν σκόπιμο ένας δικηγόρος να τοποθετηθεί στη θέση του συνηγόρου και στη συνέχεια να αλιεύει πελάτες από τις τάξεις των παραπονούμενων δημοτών).
- Να διαθέτει εμπειρία σε θέματα διοίκησης και ιδίως σε θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, όπως είναι ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Συνήγορος του Καταναλωτή, οι θεσμοί διαιτησίας και μεσολάβησης του πτωχευτικού, ναυτικού ή εργατικού δικαίου κ.λπ..
- Να έχει αιτιολογηθεί η επιλογή του συγκεκριμένου προσώπου με συγκριτική εξέταση όλων των υποψηφιοτήτων και όχι με μία αναιτιολόγητη ψηφοφορία στο δημοτικό συμβούλιο, το αποτέλεσμα της οποίας - ως προς την επιλογή του ικανότερου υποψηφίου - θα είναι εύκολο να αμφισβητηθεί.
Συγκεφαλαιώνοντας, το διακύβευμα στην τοποθέτηση του Συμπαραστάτη του Δημότη είναι αν η πλειοψηφούσα παράταξη θα «τολμήσει» να εκλέξει στη θέση αυτή ένα πρόσωπο ικανό, ανεξάρτητο και χρήσιμο για τους δημότες ή θα επιλέξει τη λύση ενός ανώδυνου προσώπου-«μαριονέτα», το οποίο θα συνδράμει την προσπάθεια της εκάστοτε δημοτικής αρχής να αποσείσει τις ευθύνες της και να ασκήσει ανεξέλεγκτα τις εξουσίες της. Μένει να δούμε αν οι νέες δημοτικές αρχές θα ανταποκριθούν δημιουργικά στην πρόκληση του θεσμού του δημοτικού συνηγόρου, με στόχο την πιο αποτελεσματική λειτουργία των ΟΤΑ.

* Ο Θεόδωρος Κουτρούκης είναι επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, μεσολαβητής - διαιτητής ΟΜΕΔ.