Νίκος Σαραντάκος
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία
Τριάντα συν μία ιστορίες λέξεων που ίσως να σας έχουν απασχολήσει
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Αθήνα 2009, σελ. 195

Ο Νίκος Σαραντάκος, γιος του γνωστού συγγραφέα και συνεργάτη του «Εμπρός» Δημήτρη Σαραντάκου, γεννήθηκε το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και Αγγλική Φιλολογία. Έχει εκδώσει δυο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει ως μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο www.sarantakos.com και στο ιστολόγιο sarantakos.wordpress.com/.
Το 2007 από τις εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του «Γλώσσα μετ’ εμποδίων», στο οποίο είχε ασχοληθεί με την ετυμολογία.
Το παρόν βιβλίο περιέχει 30+1 κείμενα για τη γλώσσα, που γράφτηκαν από το Σεπτέμβριο του 2008 έως το Σεπτέμβριο του 2009 και που πρωτοδημοσιεύτηκαν, τα περισσότερα από αυτά, στο ιστολόγιο «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» ή, μια φορά το μήνα, στην κυριακάτικη «Αυγή». Τα κείμενα αυτά αποτελούν ένα λεξιλογικό οδοιπορικό στη χρονιά που πέρασε - όπου η χρονιά νοείται με τη σχολική της σημασία και όχι με την ημερολογιακή.
Σ’ αυτό ο συγγραφέας διερευνά την ιστορία των λέξεων που απασχόλησαν την επικαιρότητα, όμως τα παραγόμενα κείμενα διατηρούν το ενδιαφέρον τους ανεξαρτήτως επικαιρότητας. Βρίσκουμε, λοιπόν, άρθρα που αναλύουν λέξεις όπως Βατοπέδι, Mall, τράπεζες, κουκούλες, μουσαντένιος, εξοστρακισμός, βία και βια, λαθρομετανάστης, κοινοβούλιο, κάλπες, παπαγαλάκια, σέχτα, βαρβαρότητα, συνδικάτα.
Διαβάζοντας τα απολαυστικά άρθρα του Νίκου Σαραντάκου θα σας λυθούν μερικές απορίες σχετικά με τη γλώσσα όπως: Ποια είναι η ελληνική ρίζα της λέξης «τουρνουά»; Είναι σωστό να γράφουμε Βατοπαίδι ή Βατοπέδι; Η σφαίρα εξοστρακίζεται ή εποστρακίζεται; Το «φελέκι» είναι κακιά λέξη; Ποια σχέση έχουν οι κάλπες με τους κάλπικους παράδες; Υπάρχουν σεβάσμιοι κουκουλοφόροι; Αληθεύει ότι το «ντιμπέιτ» προέρχεται από το «δίβατον»; Υπήρχαν λαθρομετανάστες το 1928; Εκτός από Δεκεμβριανά και Ιουλιανά, μήπως υπάρχουν και Οκτωβριανά; Τελικά, τι σημαίνει η λέξη «βία» στα ποιήματα του Δ. Σολωμού; Είναι σωστό να λέμε «ασθενής και οδοιπόρος» ή μήπως το σωστό είναι «διπόρος»; Ποια σχέση έχουν οι παρόλες με το Κοινοβούλιο και η δραχμή με το δράμι; Γιατί το λευκό χρώμα ονομάστηκε άσπρο; Τι είναι η μπούρμπερη και γιατί πηγαίνει μαζί με τη στάχτη; Το φίλντισι είναι το ίδιο με το σεντέφι; Έχει πληθυντικό η λέξη «χάος»; Σε τι διαφέρει ο νωπός από τον φρέσκο;
Διαβάζουμε στον πρόλογο του συγγραφέα: «Η ετυμολογία είναι συναρπαστική για τους λάτρεις της, αλλά κατανοώ ότι στον πολύ κόσμο μπορεί να φαίνεται κάπως ξερή. Γι’ αυτό προτίμησα να παρουσιάσω “ιστορίες λέξεων” και όχι απλώς ετυμολογικές διερευνήσεις. Ο όρος “ιστορίες λέξεων”, παρόλο που έχει χρησιμοποιηθεί και για ακραιφνώς ετυμολογικά εγχειρήματα (λογουχάρη, το ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής του Chantraine έχει ακριβώς τον υπότιτλο Histories des mots), αφήνει ωστόσο το περιθώριο να προσθέσει κανείς αρκετά τερπνά, ελπίζω, στοιχεία και να ανοίξει διόδους επικοινωνίας με τη λογοτεχνία (π.χ. τα ποιήματα που παραθέτω στα κεφάλαια για τις λέξεις “παπαγάλος” ή “χάος”). Άλλωστε, η αγάπη για τη λογοτεχνία υπάρχει σε κάθε γλωσσολόγο, και πολλές φορές αυτός ήταν ο παράγοντας που τον έσπρωξε να ασχοληθεί με τη μελέτη της γλώσσας, άσχετο αν τελικά καταλήγει να αναλύει φράσεις όπως “το σερβίτσιο τσαγιού της θείας”».
Π.Σ.